آلرژی فصلی را چگونه مهار و درمان کنیم؟

در بدن افراد مبتلا به حساسیت بهاری آنزیمی ترشح می‌شود که باعث متورم‌شدن بافت‌ها و گشادشدن عروق خونی می‌گردد. این آنزیم باعث بروز مشکلات تنفسی، شوک و حمله قلبی است. علت همه واکنش‌هایی که در نتیجه حساسیت فصلی به وجود می‌آید، همین آنزیم است که میزان این آنزیم در زن‌ها بیشتر از مرد‌ها است‌. همچنین در بدن این افراد هیستامین نیز ترشح می‌شود که علت اصلی آبریزش بینی و آبریزش چشم است. باتوجه‌به اینکه چه ماده‌ای باعث به‌وجودآمدن آلرژی یا همان حساسیت فصلی شده است؟ علائم آن می‌تواند متفاوت باشد. به‌طورکلی واکنش‌های آلرژیک می‌تواند در سینوس‌ها، راه‌های هوایی، پوست، روده، چشم و بینی رخ دهد. به این صورت که باعث تولید بیش از‌اندازه موکوس، عطسه‌کردن، آبریزش بینی، آبریزش چشم، تحریک گلو، کاهش تمرکز، سیاهی زیر چشم، خارش چشم گوش و بینی، سرفه، کهیر (موارد نادر)، نوسانات خلقی و فشارخون پایین شود.

حساسیت پوستی فصل بهار

یکی از انواع آلرژی، حساسیت پوستی است که افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند. حساسیت پوستی سه نوع دارد که هرکدام علائم متفاوتی دارند: اگزما، کهیر، درماتیت تماسی.

رؤیا همتیان یک متخصص پوست و مو برایمان درباره حساسیت پوستی فصل بهار از نوع اگزما توضیح می‌دهد: «آتوپیک درماتیت یا اگزما یکی از انواع حساسیت‌های پوستی است که بیشتر بین کودکان شایع است. علائم آن شامل قرمزی، خارش و خشک‌شدن پوست است. زمانی که یک عفونت در پوست اتفاق بیفتد ممکن است به شکل جوش‌های کوچک که یک مایع سفیدرنگ یا زرد درون آن است روی پوست بدن ایجاد شوند.»

این متخصص پوست و مو در ادامه توضیح می‌دهد: «تاول‌های متورم و قرمزرنگ از علائم کهیر است. کهیر حاد در کمتر از ۶ هفته برطرف می‌شود؛ ولی اگر بیشتر از ۶ هفته زمان ببرد کهیر مزمن است.»

وی در مورد حساسیت پوستی از نوع درماتیت پوستی می‌گوید: «علائم این نوع از حساسیت پوستی شامل سوزش، خارش، قرمزی و ایجاد تاول روی پوست است. در زمان تماس با یک ماده حساسیت‌زا ایجاد می‌شود.‌ شامپو، تماس پوست با صابون و یا بیش از حد قرارگرفتن در معرض آب می‌تواند درماتیت تماسی را ایجاد کند.»

حساسیت به گرده گیاهان 

الهه حسینی یک شهروند درحالی‌که سعی دارد خودش را از مسیر نسیم بهاری دور نگه دارد و چشم‌هایش به دلیل حساسیت کاملاً سرخ شده‌اند، می‌گوید: «هر ساله در فصل بهار دچار مشکل حساسیت شدید می‌شوم. با مراجعه به پزشک متوجه شدم به گرده گل‌ها حساسیت دارم. گاه به حدی آلرژی‌ام شدید می‌شود که دچار نفس تنگه و آسم می‌شوم و مجبورم از داروی کورتون استفاده کنم که عوارض استفاده از این دارو هم‌ گریبانم را می‌گیرد.» 

 یکی از شایع‌ترین علت‌های بروز حساسیت گرده گل است. گرده گل پودرهای بسیار ریزی هستند که چمن‌ها، علف‌های هرز و درختان تولید می‌کنند تا بتوانند گیاهان هم گونه خود را بارور کنند. بسیاری از افراد زمانی که در محیطی از گرده گل نفس می‌کشند پاسخ ایمنی نامطلوبی از بدن خود دریافت می‌کنند.

