انتخاب همسر به معنای شریک زندگی، انتخاب بسیار مهم و اساسی است. انسان بر خلاف بسیاری از موجودات نمی‌تواند بی‌همسر به کمال برسد.
۱
نویسنده در این مطلب برخی از معیارهای مربوط به همسریابی را بر اساس آموزه‌های اسلامی تبیین کرده است.
اهمیت ازدواج و آثار آن
انتخاب همسر به معنای شریک زندگی، انتخاب بسیار مهم و اساسی است. انسان بر خلاف بسیاری از موجودات نمی‌تواند بی‌همسر به کمال برسد؛ زیرا بسیاری از تجربیات از طریق همسر به دست می‌آید و بسیاری از نواقص از راه همسر از میان رفته و انسان به کمال می‌رسد.
انسان‌ها موجودی انس‌پذیر هستند و همین انس و الفت است که آرامش و ناآرامی را برای آنان به دنبال می‌آورد. اگر انتخابی درست داشته باشند، به آرامش می‌رسند وگرنه حتی اگر به طلاق و جدایی بینجامد، ناآرامی همچنان آنان را تعقیب می‌کند؛ زیرا گذشته به‌سادگی از میان نمی‌رود و خصلت فراموشی انسان نیز در بسیاری از موارد کاری از پیش نمی‌برد.
از این‌رو باید در انتخاب همسری که بدان انس و الفت می‌گیرد بسیار دقت کند و هرکسی را برای همسری بر نگزیند.
همین مسئله موجب شده تا در اسلام معیارهای چندی برای انتخاب همسر مطرح شود تا اصل حکمت ازدواج که همان آرامش و آسایش و کمال‌یابی و پاسخگویی به نیازهای روحی و روانی و عاطفی یکدیگر است، به درستی تحقق یابد. اینجاست که مسئله کفو و همتراز بودن مطرح می‌شود تا دو کفه به گونه‌ای باشد که به هم نزدیک‌تر باشند و موجب تعادل شوند، نه آنکه کفه‌ها به گونه‌ای قرار گیرند که همتراز نشوند و موجبات عدم تعادل را فراهم آورند و زندگی را به آشوب و اضطراب و بحران بکشانند.
در اسلام ازدواج بسیار اهمیت داشته و به عنوان یک سنت موکد، استحباب آن چنان بالا دانسته شده که گاه به حد وجوب می‌رسد. نقش ازدواج در تکامل معنوی انسان تا جایی است که پيامبر خدا(صلى‌الله عليه و آله) می‌فرماید: هركه دوست دارد كه پاك و پاكيزه خدا را ديدار كند، با داشتن همسر به ديدارش رود.
آن حضرت همچنین می‌فرماید: در اسلام هيچ بنايى ساخته نشد كه نزد خداوند عزّ و جلّ محبوب‌تر و ارجمندتر از ازدواج باشد.
از دیگر آثار و برکات ازدواج این است که دین انسان با آن حفظ می‌شود،چنان‌که پیامبر(ص) می‌فرماید:هركه ازدواج كند، نصف عبادت به او داده شده است.
همچنین می‌فرماید:كسى كه ازدواج كند، نيمى از دين خود را حفظ کرده و براى نيم دیگر بايد تقواى خدا در پيش گيرد.
آن حضرت در نکته‌ای دیگر این‌گونه اهمیت ازدواج را توضیح داده و می‌فرماید: شخص ازدواج كرده خفته، نزد خدا فضيلت دارد بر ازدواج نكرده روزه‌گير شب زنده‌دار.
امام صادق(ع) نیز می‌فرماید: دو ركعت نمازى كه مردِ زن‌دار بخواند، بهتر است از مردِ بى همسرى كه شب را به عبادت سپرى كند و روز را به روزه دارى. (قرب‌الإسناد، ص۲۰، حدیث۶۷ ) آن حضرت(ع) همچنین می‌فرماید: دو ركعت نمازى كه ازدواج كرده مى‌خواند، برتر از هفتاد ركعت نمازى است كه فرد عزب بخواند.
با توجه به آثار و برکاتی که برای ازدواج گفته شده باید در انتخاب همسر دقت کرد؛ زیرا زمانی این آثار مترتب خواهد شد که انتخابی درست داشته باشیم وگرنه همین عامل حفظ دین و دنیا، بلای خانمان‌سوزی خواهد شد که به جای حفظ دین، همه وجود انسان را تباه و زندگی را تیره و تار می‌کند.یک انتخاب غلط و نادرست یا عجولانه و بدون تحقیق ممکن است که دین و دنیای آدمی را بسوزاند و خانه را به جای محل آرامش و آسایش به دوزخی بدل کند که انسان هر دم آرزوی مرگ داشته باشد و گاه حتی پس از مرگ در قیامت به دوزخ بکشاند. بر این اساس بارها در آیات و روایات بر معیارهایی که انسان را به ازدواج خوب و مناسب رهنمون می‌کند تأکید شده است. به عنوان نمونه پیامبر(ص) در‌باره آثار انتخاب نادرست می‌فرماید: پناه مى برم به تو از زنى كه پيش از آنكه زمان پيرى‌ام فرا رسد مرا پير كند.
