زراعت چوب؛ مشق «ما می‌توانیم» تا تمرین خودکفایی

به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی بلاغ،  در نیم قرن اخیر نگاه به جنگل‌های طبیعی در دنیا تغییر یافته است، به طوری که تا دهه ۱۹۵۰ به بومسازگان‌های جنگلی عمدتا به عنوان یک منبع تولید چوب نگاه می‌شد و محصولات جنگل را عمدتا به دو بخش محصولات چوبی و محصولات فرعی تقسیم می‌کردند؛ اما از این زمان تا دهه ۲۰۰۰ محصولات جنگلی را به دو بخش محصولات چوبی و محصولات غیر چوبی تقسیم می‌کردند ولی بعد از سال ۲۰۰۰ میلادی با توجه به پیشرفت علم اکولوژی و زیست محیطی در دنیا و روشن شدن بیشتر ارزش بومسازگان‌های جنگلی، دیگر به جنگل‌ها به عنوان فقط منبع تولید محصولات چوبی و غیر چوبی نگاه نمی‌شد، بلکه خدمات زیست محیطی جنگل‌های طبیعی به دیگر ارزش‌های جنگل غلبه کرده است؛ به طوری که در برخی منابع معتبر، ارزش‌های اکولوژیکی و زیست محیطی جنگل را تا بیش از ۴۰۰ برابر ارزش‌های چوبی و محصولات غیر چوبی جنگل برآورد می‌کنند.

خوشبختانه چنین نگاهی در کشور ما نیز از دهه ۱۳۷۰ به بعد به تدریج حاکم شد تا اینکه در نهایت در سال ۱۳۹۶ بر اساس بند ف ماده ۳۸ قانون برنامه توسعه ششم طرح‌های جنگلداری در جنگل‌های هیرکانی که محوریت آن‌ها برداشت چوب از این جنگل‌ها بود متوقف شد.

این ممنوعیت برداشت چوب از جنگل‌های طبیعی جنگل از طرفی خوب هست، زیرا نشان دهنده پی بردن به ارزش این بومسازگان‌های با ارزش در شمال کشور است که از نظر قدمت (قدمت بین ۲ تا ۶۰ میلیون سال)، تنوع گونه‌ای و چشم انداز و دیگر ارزش‌های اکولوژیکی و زیست محیطی در دنیا بی نظیر هستند؛ از طرف دیگر اگر برنامه درستی در کشور در ارتباط با این جنگل‌ها وجود نداشته باشد می‌تواند پیامدهای ناخوشایندی از قبیل قاچاق چوب، خروج ارز از کشور و غیره را شاهد باشیم.

                                 

یکی از این برنامه‌ها می‌تواند توسعه زراعت چوب در کشور به منظور پاسخگویی به بخشی از نیازهای چوبی کشور باشد که البته باید این توسعه با مطالعه و برنامه‌ریزی دقیق و درستی باشد و با رعایت اصول فنی و اکولوژیکی با حداقل خسارت به طبیعت حداکثر منافع حاصل شود؛ لذا به جهت اهمیت این موضوع گفت‌وگویی را با دکتر نقی شعبانیان، سرپرست معاونت امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور انجام داده‌ایم که نظر شما را به خواندن این گفت‌وگو جلب می‌کنیم:

*هدف اصلی توسعه زراعت چوب پاسخگویی به بخشی از نیازهای چوبی کشور است

دکتر نقی شعبانیان در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی بلاغ، در خصوص هدف از زراعت چوب در کشور، اظهار کرد: هدف اصلی توسعه زراعت چوب در کشور به عنوان یک اقتصاد سبز، پاسخگویی به بخشی از نیازهای چوبی کشور هست که به دنبال این هدف اصلی، اهداف دیگری نیز نظیر کاهش فشار برداشت چوب از روی جنگل‌های طبیعی، کاهش قاچاق چوب، کنترل قیمت چوب در بازار، ترسیب کربن، ایجاد اشتغال، جلوگیری از خروج ارز از کشور و ده‌ها موارد دیگر دنبال می‌شود.

