عمر کوتاه و پرهزینه اسکناس در کشورمان

به گزارش بلاغ؛ سال‌هاست کارت‌های بانکی به اقتصاد کشور ما راه پیدا کرده و کمتر کسی است که برای خریدهای روزمره از کارت بانکی استفاده نکند؛ اما گستردگی کارت های بانکی شاید برای شما این شائبه را به وجود آورده باشد که میزان اسکناس های موجود در کشور نسبت به گذشته کاهش چشمگیری داشته است اما آن چه آمارها نشان می‌دهد این است که میزان اسکناس در کشور نسبت به گذشته افزایش داشته است.
آماری که با انتقادهای زیادی هم در بین کارشناسان اقتصادی رو به روست. شاید باورش برای تان سخت باشد اما متاسفانه سالانه بیش از 600 میلیارد تومان برای چاپ و امحای اسکناس های از رده خارج شده هزینه می شود و بارها برای کاهش این هزینه ها شیوه هایی مثل حذف صفر و ... پیشنهاد شده است اما هنوز از تغییر در این روند، خبری نیست و همچنان اسکناس که برخی از آن به عنوان چرک کف دست هم یاد می‌کنند، در کشور رواج دارد. متاسفانه یکی از دلایل این هزینه بالا، عمر پایین اسکناس در کشورمان است با این حال در این گزارش سعی کرده‌ایم به تعداد اسکناسی که به ازای هر ایرانی در کشور وجود دارد، بپردازیم و هزینه هایی را که هر برگ اسکناس از تولید تا امحا روی دوش اقتصاد می گذارد، بررسی کنیم.
 
چقدر اسکناس داریم؟
 طبق آخرین آمارها به گزارش ایسنا تا پایان آبان امسال 84 هزار و 630 میلیارد تومان اسکناس و مسکوکات در کشور وجود  داشته  که 73 هزار و 860 میلیارد آن در دست مردم در گردش است، 9 هزار و 340 میلیارد تومان در بانک ها و 1430 میلیارد تومان هم در بانک مرکزی قرار دارد.
طبق این گزارش، اسکناس های در حال گردش در دست مردم حدود هشت هزار میلیارد تومان افزایش داشته است اما این آمار به دو سال پیش بر می‌گردد. ایرنا دو سال پیش تعداد اسکناس های موجود کشور را هشت میلیارد و 709 میلیون برگ اعلام کرد. از آن جایی که در این دو سال هشت هزار میلیارد تومان به اسکناس های در حال گردش در دست مردم افزوده شده، پس می توان تعداد اسکناس موجود در کشور را حدود 9 میلیارد برگ اسکناس در نظر گرفت که این یعنی به طور متوسط به ازای هر نفر 108 برگ اسکناس در کشور وجود دارد.
عمر هر برگ اسکناس
طول عمر اسکناس در همه کشورها با توجه به ارزشی که دارند، متفاوت است یعنی هر قدر اسکناسی ارزشمندتر باشد، طول عمر بیشتری دارد. با این حال طبق گزارش های بانک مرکزی در سال های گذشته، به طور متوسط هر برگ اسکناس در کشور ما حدود پنج سال عمر می کند یعنی هر برگ اسکناسی که چاپ می شود به طور متوسط بعد از پنج سال امحا و دوباره چاپ می شود.  این در حالی است که در کشورهای دیگر متوسط عمر اسکناس ها بسیار بیشتر از این میزان است. ایسنا در گزارشی درباره عمر مفید اسکناس در آمریکا نوشت: «عمر یک اسکناس یک دلاری، شش سال و عمر اسکناس ۱۰۰دلاری به‌عنوان درشت‌ترین اسکناس حدود ۱۵ سال است، این یعنی متوسط عمر پول کاغذی در سیستم پولی ایالات متحده بیش از ۱۰ سال است که دوبرابر بیشتر از اسکناس‌های ایرانی است.» بعضی‌ها دلیل طول عمر بالای دلار را مربوط به به کیفیت کاغذ آن می‌دانند و عده‌ای هم معتقدند شرایط نگهداری اسکناس‌های ایرانی مناسب نیست و خیلی‌ها نمی‌دانند چطور باید از آن‌ها استفاده و مراقبت کنند. اما طولانی ترین عمر اسکناس هم تاکنون به اسکناس های 500 یورویی تعلق دارد که گفته می شود بیش از 30 سال است و این نشان می دهد طول عمر اسکناس های درشت نسبت به اسکناس های ریز بسیار بالاتر است.

هر قطعه اسکناس چقدر آب می خورد؟
شاید باورتان نشود اما دو سال پیش عبدالناصر همتی، رئیس وقت بانک مرکزی از هزینه ۸۲۰تومانی برای ضرب سکه‌های ۵۰۰ تومانی خبر داد. یعنی سکه‌ای که خودش ۵۰۰ تومان می‌ارزد باید ۵/۱ برابر برای تولیدش هزینه صرف شود که با توجه به بالارفتن قیمت ها حتما این رقم بیش از این ها شده است. اما از آن جایی که تعداد مسکوکات بسیار کم شده است، از آن عبور می کنیم و به سراغ هزینه امحا و چاپ اسکناس می رویم. دو سال پیش هزینه چاپ هر اسکناس 300 تومان عنوان شده بود که باید به آن هزینه امحا را هم اضافه کنیم که گفته می شود به ازای هر برگ اسکناس 50 تومان هزینه دارد و این یعنی هر برگ اسکناس جدید 350 تومان هزینه داشته است. با توجه به این که عمر مفید اسکناس در کشور ما پنج سال است و 9 میلیارد اسکناس در کشور داریم هر سال حدود یک میلیارد و 800 میلیون برگ اسکناس باید چاپ شود که این یعنی سالانه 630 میلیارد تومان هزینه تعویض اسکناس های فرسوده می شود.

چه باید کرد؟
خب آن چه به دست آمد این بود که سالانه در کشور ما 630 میلیارد تومان بابت چاپ پول از بین می‌رود که به نظر رقم قابل توجهی است و باید برای آن فکری شود. شاید بهتر شدن کیفیت کاغذ پول، یکی از راهکارها باشد اما طبق تجربیاتی که در جهان وجود دارد هرقدر ارزش پول بیشتر باشد، مردم با دقت بیشتری از آن مراقبت می‌کنند و طول عمر بیشتری هم دارد، به همین دلیل به نظر می رسد با توجه به وجود کارت های بانکی بهتر است بانک مرکزی از تعویض پول های با ارزش کم مانند اسکناس های هزار تومانی و دو هزار تومانی دست بردارد و با کم کردن مقدار اسکناس در جامعه از هزینه های اضافی که چاپ پول روی دوش مردم می گذارد، کم کند. البته کاهش صفر از پول هم که سال هاست در برهه های مختلف مطرح و خیلی زود به فراموشی سپرده می شود هم شاید بتواند در کاهش هزینه های چاپ و امحاء اسکناس تاثیر گذار باشد.
رعیت نواز