اعتماد به آمریکا عامل اصلی شکست نهضت صنعت نفت/ مصدّق اعتماد كرد، كتكش را هم خورد!

طرح کودتای نظامی 28 مرداد را بايد در اصل، يک طرح انگليسی دانست. انگليس که پس از کوتاه شدن دست خود از صنعت نفت ايران، منابع بسياری را در منطقه و خصوصا ايران از دست داده بود، با قطع اميد از رسيدن به توافق، وارد مطالعه طرح يک کودتای نظامی شد. در ابتدا آمريکا مخالف بود اما پيروزی آيزنهاور در انتخابات رياست جمهوری آمريکا باعث تغييرات عمده‌ای در سياست خارجي آمريکا شد. کرميت روزولت رييس اداره خاور نزديک سازمان سيا به فرماندهی عمليات انتخاب شد و آمريکا و انگليس، ستاد مشترکی را در ايستگاه اطلاعاتي انگليس در قبرس تشکيل دادند و عمليات کودتا را طرح‌ريزی کردند.

اگرچه اجرای نقشه کودتا در 25 مرداد شکست خورد و شاه از ايران فرار کرد، اما سستی مصدق و دلايل مختلف ديگر باعث شد که در 28 مرداد 1332 کودتا عملی شود و سرلشکر فضل‌الله زاهدی مجری طرح کودتا به جای مصدق نخست وزير شد و بدين ترتيب با قبضه شدن قدرت در دست استبداد داخلی و استعمار خارجی، يکی از ننگين‌ترين دوره‌های استبداد در تاريخ معاصر ايران رقم خود و باعث حاکميت 25 سال ديکتاتوری محمدرضا شاه با حمايت مستکبرين و خصوصاً آمريکا گرديد.

اين واقعه تاريخی در‌س‌ها و عبرت‌های فراوانی برای ملت ايران به همراه داشت و به عنوان يکی از تلخ‌ترين روزها در تاريخ ايران ثبت شده است.

رهبر معظم انقلاب نیز در دیدارهای مختلف به علل و عوامل شکست نهضت ملی شدن صنعت نفت پرداختند، که در ادامه به بازخوانی نظرات ایشان می‌پردازیم.

حادثه‌ای در کشور ما در سال ۱۳۳۲ اتّفاق افتاد -حادثه‌ی بیست‌وهشتم مرداد- که یکی از حوادثی است که ملّت ایران را با تجربه‌ها آمیخته می‌کند، مانع از خطا و اشتباه دیدِ او می شود؛ در این حادثه یک تجربه‌ی بزرگ برای ملّت ایران به وجود آمد، این تجربه را هرگز نباید فراموش کرد؛ بله، از سال ۳۲ تا حالا شصت سال می‌گذرد.

تاریخ برای درس گرفتن است....

اوّلاً در خلال این شصت سال این قبیل حوادث تکرار شده است، ثانیاً حادثه‌ی تاریخی وقتی حامل درس است، گذشت زمان تأثیری ندارد و باید از آن درس گرفت.

حادثه از این قرار بود دولت مصدّق که نفت، این منبع ثروت ملّی کشور را از چنگ انگلیسی‌ها و از دست انگلیسی‌ها با کمک افرادی که بودند - مرحوم آیت‌الله کاشانی و دیگران- توانست خارج کند، یک اشتباه تاریخی انجام داد و آن تکیه‌ی به آمریکا بود. در مقابلِ دشمنی انگلیس‌ها، فکر کرد باید یک پشتیبانی در عرصه‌ی بین‌المللی داشته باشد، این پشتیبان آن روز از نظر او آمریکا بود؛ به آمریکایی‌ها اعتماد کرد؛ امید او به آمریکایی‌ها بود.

آمریکایی‌ها از ساده اندیشی مصدق استفاده کردند

از این خوش‌بینی و ساده‌اندیشی، آمریکایی‌ها استفاده کردند، [کودتای‌] بیست‌وهشتم مرداد را به راه انداختند. یک مأمور آمریکایی با نام و نشان مشخّص که کاملاً مضبوط [است] و ما می‌شناسیم، می‌دانیم -اسمش هم در تاریخ هست- بلند شد آمد اینجا؛ آمریکایی بود، رفت در سفارت انگلیس یا در سفارت یک کشور غربی یا شاید هم کانادا مستقر شد و پولی را که آورده بود تقسیم کرد، افرادی را با خودش همراه کرد؛ عناصر و عوامل داخلی خائن هم وجود داشتند؛ کودتای بیست‌وهشتم مرداد را راه انداخت و همه‌ی زحماتی را که ملّت ایران در ظرف دو سه سال -دوران ملّی شدن صنعت نفت- کشیده بودند، بر باد داد.