شکی نیست که انسان‌ها اگر در کلیات یکسان باشند، در جزئیات چنان از یکدیگر فاصله دارند که برخی روایات، از نظر روحی و روانی آنان را به معادن زر و سیم و مس تشبیه کرده‌اند. اگر هم قلوهای یکسان را در کنار هم بگذارید باز این تفاوت‌ها به علل گوناگونی قابل مشاهده است، چه رسد که میان دو مرد و بلکه مرد و زن بخواهیم تفاوت‌ها را مد نظر قرار دهیم. پس همان‌طوری که فیزیک و اندام مرد و زن تفاوت دارد، روان و جان آنان نیز متفاوت است. این تفاوت‌ها به فیزیک آنان برنمی‌گردد، بلکه به سبب آن است که زن و مرد مکمل یکدیگرند و همانند نر و ماده لولا هستند که تفاوت‌های آنان موجب کارآیی‌شان می‌شود.
اگر در مرد عقلانیت و عدالت قوی‌تر است، در زنان عاطفه و احسان و ایثار قوی‌تر است. اگر دو شخصیت عاقل و عادل را در کنار هم بگذاریم شاید بتوانند با هم کنار بیایند، ولی در تکمیل یکدیگر و پاسخگویی به بخشی از نیازهای هم عاجز و ناتوان هستند؛ چنان‌که دو شخصیت دارای عواطف و احساسات قوی این‌گونه هستند و نمی‌توانند پاسخگوی همه نیازهای دیگر باشند؛ اما اگر دو طرف دارای تفاوت‌هایی در عقلانیت و عواطف باشند، می‌توانند نقش مکمل یکدیگر را به خوبی ایفا کنند و بخش اعظمی از نیازهای هم را بر‌آورده سازند.
زنان به علل و عوامل گوناگون همان‌گونه که از نظر اندام و جسم متفاوت و متنوع هستند از نظر روحیات نیز تفاوت‌های فاحش و آشکاری دارند. همین مسئله در مورد مردان نیز صادق است. امام صادق(ع) در بیان اقسام روحیات زنان می‌فرماید: زنان سه دسته‌اند: يكى، همه به سود توست و يكى، هم به سود تو و هم به زيان توست و يكى، همه به زيان توست و سودى برايت ندارد. آن زنى كه به سود توست، دوشيزه است و آن كه هم به سود توست و هم به زيان تو، بيوه زن است و آن كه به زيان توست و سودى برايت ندارد، زنى است كه از شوهر قبلى، فرزند به دنبال دارد.
امام رضا(ع) نیز می‌فرماید: زنان سه دسته‌اند: زن زاياى مهربان، كه شوهر خود را در كار دنيا و آخرتش يارى مى‌رساند و روزگار را بر او سخت نمىكند. و زن نازا و بىبهره از زيبايى كه شوهرش را [در امور خير] يارى نمىرساند. و زن پر سر و صداى پا به در و عيب‌جويى كه زياد را اندك مىشمارد و زياد را هم نمىپذيرد. زنهار كه فريفته زنى با اين خصوصيات شوى؛ زيرا رسول خدا(ص) فرمود: از خضراءالدمن بپرهيزيد. عرض شد: اى رسول خدا! خضراءالدمن كيست؟ فرمود: زنِ زيبايى كه در خانواده‌اى بد رشد كرده است.
مردان نیز متفاوت هستند و در انتخاب مرد نیز باید هوشیار و بیدار بود و کسانی را انتخاب کرد که شایسته همسری باشند. در ادامه به برخی از شرایط مرد مناسب اشاره می‌شود.
امام صادق(ع) در بیان اهمیت یک انتخاب مناسب و درست می‌فرماید: همانا زن گردنبندی است؛ پس بنگر كه چه گردنبندی به گردن مىافكنى. براى زن ارزش و بهايى نمىتوان تعيين كرد، نه براى خوب آنها و نه براى بدشان. زن خوب، ارزشش طلا و نقره نيست، بلكه از طلا و نقره هم بهتر و ارزشمندتر است و زن بد، ارزشش خاك نيست، بلكه خاك از او ارزشمندتر است.
معیارهای انتخاب همسر در اسلام
پس بهتر آن است که در انتخاب همسر این معیارها را در نظر داشته باشید:
۱. دیندار: پیامبر(ص) اولین معیار را طبق آیات قرآن همان اسلام قرار می‌دهد و می‌فرماید: من زينب دختر جحش را به ازدواج زيد بن حارثه درآوردم و ضباعه دختر زبير بن عبد المطّلب را به ازدواج مقداد، تا بدانند كه والاترين شرافت، اسلام است.
