با هوش مصنوعی، باهوش برخورد نکردیم

نسبت به این هوش، باهوش نبودیم

در شرایطی که در همسایگی ما برخی کشورها طی سال‌های اخیر گام‌های بلندی در زمینه هوش مصنوعی برداشته‌اند، ما آن‌طور که باید در حوزه این هوش، باهوش عمل نکرده‌ایم. دهقانی فیروزآبادی معاون علمی رئیس‌جمهور می‌گوید: «هوش مصنوعی یکی از موضوعاتی است که در گذشته کمتر مورد توجه بوده و امروز باید خیلی جدی‌تر از گذشته به آن توجه کرد؛ حضرت آقا نیز دو سه نوبت توجه جدی نسبت به این موضوع داشته‌اند.» در عین حال، وی در پاسخ به این سوال که آیا نخبگان ما مثل سایر حوزه‌ها این توانایی را در حوزه هوش مصنوعی دارند که حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشند، می‌گوید: تجربه نشان می‌دهد که بچه‌های ما در حوزه‌های نرم‌افزاری توانمندتر هستند، شاید در حوزه سخت‌افزاری کمبود منابع داشته باشیم اما آن‌جا که با هوش آدم‌ها سر و کار داریم، از آن‌جا که نخبگان پرتوان و باهوشی داریم، بچه‌های ما اصولاً جلوتر هستند.

 فرصت مناسبی است که به عملکرد همسایگانمان هم درباره هوش مصنوعی نظری بیفکنیم. پیش از آن، مرور جمله مشهوری که در سال‌های اخیر برخی از ما شنیده‌ایم، خالی از لطف نیست: «هوش مصنوعی، جهان را بیش از هر چیزی در تاریخ بشریت تغییر خواهد داد، بیش از الکتریسیته.» اما همسایه ما امارات در خلیج همیشه فارس، در حوزه هوش مصنوعی گام‌های بلندی برداشته و از سال 2017 وزارتخانه‌ای با نام وزارتخانه هوش مصنوعی تاسیس کرده است. سایت  کیوسک امارات (www.uaekiosk.com) دراین باره می‌نویسد: در سال ۲۰۱۷ عمر سلطان العلما، اولین وزیر هوش مصنوعی جهان (AI)، استراتژی خود را برای تبدیل امارات به یک رهبر جهانی در زمینه هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۱ منتشر کرد. این طرح در سال ۲۰۱۹ توسط کابینه امارات تصویب شد. بخش اول این استراتژی این است که امارات اولین پذیرنده فناوری هوش مصنوعی، در درجه اول در دولت و پنج بخش اولویت‌دار دیگر باشد: منابع و انرژی، لجستیک و حمل‌ونقل، گردشگری و مهمان‌پذیری، مراقبت‌های بهداشتی و امنیت سایبری. برای نمونه:   امارات قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ حداقل ۲۵ درصد از وسایل نقلیه در جاده‌ها را خودران کند. بخش دوم این است که امارات توانایی‌های منطقه‌ای خود را توسعه دهد تا روزی این کشور تبدیل به صادرکننده خالص هوش مصنوعی شود. دومین شبکه بزرگ خدمات حرفه‌ای در جهان (PwC) تخمین می‌زند، درحالی‌که خاورمیانه تا سال ۲۰۳۰ تنها ۲درصد از مزایای جهانی هوش مصنوعی را به خود اختصاص خواهد داد، امارات متحده عربی بیشترین رشد را خواهد داشت و تا سال ۲۰۳۰ هوش مصنوعی ۱۳٫۶ درصد از تولید ناخالص داخلی را در این کشور به خود اختصاص خواهد داد.

 ما به دنبال سند ملی هوش مصنوعی

 با این تفاصیل ما باید بپذیریم که درباره هوش مصنوعی سرعت عمل نداشته‌ایم. شاهد مثال این حرف را در این می‌بینیم که به تازگی (مرداد1402) طبق تصویب کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی، وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی مکلف به تدوین سند هوش مصنوعی ایران در برنامه هفتم توسعه و تنظیم‌‌گری در حوزه اقتصاد دیجیتال شده‌اند (زمان اجرای برنامه هفتم از 1402 تا 1406است). در این زمینه وزیر ارتباطات هم 15مرداد گذشته اعلام کرد که «وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی باید با همکاری سایر دستگاه‌ها، شش ماه پس از لازم‌الاجرا شدن برنامه هفتم توسعه سند ملی هوش مصنوعی را تهیه کنند و سپس به تصویب شورای عالی فضای مجازی برسانند.»

 یک روایت امیدوارکننده

 در همین حال که به نظر می‌رسد، ما در عرصه هوش مصنوعی به ویژه در بخش تدوین اسناد فرادستی دچار تاخیر و تعویق هستیم، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری دو روز قبل در گزارشی از فعالیت‌های ستاد  توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک نوشته است: «خوشبختانه در کشور ما نیز دانشگاه‌ها به خوبی متوجه اهمیت این فناوری شده و از ابتدای امر به این عرصه ورود کرده‌اند؛ به طوری که طبق پژوهش‌های انجام‌شده سهم ایران از نظر پژوهش و ایجاد علوم هوش مصنوعی و رباتیک در وضعیت بسیار خوبی است. 

ضلع دانش و مهارت فناوری هوش مصنوعی در ایران از وضعیت قابل قبولی برخوردار است. در همین حال باید دولت وظیفه سرمایه‌گذاری‌های مناسب در اضلاع زیرساخت داده و زیرساخت محاسباتی و بخش خصوصی هم وظیفه توسعه و به‌کارگیری چابک این فناوری‌ها را به خوبی انجام دهد.»

 ترسیمی برای آینده هوش مصنوعی

بی شک اگر همت دولت و بخش خصوصی به عمل برآید، با توجه به ظرفیت برتر نیروی انسانی می‌توانیم به جایگاه درخوری نائل شویم. آن‌چه رهبر انقلاب سال 1400 به آن اشاره کردند:  «هوش مصنوعی  یک مسئله مهم و آینده‌ساز است و در اداره آینده دنیا نقش دارد و باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که ایران جزو 10 کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا قرار بگیرد.»