مصدّق را هم گرفتند، بردند زندانی کردند و محمّدرضای پهلوی را که از ایران فرار کرده بود، برگرداندند، به سلطنت نشاندند؛ و ۲۵ سال از سال ۳۲ تا سال ۵۷ این ملّت، زیر یوغ حکومت تحمیلی و وابسته‌ی پهلوی به انواع خفّت‌ها، انواع فشارها، انواع سختی‌ها مبتلا شد؛ آمریکایی‌ها [این کار را] کردند.

مستشاران نظامی‌شان ارتش ما را تصرّف کردند، عوامل اقتصادی‌شان سیاستهای اقتصادی خود را پیش بردند؛ علاوه بر اینها -اینها کارهای ظاهری و مشهود بود- کارهای غیر مشهودی کردند که هنوز تحلیلگران ما متأسّفانه نرسیده‌اند که به حرکات غیر مشهودِ در جهت نابودی ثروتهای معنوی و انسانی ملّت ایران که از طرف آمریکایی‌ها در ایران در این ۲۵ سال انجام گرفت، رسیدگی کنند؛ هنوز نتوانسته‌اند. اینها مسائلی است که جای تحقیق دارد و جای دنبال‌گیری دارد. ۲۵ سال اختناق، فشار بر ملّت ایران، ضایع کردن منابع انسانی این کشور، غارت منابع طبیعیِ این کشور، بدنام کردن ملّت ایران در میان ملّت‌های مسلمان در منطقه، کارهایی بود که آمریکایی‌ها در این مدّت کردند.

چقدر انسانها کشته شدند، چقدر انسانها زندان رفتند، چقدر انسانها شکنجه شدند، در داخل کشور چه سیاست‌های خائنانه‌ای علیه ملّت ایران انجام گرفت که همه در سایه‌ی حضور آمریکایی‌ها و حضور دولت دست‌نشانده‌ی آمریکایی‌ها در ایران [بود] و به‌خاطر اعتمادی که آن روز، آن آقا از روی ساده‌اندیشی به آمریکا کرد.

مصدّق اعتماد كرد، كتكش را [هم‌] خورد

رویكرد استكباری كه آمریكایی‌ها دارند و از ده‌ها سال پیش تا امروز هم ادامه دارد، موجب شده است كه در ملّت‌های دنیا یك احساس بی‌اعتمادی و بیزاری نسبت به دولت آمریكا به‌وجود بیاید؛ این مخصوص كشور ما نیست؛ هر ملّتی به آمریكا اعتماد كرد، ضربه خورد؛ حتّی آن كسانی كه دوست آمریكا بودند. حالا در كشور ما دكتر مصدّق به آمریكایی‌ها اعتماد كرد؛ برای اینكه بتواند خود را از زیر فشار انگلیس‌ها نجات بدهد، به آمریكایی‌ها متوسّل شد؛ آمریكایی‌ها به جای اینكه به دكتر مصدّق كه به آنها حسن ظن پیدا كرده بود كمك كنند، با انگلیس‌ها همدست شدند، مأمور خودشان را فرستادند اینجا و كودتای ۲۸ مرداد را راه انداختند. مصدّق اعتماد كرد، كتكش را [هم‌] خورد؛ حتّی كسانی كه با آمریكا میانه‌شان هم خوب بود و به آمریكا اعتماد كردند، ضربه‌اش را خوردند.

حکومت مصدق هیچ گونه خصومتی با آمریکا نداشت

جالب این است كه بدانید حكومت مصدق كه به وسیله‌ی آمریكائی‌ها سرنگون شد، هیچگونه خصومتی با آمریكائی‌ها نداشت. او در مقابله‌ی با انگلیسی‌ها ایستاده بود و به آمریكائی‌ها اعتماد كرده بود؛ امیدوار بود كه آمریكائی‌ها به او كمك كنند؛ با آنها روابط دوستانه‌ای داشت، به آنها اظهار علاقه میكرد، شاید اظهار كوچكی میكرد. با این دولت، آمریكائی‌ها این كار را كردند. اینجور نبود كه دولتی كه در تهران سر كار است، یك دولت ضد آمریكائی باشد؛ نه، با آنها دوست بود؛ اما منافع استكباری اقتضاء كرد، آمریكائی‌ها با انگلیسی‌ها همدست شدند، پول‌ها را برداشتند آوردند اینجا و كار خود را كردند.