وی در رابطه با وضعیت کنونی زراعت چوب در کشور، افزود: در کل کشور  ۱۱۵ هزار هکتار شامل ۲۱ هزار هکتار در اراضی ملی و ۹۴ هزار هکتار در بخش خصوصی و اراضی مستثنیات زراعت چوب انجام و یا در حال انجام می‌باشد که از این میزان زراعت چوب فعلا سالانه دو میلیون و ۶۰۰ هزار  متر مکعب چوب حاصل می‌شود که با توجه به نیاز سالانه ۱۲ میلیون مترمکعبی چوب در کشور به صورت خام و کار شده می‌تواند پاسخگوی حدود ۲۱ درصد نیاز چوبی کشور باشد.

* مازندران، گیلان و خوزستان سه استان پیشرو در زراعت چوب کشور

سرپرست معاونت امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، خاطرنشان کرد: هم اکنون، سه استان پیشرو در زراعت چوب در اراضی مستثنیات و ملی به ترتیب استان گیلان با ۴۹ هزار هکتار، مازندران با ۶ هزار هکتار و خوزستان با ۳ هزار هکتار هستند.

این مسئول گفت: در استان خوزستان بر اساس ظرفیت سنجی انجام شده توسعه زراعت چوب به میزان ۲۹۰ هزار هکتار طی یک برنامه چهار ساله با مشارکت بخش خصوصی برنامه‌ریزی شده است.

شعبانیان در رابطه با برنامه زراعت چوب در سطح ملی، اظهار کرد: خوشبختانه در دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای با توجه به نیاز کشور به زراعت چوب شده است به طوری که اخیرا فرد توانمندی به نام جناب دکتر کامران پورمقدم به عنوان مجری ملی طرح زراعت چوب در کشور از طرف وزیر محترم جهاد کشاورزی منصوب شد که می‌تواند در توسعه زراعت چوب موثر باشد.پ

                                  

 تسهیلگری و حمایت دو اصل مهم برای افزایش مشارکت بخش خصوصی و مردم

وی عنوان کرد: قرار بود که سطح زراعت چوب در کشور طی برنامه پنجم و ششم به حدود ۶۰۰ هزار هکتار برسد، اما با توجه به اینکه توسعه زراعت چوب عمدتا با مشارکت مردم و بخش خصوصی برنامه ریزی می‌شود؛ لذا باید انگیزه‌های لازم نظیر قیمت مناسب چوب، بیمه محصولات چوبی، تسهیلات بانکی، پیش خرید چوب آلات و مواردی از این دست، برای بخش خصوصی وجود داشته باشد.

سرپرست معاونت امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، ادامه داد:  از آن‌جایی که این قبیل انگیزه‌ها در کشور تاکنون کم بوده است متاسفانه برنامه های قبلی محقق نشده است، اما اکنون شرایط متفاوت شده است.

این مسئول، تاکید کرد: افزایش قیمت چوب در کشور به‌ویژه به دلیل توقف بهره‌برداری چوب از جنگل‌های طبیعی، افزایش قیمت ارز که امکان واردات چوب را مشکل می‌کند، امکان پیش خرید چوب توسط صنایع، امکان احاله مدیریت اراضی ملی مستعد با استفاده از آب‌های نامتعارف، توجه ویژه دولت سیزدهم به زراعت چوب از جمله مواردی است که در شرایط کنونی، انگیزه لازم برای مشارکت بخش خصوصی در کشور را فراهم آورده است.

*گام بلند دولت سیزدهم در برنامه هفتم برای پاسخگویی به ۷۰ درصد نیاز چوبی کشور

دکتر شعبانیان متذکر شد: با این شرایط برنامه ریزی شده است که تا پایان برنامه هفتم توسعه سطح زراعت چوب در کشور به حدود ۵۰۰ هزار  هکتار برسد که می‌تواند پاسخگوی حدود  ۶۰ تا ۷۰ درصد نیاز چوبی کشور باشد؛ که البته این هم باز بستگی به مشارکت بخش خصوصی دارد که با توجه به شرایط کنونی حاکم در کشور که پیش‌تر توضیح داده شد می توان انتظار داشت که این برنامه محقق شود.