امام صادق(ع) نیز اصل مذهب را مورد تأکید قرار داده و می‌فرماید: از خانواده‌اى كه [در حقانيت شما شيعيان] ترديد دارند، زن بگيريد، اما به آنها زن ندهيد؛ زيرا زن، تربيت و خلق و خوى مرد را به خود مى گيرد و مرد، او را تحت تأثير دينِ خود قرار مى دهد.
۲. تارک شراب‌خواری: باید به مردی که شراب‌خوار است زن نداد؛ زیرا اهل غیرت نیست و دخترت را بدبخت می‌کند و بی‌حیا و بی‌عفت می‌گرداند. امام رضا(ع) در این‌باره می‌فرماید: از زن دادن به شراب‌خوار بپرهيز، كه اگر به او زن دهى چنان است كه دلاّل زنا شده باشى.
۳. خوش اخلاق: از دیگر شرایط همسر آن است که خوش خلق باشد و دختر به بدخلق دادن نادرست است. دراین‌باره روایتی وارد شده که بسیار مناسب است. راوی می‌گوید به امام رضا(ع) نوشتم: من خويشاوندى دارم كه از دخترم خواستگارى كرده، اما بد اخلاق است. حضرت فرمود: اگر بداخلاق است دختر به او نده.(مكارم الأخلاق، ج ۱، ص۴۴۳، حدیث۱۵۲۵ )
۴. خردمند: ازدواج با احمق روا نیست. پیامبر گرامی می‌فرماید: از ازدواج با زن احمق بپرهيزيد؛ زيرا همنشينى با او تباهى است و فرزندانش كفتار [صفت]هستند.
۵. سن و ظاهری مناسب: در انتخاب همسر باید مراعات سن و ظاهر را کرد. پیامبر گرامی(ص) در‌باره انتخاب زن می‌فرماید: با زنِ شهبَره و لَهبَره و نَهبَره و هَيدَره و لَفُوت ازدواج نكن...؛ شهبره، زنِ چشم كبود بد زبان است، لهبره، زن دراز قدِ لاغر اندام است، نهبره، زن كوتاه قدِ زشت است، هيدره، پيرزن رو به مرگ است و لفوت، زنى است كه از شوهر قبلى‌اش فرزند داشته باشد.
۶. اصالت خانوادگی: نباید در انتخاب همسر به هر جایی رفت و از آدم‌های بی بته همسر خواست هر چند که مردی ثروتمند و خوش اندام و یا زنی زیبا است. امام صادق(ع) از پیامبر(ص) روایت کرد که ایشان به مردم فرمود: از خضراءالدمن (گياه روييده در خرابه) بپرهيزيد. گفته شد: اى رسول خدا! خضراءالدمن چيست؟ فرمود: زن زيبارويى كه در خانواده‌اى فاسد رشد كرده است.
۷. مهریه مناسب: زنی مناسب ازدواج است که مهریه‌اش مناسب باشد و صداق سنگین طلب نکند. پیامبر(ص) می‌فرماید: بهترين زنان امّت من، خوب روترين و كم مهريه‌ترين آنان هستند. آن حضرت (ص) در جایی دیگر می‌فرماید: بهترين مهريه، سبك‌ترين آن است.(كنز العمّال، حدیث ۴۴۷۰۷ ) پیامبر(ص) در بیان تاثیر سوء مهریه سنگین می‌فرماید: در مهريه آسان بگيريد؛ زيرا مرد، مهريه [سنگين] زن را مى دهد، اما در دلش نسبت به او كينه و دشمنى پديد مى آيد. امام صادق(ع) نیز توضیح می‌دهد که:نشانه شومى و نامبارکی زن، زياد بودن مهريه او و نافرمانى از شوهرش است.
۸. آسانی در خواستگاری: همسری پسندیده و مناسب است که خواستگاری‌اش بدون تشریفات و آسان باشد و هزینه روحی و مالی بر مرد تحمیل نکند. پیامبر(ص) در این‌باره می‌فرماید: از ميمنت و خجستگى زن اين است كه خواستگارى‌اش راحت و مهريه‌اش سبك باشد و راحت بچه‌دار شود.
اینها بخشی از معیارهای انتخاب همسر است. در روایات ملاک‌های دیگری نیز بیان شده که به جهت اختصار به همین میزان بسنده می‌شود.
فرشته محیطی
انتهای پیام/
پربيننده ترين
شنبه ۸ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۰
جمعه ۷ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۰۰
جمعه ۷ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۵:۵۸
پنجشنبه ۶ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۸:۲۲
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۶:۰۲
شنبه ۸ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۱:۲۱
سه شنبه ۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۲۳
يکشنبه ۲ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۷