نصرت شمس یک کارشناس‌پرستاری برایمان توضیح می‌دهد: «به‌طورکلی سیستم ایمنی بدن انسان از ورود میکروب‌ها مثل ویروس و باکتری به بدن جلوگیری می‌کند، و در مقابل آنها دفاع می‌کند. زمانی که یک فرد به گرده گل آلرژی دارد سیستم ایمنی بدن به طور اشتباهی فکر می‌کند گرده گل یک عامل مهاجم است و مواد شیمیایی را ترشح می‌کند تا بتواند با گرده گل مبارزه کند. این یک وضعیت آلرژیک است که می‌تواند علائم آزاردهنده زیادی داشته باشد؛ مثل گرفتگی بینی، آبریزش چشم و عطسه. بعضی از افراد فقط در فصولی از سال مبتلا به آلرژی گرده گل هستند درحالی‌که عده‌ای دیگر در تمام طول سال دچار آلرژی هستند.»

درمان حساسیت‌های بهاری

درمان حساسیت فصل بهار از طریق تجویز دارو و درمان‌های خانگی صورت می‌گیرد. 

داروهای مختلفی هستند که بدون نسخه و یا به شکل تجویزی باعث کاهش علائم آلرژی می‌شوند:

مهارکننده‌های لکوترین، قطره‌های چشمی، کورتیکواستروئیدهای بینی، اسپری بینی، داروهای ترکیبی آنتی‌هیستامین‌ها، مواد ضد گرفتگی یا احتقان درمان حساسیت فصلی در منزل.

یک‌سری اقدامات هستند که باعث کاهش علائم آلرژی می‌شوند:

شما می‌توانید در خانه برای سیستم‌های گرمایشی و تهویه‌ای که دارید از فیلترهای با کارایی بالا استفاده کنید. هوای داخل خانه را خشک نگه دارید. همچنین از دستگاه تهویه استفاده کنید. شست‌وشوی سینوس‌ها: یک ظرف مخصوص شست‌وشوی بینی و بطری با قابلیت فشار از داروخانه تهیه کنید. بینی خود را با محلول‌های نمکی شست‌وشو دهید. برای تهیه محلول نمک می‌توانید از آب مقطر یا آب جوشیده سرد شده استفاده کنید. شست‌وشوی مستقیم باعث خارج‌شدن آلرژن‌ها از بینی شما می‌شود.

طبق تحقیقات انجام شده کوئرستین ماده‌ای که در سیب، چای سیاه و پیاز وجود دارد می‌تواند آزاد‌سازی هیستامین را مهار کند.

استفاده از ماسک: زمانی که از خانه خارج می‌شوید یا مشغول جاروبرقی در خانه هستید می‌توانید از ماسک استفاده کنید. ماسک از ورود ذرات معلق که در هوا وجود دارند مثل گرده‌های گیاهان که باعث تشدید آلرژی می‌شود جلوگیری کند.

تغذیه سالم: یکی از واجبات سلامتی استفاده از تغذیه سالم است. در پژوهش‌های پزشکی مشخص شده که استفاده‌کردن از غذاهای مفید مثل میوه‌ها، سبزی‌ها و مغزها باعث بهبود علائم آلرژی می‌شوند.

نوشیدن مایعات به مقدار زیاد: ازآنجایی‌که آلرژی باعث افزایش مخاط در بینی می‌شود، نوشیدن زیاد مایعات باعث رقیق‌شدن و دفع راحت‌تر این مخاط می‌گردد. درصورتی‌که حمله‌های آلرژیک شما تداوم یافت، حتماً به دکتر آلرژی مراجعه کنید. در آلرژی شدید کودکان در بهار نیز مراجعه به دکتر آلرژی کودکان بسیار کمک‌کننده است. 

