بدپوششی از منظر پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع)

به گزارش بلاغ؛ این امر مهم در منطق وحی از چنان جایگاه رفیعی برخوردار است که قرآن کریم ضمن هدیه الهی خواندن نعمتِ پوشش، به کارکردهای مختلف آن اشاره دارد؛ چنان‌که می‌‏فرماید: «ای فرزندان آدم، برای شما لباسی فرو فرستادیم که اندام شما را می‌‏پوشاند و مایه زینت شما است.... این از آیات خداوند است؛ باشد که متذکر شده، پند گیرید.» (اعراف/۲۷)

اقدام عملی ائمه اطهار‌(ع) درخصوص حجاب

برخی مطرح می‌کنند که در زمان پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) نیز بدحجابی وجود داشته است و آنان برخورد و اقدامی علیه آن نداشتند. در پاسخ به این شبهه باید گفت در منظومه فکری و سیره عملی معصومین‌(ع) نوع مواجهه با این پدیده در دو مقام «تبلیغ و ترویج فرهنگ پوشش» با رویکرد ایجابی و «مقابله و مبارزه با بدپوششی» با رویکرد سلبی کاملاً مشهود است.

شرح وظایف والی منصوب پیامبر برای مقابله با بدحجابی

در سیره نبوی و علوی به موارد متعددی برخورد می‏‌کنیم که در اعلامیه‌‏ها و بیانات رسمی و حکومتی، پدیده بدپوششی مورد تقبیح و مذمت قرار گرفته و در مواردی از عمّال و کارگزاران حکومتی خواسته شده که با این امر مقابله کنند.پیامبر اکرم (ص) هنگامی که عمروبن حزم را به عنوان والی نجران در یمن منصوب کرد، شرح وظایفی برای او نگاشت؛ حضرت در بخشی از این آیین‌نامه کاری، او را مسئول پاکدامنی و حجاب مردم می‌‏داند و از او می‌خواهد به اقدامات عملی در این زمینه همت گمارد چنان‌که می‌فرماید: «عهد من محمد النبی رسول‏الله لعمرو بن حزم حین بعثه الی الیمن، أمره بتقوی الله فی أمره کلّه... و ینهی الناس أن یصلّی أحد فی ثوب واحد صغیر، الا أن یکون ثوبا یثنی طرفیه علی عاتقیه، و ینهی الناس أن یحتبی أحد فی ثوب واحد یفضی بفرجه الی السماء. و ینهی أن یعقص أحد شعر رأسه فی قفاه؛ مردم را از نماز خواندن در یک لباس کوچک (بدن نما) نهی کند، مگر اینکه پوششی باشد که بتواند دو طرف آن را به دو شانه خود گره بزند. مردم را از اینکه لباس کوچکی بپوشند که عورتشان (بخش‌هایی از بدن که در شرع پوشاندنش واجب دانسته شده است) آشکار شود، باز دارد و از اینکه کسی موهایش را پشت سرش انباشته کند، نهی کند. (مکاتیب‌‏الرسول/ج۲/ص۵۲۸) در این فرمایش که در واقع وظایف حکومت را بازگو می‏‌کند؛ با صراحت، گسترش حجاب و عفاف و برخورد با پدیده بدپوششی به عنوان کارویژه‏‌ حکومت اسلامی معرفی می‌شود.

دستورالعمل پوشش زنان و مردان از منظر پیامبر اسلام

از جابربن عبدالله انصاری نقل شده است که پیامبر اکرم(ص) از اینکه زن هنگام خارج شدن از منزل، لباسی بپوشد که مشهور و انگشت‌نما باشد و یا خود را تزیین به زیورآلاتی کند که موقع راه رفتن سروصدای آنها شنیده شود و باعث جلب توجه مردان نامحرم شود، نهی می‌کردند. آن حضرت زنانی را که خود را از لحاظ پوشش و رفتار، شبیه مردان می‌کردند و یا مردانی را که خود را شبیه زنان می‌‌نمودند، لعنت می‌کرد. پیامبر اکرم(ص) از اینکه زنان بدون ضرورت در میان نامحرمان حرف بزنند و یا در غیرخانه‌های خودشان، شب را بخوابند، نهی می‌فرمود... (مستدرک‌‏الوسائل/ ج۱۴/ص ۲۸۰)

