بررسی رابطه بین میزان دینداری و انواع آن با مدارای اجتماعی

به گزارش بلاغ، در این پژوهش نگاشته شده است جامعه ایرانی قدم به مرحله‌ای از گذر تاریخی گذاشته که از آن تحت عنوان «تجدد» یاد می‌شود.
تجدد همه حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و دینی را تحت تاثیر قرار داده و ارزش‌های جدیدی را در جامعه رواج می‌دهد، این ارزش‌ها که از آن به ارزش‌های مدرن یاد می‌شود موجب تکثر اعتقادات و گرایش‌های فکری و تنوع سبک‌های زندگی می‌شود که در بیشتر مواقع در تقابل با آموزه‌های دینی قرار می‌گیرد.
بنابراین زندگی مسالمت‌آمیز در این شرایط پیچیده مستلزم داشتن سعه صدر و نگرش مداراجویانه از سوی افراد و گروه‌های دینی است.
علل و عوامل متعدد فرهنگی و اجتماعی ممکن است در اتخاذ نگرش و منش مداراجویانه و یا متعصبانه تأثیر داشته باشند، این عوامل ممکن است ساختارهای سنتی و تمایز نیافته و به‌ تبع آن نظام حقوقی سنتی، تأثیرپذیری از هنجارهای دموکراتیک، جزم اندیشی، تقدیرگرایی، گرایش به اقتدارگرایی و داشتن شخصیتی اقتدار طلب که متأثر از فرهنگ جامعه است، افزایش شبکه تعاملات اجتماعی و... باشد.
بنابراین هدف اصلی این تحقیق بررسی نوع تأثیری است که میزان و انواع دینداری بر مدارای اجتماعی می‌گذارد.
توجه به مدارا از گذشته‌های دور و در مجموعه توصیه‌های عرفانی و اخلاقی ما مورد توجه بوده است با این‌حال، در «سنت اخلاقی ما مدارا یک ارزش و منش فردی است. در مجموعه توصیه‌های عرفانی و اخلاقی و آموزشی گذشته مدارا معمولاً معطوف به رفتار فرد در برابر فرد یا افراد دیگر است. اما در زندگی امروز، مدارا یک گرایش و روش سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است.
روش انجام این تحقیق به صورت پیمایش میدانی و حجم جمعیت نمونه تحقیق 335 نفر بوده که از بین چهار دانشکده دانشگاه محقق اردبیلی، و به شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شده است.
در دایرة المعارف فلسفه درذیل واژه toleration چنین آمده است: بردباری (یا تساهل، تسامح یا مدارا) روش تحمل و چشم پوشی است، وقتی چیزی وجود دارد که آن را دوست نداریم یا پسندیده نمی‌دانیم.
محقق این پژوهش شاخص‌هایی که برای مدارا لحاظ شده در بخش نتایج توصیفی این پژوهش به‌شرح ذیل نگاشته است.
مدارای اجتماعی:
برای مدارای اجتماعی هفت نوع در نظر گرفته شده است که عبارتند از: مدارای دینی، مدارای ملیتی، مدارای قومیتی، مدارای سیاسی، مدارا با جرم و مجرمان.
میزان مدارای اجتماعی در بین دانشجویان در سطح متوسطی قرار دارد، زندگی دانشجویی در واقع، زندگی با افرادی از قومیت‌های مختلف است، چه در کلاسهای درس و چه در خوابگاههای دانشجویی، افرادی از قومیت‌های مختلف در کنار هم و به‌عنوان هم‌کلاسی و یا هم‌اطاقی به امر تحصیل می‌پردازند، بنابراین ایجاد رابطه با غیر هم ‌قومی مسأله چندانی محسوب نمی‌شود. چنانچه عمیق‌ترین روابط یعنی ازدواج بین قومیت‌های مختلف مشاهده می‌شود،
از لحاظ میزان مدارا، مدارای ملیتی بعد از مدارای قومیتی قرار دارد، مدارا با مجرمان و مدارای سیاسی در سطح متوسط قرار دارد و کمترین مدارا در مورد جرم است.
هویت دینی هنوز یکی از ملاک‌های برقراری ارتباط با دیگران است؛ پذیرش افراد غیرمسلمان به عنوان شریک زندگی، تجاری و حتی به ‌عنوان همنشین و همسایه در سطح وسیعی انجام نمی‌گیرد.
دین از چشم‌ اندازهای گوناگون مورد توجه قرار می‌گیرد، از این چشم اندازها تقسیم بندی‌های مختلفی صورت می‌پذیرد، در بالاترین سطح می‌توان این مطالعات را به «درون دینی» و «برون دینی» تقسیم کرد.
مطالعات درون دینی، یعنی مجموع تکاپوهایی که درون یک دین برای شناخت دین، تعیین تکالیف مومنین، تعریف حدود و ثغور دین و مرزهای متمایز کننده آن با سایر مذاهب، اثبات حقانیت، تبلیغ و انذار و دفاع از قلمرو معرفتی دین به عمل می‌آید و هدف نهایی از این مطالعات دینی و برای دین است، برای نمونه، در مورد اسلام این تلاش‌های معرفتی را تحت نام معارف اسلامی شامل فقه، اصول کلام، عرفان و... می‌شناسیم در تمام ادیان الهی چنین رویکرد مطالعاتی رایج است.
اما مطالعه از بیرون شامل بررسی‌هایی می‌شود که دین را به مقصد و منظور دین مطالعه نمی‌کنند، بلکه دین و معرفت دینی را به‌عنوان متغیر مستقل و تاثیرگذار و یا به‌عنوان متغیر وابسته و تاثیر پذیر از شرایط و پدیده‌های دینی مورد توجه قرار می‌دهند.
رهیافت‌های تاریخی، روانشناختی، جامعه‌شناختی، پدیدار شناختی، زبان شناختی و فلسفی از مهمترین انواع مطالعات برون دینی شناخته می‌شوند. در این تحقیق رویکرد به دین از منظر جامعه ‌شناختی است.
همچنین محقق این پژوهش شاخص‌هایی که برای میزان دینداری لحاظ شده در بخش نتایج توصیفی این پژوهش به‌شرح ذیل نگاشته است.
میزان دینداری:
میزان دینداری در این پژوهش در چهار بعد اعتقادی مناسکی، تجربی و پیامدی مورد سنجش قرار گرفته است.
شاخص دینداری در بین دانشجویان در سطح نسبتاً بالایی قرار دارد، اعتقاد دینی نسبت به سایر ابعاد در سطح بالایی قرار دارد، احساس دینی نیز تقریباً به همین نسبت در بین دانشجویان وجود دارد، باور دینی نسبت به سایر ابعاد به ‌خصوص بعد اعمال دینی در سطح بالایی قرار دارد.
همچنین پیشنهادکاربردی این پژوهش به‌شرح ذیل نگاشته شده است:
دین متنی که توسط خوانندگان خود معنا پیدا می‌کند، هر متنی از جمله متون اسلامی نه معناهای مطلق و بی‌چون و چرا بلکه امکان‌های متنوعی برای معنا پیش روی ما قرار می‌دهند، متون دینی قابلیت و امکان هر دو قرائت را بدست می‌دهند.
طبق اعلام مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، بنابراین اگر خوانندگان نگاه اخلاقی به آن داشته باشند و چهره انسانی آن را ببینند، مدارا و در نتیجه امکان زندگی مسالمت آمیز همه اقوام و ادیان و مذاهب را نیز در آن خواهند دید و اگر نگاه خواننده برتری‌جویانه و سلطه‌طلبانه باشد پیامد آن نیز برداشت نامتساهلانه خواهد بود.