                         

در ادامه این گزارش، گفتگویی را با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندرن-ساری با توجه به جایگاه مازندران در زمره سه استان برتر کشور در زارعت چوب انجام داده‌ایم که در ذیل مطلب می‌خوانید:

* هدف‌گذاری ۱۰۰۰ هکتاری مازندران برای کشت درختان سریع الرشد

سیدعلی علوی با بیان اینکه در سال جاری حجم مصوب ابلاغی استان مازندران 800 هکتار است که تا کنون حدود 300 هکتار از عرصه‌ها شناسایی شده است؛ گفت :با توجه به اینکه این اقدام در ماه های انتهایی سال ( دی، بهمن و اسفند ) انجام می‌پذیرد با توجه به ظرفیت استان و استقبال مردم و تولید نهال مکفی درسال جاری ، پیش بینی می‌شود در سال‌جاری بیش از یک‌هزار هکتار از عرصه‌ها با مشارکت مردم به زیر کشت درختان سریع الرشد اختصاص یابد.

وی افزود: با توجه به استقرار صنایع چوبی در این استان خصوصا وجود شرکت چوب و کاغذ مازندران ، کارخانجات فیبر و نئوپان و دیگر صنایع کوچک، کارگاه‌های چوب بری و... از طرفی با توجه به تغییر شیوه زندگی مردم و استقبال مردم از صنایع تبدیلی چوب در مبلمان  در زندگی روزمره و تعطیلی بهره برداری از جنگل‌ها به نظر می‌رسد بیشترین نیاز چوبی بر تامین خوراک کارخانه‌ها از دیگر استان‌ها تامین می‌شود و تا  اشباع نیاز به چوب در داخل استان، اقدامات فراگیری باید انجام پذیرد.

*کاهش چوب در بازار با اجرای طرح تنفس

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندرن-ساری خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر به دلیل کاهش چوب در بازار با اجرای طرح تنفس جنگل  و متعاقبا افزایش قیمت چوب در بازار و افزایش تولید نهال از گونه‌های سریع الرشد، هر ساله شاهد استقبال مردم به کاشت نهال در عرصه بوده و این استقبال دارای رشد قابل قبولی بوده، اما این اقدام باید با برنامه ریزی کلان باشد.


علوی ادامه داد: به دلیل مشکلات آبی که در سال های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی مواجه هستیم تا در تامین آب برای زارعین مواجه نگردیم چرا که صنوبر با نیاز آبی بالاست که باید باتوجه به منابع آبی کشور دقت لازم در کشت درختان آب بردر برنامه ریزی کلان مد نظر قرار گیرد. 

                    

*استقبال چشمگیر مردم و بخش خصوصی مازندران از کشت نهال

وی در خصوص میزان مشارکت بخش خصوصی در استان، عنوان کرد: اساسا درختان سریع الرشد در اراضی مستثنیات و با مشارکت مردم می‌باشد و اداره کل در تامین نهال و ارائه خدمات فنی به زارعین اهتمام لازم را دارد؛ لذا در سال‌های اخیر به دلیل افزایش قیمت چوب در بازار  مشارکت مردم در کاشت نهال سریع الرشد از استقبال خوبی برخوردار هست.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندرن-ساری، در ادامه از تولید هفت میلیون و ۱۳۲هزار اصله نهال در نهالستان‌های استان خبر داد و گفت:‌ همزمان با شروع سراسری کاشت درخت، طبق برنامه از یازدهم آذرماه امسال، ۱۰ هزار اصله نهال بین مردم این استان برای غرس توزیع شده است.

علوی، ملاک و اولویت در این طرح احیا و غنی‌سازی، حفظ پوشش طبیعی، حفظ ‌کاربری اراضی منابع طبیعی، مقابله با بیابان‌زایی و سپس توسعه است؛ تاکیبد کرد: در راستای توسعه طرح‌های زراعت چوب و توسعه فضای سبز، نهال‌های جنگلی اعم از پهن برگ و سوزنی برگ در سه منطقه ارتفاعی پایین بند، میان بند و بالا بند در هفت نهالستان حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری منطقه ساری تولید و طبق برنامه تا پایان سال بین مردم توزیع خواهد شد.