انتقاد علی(ع) از بی‌غیرتی مردان

امیرالمؤمنین علی(ع) دستورالعمل کیفیت حضور زنان در یکی از مکان‌‏های عمومی یعنی بازار را تعیین می‌‏فرماید که این حکم را می‌‏توان در دیگر مکان‌‏های عمومی نیز جاری ساخت: «عَنْ أَبِی‏عَبْدِ اللهِ(ع) قَالَ: قَالَ أَمِیرالْمُؤْمِنِینَ يا أَهْلَ الْعِرَاقِ نُبِّئْتُ أَنَّ نِسَاءَكُمْ یدافعن الرِّجَالَ فِي الطَّرِيقِ أَمَا تَسْتَحْيُونَ و قال لَعَنَ اللَّهُ مَنْ لا يَغَارُ؛‌ ای اهل عراق، به من خبر رسیده که زنان شما در کوچه و بازار، به نامحرمان برمی‌خورند، آیا حیا نمی‌کنید؟ سپس فرمود: خدا لعنت کند کسی را که غیرت ندارد. (الکافی/ ج ۵/ ص۵۳۷)

 در حدیث دیگری از امام صادق‌(ع) نقل است که: «أَنَّ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ قَالَ: أَمَا تَسْتَحْیُونَ وَ لَا تَغَارُونَ نِسَاءَکُمْ یَخْرُجْنَ إِلَی الْأَسْوَاقِ وَ یُزَاحِمْنَ‏ الْعُلُوج آیا شرم نمی‌کنید و غیرت نمی‌ورزید که زنانتان به بازارها می‌روند و با مردان برخورد (اختلاط) می‌کنند. (همان)
 

وقتی حضرت در حالی که حاکم است، آن هم با چنین لحن، خطابی را متوجه جامعه می‌کند، اصل این است که این فرمایش از موضع حاکمیت است و نه صرف بیان حکم شرعی یا وظیفه شخصی امر به معروف و نهی از منکر؛ همانند هر فرد دیگر. دیگر اینکه مقصود روایت این نیست که چرا زنان اهل عراق به رفت و آمد در خیابان و بازار مبادرت می‌کنند؛ بلکه مقصود سرزنش اهل عراق از نحوه رفت و آمد زنان است.

با مراجعه به مجموعه روایاتی که درباره پوشش و یا بدپوششی از جانب معصومان(ع) به ما رسیده است، به وضوح روشن می‌‏شود که ایشان در همه جا به یک شکل عمل نکرده و از شیوه‌‏های مختلفی برای مواجهه و برخورد با پدیده پوشش و بدپوششی استفاده می‌کرده‌اند. در یک دسته‏‌بندی کلی این روایات را می‌‏توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول مواردی است که معصوم‌(ع) به‌صورت ایجابی با مسئله برخورد کرده است و به اصطلاح امروز مواجهه ایشان از طریق کار فرهنگی بوده است و دسته دیگر مواردی است که شیوه مواجهه، سلبی و برخورد بوده است.

با مطالعه و بررسی دقیق می‌توان از فحوای این‌گونه روایات و سایر آموزه‌های دینی و گزاره‌های تاریخی، این مطلب را برداشت کرد که حکومت و دستگاه‌‏های حکومتی در قبال نحوه پوشش زنان و رفتار مردان در جامعه و حریم عمومی مسئولیت دارند و ضمن استفاده از روش‌های تعلیمی، تبلیغی، روشنگری و کار فرهنگی وظیفه دارند در صورت عدم رعایت پوشش و شکستن حریم عفاف در محافل اجتماعی توسط برخی زنان و مردان، با ایشان برخورد کرده و مانع از حضور «زنان مکشفه» در جامعه شوند.