چه مدت از قطره یا اسپری ضد احتقان استفاده کنیم؟

اشتباهی که برخی بیماران برای رفع احتقان مزمن بینی انجام می‌دهند، استفاده طولانی‌مدت از اسپری و یا قطره‌های ضد احتقان است. برخی از این قطره‌ها شامل فنیل‌افرین، نفازولین و اسپری‌هایی مانند کونژستاپ و یا اکسی نوز و یا سایر ترکیباتی که حاوی اوکسی متازولین داشته باشد، فقط برای مدت ۴-۳ روز ابتدای ابتلا به سینوزیت حاد و یا سرماخوردگی قابل‌استفاده است.

از دکتر وحیده درتاج جراح گوش و حلق و بینی سؤال می‌کنم: «عوارض استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد احتقان چیست؟» وی پاسخ می‌دهد: «استفاده بیش از ۴ روز ازاین‌قبیل داروها مجاز نیست، زیرا ممکن است باعث ایجاد بیماری درمان‌ناپذیر رینیت دارویی در بینی گردد. گذشته از اعتیاد دارویی که برای بیمار به همراه دارد ممکن است اثرات مخرب قلبی و عروقی نیز به همراه داشته باشد. در ابتدا بیمار با استفاده از این دارو احساس خوشایندتری در بینی خواهد داشت و به رفع گرفتگی بینی‌اش کمک قابل‌توجهی می‌شود، ولی رفته‌رفته با استفاده طولانی‌مدت از این دارو گرفتگی بینی بیشتر و بیشتر خواهد شد. در ادامه مصرف ممکن است بر سلامت روانی بیمار نیز اثر گذارد.»

در سؤال دیگری از این متخصص گوش و حلق و بینی می‌پرسم: «بهترین درمان برای احتقان بینی کدام است؟» وی پاسخ می‌دهد: «توصیه می‌گردد به‌جای استفاده مداوم از داروهای گفته شده به دنبال راه‌حل اصلی مشکل خود باشید. با مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی و یا جراحان گوش و حلق و بینی که در زمینه سینوس فعالیت می‌کنند، می‌توانید مشکل خود را اصولی حل کنید.»

مواد غذایی آلرژی‌زا را بشناسیم

آلرژی غذایی شرایطی است که در آن غذاهای خاص باعث ایجاد واکنش ایمنی غیرطبیعی می‌شود. آلرژی‌های غذایی بسیار شایع هستند، اگرچه هر غذایی ممکن است آلرژی ایجاد کند، اما بیشتر آلرژی‌های غذایی در اثر هشت ماده غذایی ایجاد می‌شود.

این آنتی‌بادی با پوشاندن مواد غذایی آلرژی‌زا به کمک احاطه اطرافشان باعث جلوگیری از بروز واکنش حساسیتی می‌شود.

علائم ممکن است از چند دقیقه پس از قرارگرفتن در معرض آنها تا چند ساعت بعد در هر جایی بروز کند و ممکن است موارد زیر را شامل شود: تورم زبان، دهان یا صورت، تنفس دشوار، افت فشارخون، استفراغ، اسهال، خارش پوست.  آلرژی به تخم‌مرغ دومین علت شایع آلرژی غذایی در کودکان است. بااین‌حال ۶۸درصد کودکانی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند، تا ۱۶ سالگی از آلرژی خود رها می‌شوند. بااین‌وجود شاید لازم نباشد از تمام غذاهای مرتبط با تخم‌مرغ پرهیز کرد، زیرا در تخم‌مرغ‌های گرم شده ممکن است شکل پروتئین‌های ایجادکننده آلرژی تغییر کند.

آلرژی به آجیل‌های درختی یک حساسیت غذایی بسیار رایج است که برخی از نمونه‌های آجیل درختی عبارت‌اند از: بادام‌هندی، پسته و گردو.