وی با اشاره به این که اگر در حفاظت و صیانت از عرصه‌های طبیعی توجه نشود، به طور یقین امنیت زیستی با تغییرات آب و هوایی به مخاطره می‌افتد، ادامه داد:‌ تولید و کاشت درختان هیچ گونه بار مالی و هزینه‌ای برای دولت ندارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندرن-ساری، اذعان کرد: ۱۶۴ هکتار از هفت نهالستان تحت پوشش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری به صورت قرارداد با پیمانکاران، نهال مورد نظر تولید و به صورت رایگان در اختیار عموم مردم قرار داده می‌شود.

                     

* رشد بیش از دوبرابری تولید نهال نسبت به سال گذشته

علوی با بیان این که طبق برنامه، سال گذشته حدود سه میلیون اصله درخت تولید شده و امسال به بیش از هفت میلیون اصله رسیده است، ادامه داد: این رقم در سال آخر دولت سیزدهم به ۱۲ میلیون اصله نهال در این منطقه خواهد رسید.

وی، مهم‌ترین اهداف زراعت چوب را  استفاده بهینه از اراضی کوچک و بلا استفاده، صرفه جویی ارزی با کاهش یا حذف واردات چوب، کاهش فشار بی رویه بر عرصه‌های جنگلی برای تامین چوب، ایجاد فرصت‌های شغلی در اجرا و همچنین فعالیت‌های جانبی و صنایع مرتبط،  کمک به امرحفاظت و صیانت پایدار از جنگل‌های طبیعی کشور با  استفاده از ظرفیت تولید درختان سریع الرشد، افزایش کارکردهای غیرچوبی مثل تولید اکسیژن، تلطیف هوا، جذب گرد و خاک و  کسب درآمد روستاییان و توانمندسازی حاشیه نشینان جنگل برشمرد.

مع‌الوصف، در سال‌های اخیر برای جبران کمبود چوب مورد نیاز کارخانه‌های فعال در این زمینه، واردات چوب به طور گسترده‌ای صورت گرفت؛ اما از آنجا که این چوب‌ها بدون پوست وارد می‌شدند و هزینه بالایی داشتند برای کارخانه داران مقرون به صرفه نبود و همچنین خروج ارز از کشور آن هم در این شرایط سخت اقتصادی اصلا منطقی به نظر نمی‌رسید؛ لذا عزم برای توسعه زراعت چوب در کشور، ضمن گام رو به جلو برای دستیابی به خودکفایی، از خروج ارز و قاچاق جلوگیری و ضمن ایجاد اشتغال، نیاز متناسب با تقاضای بازار داخلی را تامین می‌کند.

 زراعت چوب، افزون بر آنکه به عنوان یکی از طرح‌های در آمدزا و سودآور محسوب می‌شود، بلکه فعالیت در این زمینه می‌تواند راهکاری مناسب برای حفظ عرصه‌های منابع طبیعی و جلوگیری از تعرض به جنگل‌ها در مازندران به شمار آید.

در این راستا، برنامه کاشت یک میلیارد اصله نهال در دولت سیزدهم برای حفاظت از خاک کشور از سال گذشته شده است و همسو با این رویکرد استان های مختلف به خصوص مازندران و دیگر استان های شمالی باید تعهدات خود را در اجرای این طرح عملیاتی کنند.

دولت مردمی آیت الله رئیسی بر اساس تعهدات بین‌المللی که هر کشوری به همان اندازه ای که کربن تولید می‌کند باید ترسیب یا جذب کربن داشته باشد در یک اقدام عملی طرح کاشت یک میلیارد درخت را به مدت چهار سال با شعار " درخت برای زندگی - باهم بکاریم برای ایران سرسبز و قوی" برنامه ریزی و شروع کرده است.

گزارش: مجتبی قربانی

انتهای پیام/