افرادی که حساسیت به این قبیل آجیل‌ها دارند نسبت به محصولات غذایی ساخته شده با این آجیل‌ها نیز، مانند کره گردو و روغن‌های آنها حساسیت نشان می‌دهند. به این افراد توصیه می‌شود از مصرف همه انواع آجیل‌های درختی خودداری کنند، حتی اگر فقط به یک یا دو نوع حساسیت نشان دهند. آلرژی به سویا در حدود ۴ درصد از کودکان تأثیر می‌گذارد و بیشتر در نوزادان و کودکان زیر سه سال دیده می‌شود  که در اثر پروتئین موجود در سویا یا محصولات حاوی سویا تحریک می‌شوند. بااین‌حال، حدود ۷۰ درصد کودکانی که به سویا حساسیت دارند، بعد از مدتی آلرژی آنها برطرف می‌شود. علائم آلرژی به سویا می‌تواند شامل خارش، سوزن‌سوزن‌شدن دهان و آبریزش بینی تا بثورات پوستی و آسم یا مشکلات تنفسی باشد. در موارد نادر، آلرژی به سویا همچنین می‌تواند باعث آنافیلاکسی شود. داشتن آلرژی به ماهی شایع است و حدود دو درصد بزرگسالان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. بسیاری از افراد دارای آلرژی به ماهی، نسبت به یک یا چند نوع ماهی حساسیت دارند.

یکی از روش‌های تشخیص مواد حساسیت‌زا انجام آزمایش‌های خونی و نمونه‌برداری‌های پوستی است. در کهیرهای مزمن بایستی عملکرد غده تیروئید مورد بررسی قرار گرفته و درخصوص نبود آنتی‌بادی‌های ضد تیروئیدی اطمینان حاصل شود؛ چرا که در غیر این صورت ممکن است نیاز به جایگزین‌های هورمونی باشد. در حالات شدید آلرژی برای جلوگیری از حملات شدید حساسیتی از داروهای آنتی‌هیستامین استفاده می‌شود که البته این‌گونه داروها ممکن است سبب خواب‌آلودگی شده و در درازمدت سبب افسردگی شود. به یاد داشته باشیم که ویتامین C یک آنتی‌هیستامین طبیعی است.

توصیه‌های طب سنتی 

برای درمان حساسیت و خارش ناشی از فصل بهار می‌توانید نعنای تازه، کاهو و خاکشیر مصرف کنید. همچنین برای جلوگیری از حساسیت بهاری استفاده از ادویه و غذاهای با طبع گرم را کاهش دهید. در فصل بهار باید الگوی تغذیه تصحیح شود، حتی نوع ورزش، لباس، غذا، خواب و بیداری و البته استرس در فرآیند حساسیت تأثیرگذار است. افراد مبتلا به حساسیت بهاری می‌توانند از نان سبوس‌دار، سبوس گندم، انواع آش و سبزی‌های تازه برای کم‌کردن خارش بهاری استفاده کنند. روغن نارگیل و آبلیمو هم باعث کاهش پیداکردن التهاب و خارش می‌شوند؛ چون خاصیت ضدقارچی و ضدویروسی دارند.

غذاهایی مانند بورانی اسفناج، بورانی شبدر و یونجه، آش، قره‌قروت، کاهو سکنجبین و سمنو از بهترین و سبک‌ترین غذاهایی هستند که برای فصل بهار توصیه می‌شوند و ویتامین و انرژی زیادی دارند. نوشیدن آبدوغ، آب ماست، ماءالشعیر سنتی که مواد شیمیایی نداشته باشد، شربت آلبالو، لیمو، سکنجبین، غذاهایی با طبع گرم و خشک، شیرینی و گوشت زیاد برای این فصل توصیه می‌شود.

بسیاری از افرادی که مبتلا به حساسیت فصلی هستند از خارش گلو شکایت دارند. این خارش گاهی آن‌قدر زیاد می‌شود که فرد کلافه می‌شود. در طب سنتی برای این افراد دم‌نوش‌هایی پیشنهاد می‌شود که یک‌بار در روز نوشیدن آن توصیه می‌شود. ده گرم گل بنفشه و شکرتیغال را در دو لیوان آب بریزید و روی حرارت ملایم قرار دهید. آن را بجوشانید تا به‌اندازه یک لیوان از آن باقی بماند. دم‌نوش حاصل را صاف کنید و قبل از خواب بخورید. افرادی که خارش گلوی شدیدتری دارند می‌توانند علاوه‌بر شب صبح بعد از بیدارشدن هم یک لیوان دیگر میل کنند.