جنب و جوش برای ازسرگیری طرح سوآپ نفت در پایانه نفتی شمال

به گزارش بلاغ، در حالی خط 32 اینچ انتقال نفت خام با ظرفیت 500 هزار بشکه در روز و تاسیسات بسیار معظم پایانه نفتی شمال در بهشهر برای سواپ نفت خوابیده است که با فعالیت دوباره این تاسیسات، علاوه بر فرصت های اقتصادی و سودآوری به همراه کار و رونق، استراتژی حضور در بازار نفت و ارتباط بین دریای خزر و خلیج فارس از سر گرفته می شود.

با توجه به نگاه دولت مبنی بر رونق دوباره سوآپ نفت در دریای خزر ، با عملیاتی شدن این طرح شاهد شکوفا شدن اقتصاد منطقه خواهیم بود، چراکه بسترهای مربوط به این فعالیت اقتصادی سود آور اعم از خط لوله و مخابرات، اسکله، مخازن و کشتی سازی و دیگر تاسیسات جانبی موجوداست.

سوآپ نفت خام از کشورهای حوزه دریای خزر از فعالیتهای مهمی است که با سرمایه گذاری زیاد از اواخر دهه 70 شمسی اغاز شده و نفت دریای خزر در پالایشگاه های شمال کشور مصرف و مابه ازای آن در جنوب نفت تحویل داده شده و از این طریق علاوه بر تقویت همکاری های اقتصادی، سودآوری و همچنین افزایش توانایی کشور در بازارهای نفتی را داشته است.

معاوضه انتقال نفت در سال 91 به علت برخی تفاوت دیدگاه ها که معتقد بوده سواپ نفت صرفه اقتصادی نداشته و نیز مسائل سیاسی عملاً تعطیل و طی این سال ها فعالیت آن قطع شده بود.

* تور بازدید خبرنگاران مازندران از تاسیسات پایانه نفتی شمال

حمیدرضا شاهدوست مدیر پایانه نفتی شمال در تور بازدید خبرنگاران از تاسیسات سوآپ به وجود سه اسکله برای پهلوگیری کشتی و ظرفیت انتقال نفت خام تا 500 هزار بشکه در روز اشاره کرد و گفت: دولت تدبیر و امید به اهمیت استفاده از زیر ساخت های تاسیسات پایانه نفتی شمال در بهشهر پی برده و جنب و جوش های جدی در از سرگیری طرح سوآپ آغاز شده است.

وی با بیان اینکه تیرماه سال 1391 آخرین کشتی برای انجام تخلیه در این پایانه پهلو گرفته بود، اضافه کرد: پایانه نفتی شمال یکی از چهار شرکت مهم شرکت ملی نفتی ایران است که به دلیل بی توجهی مدیران وقت، عملیات سوآپ دران متوقف و عملا این پایانه از کار افتاد.

شاهدوست با اشاره به اینکه در سال جاری تحرکات خوبی از سوی وزارت نفت برای احیاء عملیات طرح سوآپ صورت گرفته است، خاطرنشان کرد: حتی پیشنهاد واگذاری طرح سوآپ به بخش خصوصی نیز مطرح است.

وی وجود پایانه نفتی شمال را به لحاظ استراتژی و سیاسی در بازار نفت بسیار مهم خواند و بیان کرد: این پایانه ارتباطات نفتی بین دریای خزر و خلیج فارس را به درستی برقرار می کند، بطوریکه نفت خام مورد نیاز پالایشگاه های تهران، تبریز، اصفهان و اراک از طریق نفت خام ترکمنستان و قزاقستان را تامین و به همین مقدار نفت خام را می توانیم به مشتریان به این کشورها در خلیج فارس تحویل بدهیم.

مدیر پایانه نفتی شمال با بیان اینکه در مدت توقف طرح سوآپ عملیات نگهداری و طرح توسعه ای آن نیز به درستی در حال انجام است، خاطرنشان کرد: در این مدت با استفاده از نیروی کار فنی تعمیرات اساسی مخازن، لوله ها و اسکله صورت گرفته است.

شاهدوست به اجرایی شدن فاز اول طرح توسعه ای سوآپ نفت در نکا اشاره کرد و ادامه داد: ایجاد 12پست اسکله از برنامه های توسعه سوآپ در این منطقه است.

وی افزود: در مدت متوقف بودن طرح سوآپ با پیشروی یک‌هزار و 720 متر به داخل آب حدود 60 هکتار زمین استحصال شد و ایجاد حوضچه فراگیر به عمق 14متر نیز در حال انجام است.

شاهدوست با بیان اینکه وجود ذخایر نفت و گاز در دریای خزر اثبات شده است، گفت: به‌رغم اینکه محل اکتشاف در عمق حدود 2 هزار متری از عمق دریا است، اما فعالیت های لازم در حال انجام است.

وی با بیان اینکه در مدت توقف طرح سوآپ نفت خام تنها 26 کشتی گاز مایع در این مدت در اسکله نفتی نکا پهلو گرفته است، افزود: با همکاری و مشارکت پایانه نفتی شمال با شرکت پخش و فراورده های نفتی منطقه ساری عملیات تخلیه، بارگیری و حمل و ترانزیت فرآورده های نفتی و گاز مایع در تاسیسات ناحیه ساری صورت گرفته است.

* ضرر و زیان ناشی از قطع سوآپ

به گفته کارشناسان نفتی انجام عملیات سواپ طی سال های ١٩٩٩ تا ٢٠٠٩ میلادی ٨٨٠ میلیون دلار برای کشور درآمد داشت و لغو سواپ علاوه بر عواقب حقوقی و هزینه های جانبی آن و نیز عدم نفع بهره برداری از تاسیسات موجود نیز بوده است.

از بارزترین مزیت اجرای طرح سوآپ نفت خام، درآمدزایی برای شرکت ملی نفت ایران از طریق دریافت حق سوآپ بود، موقعیت جغرافیایی ایران این امکان را فراهم کرد که با طراحی مکانیسم سوآپ، نفت خام کشورهای شمال ایران را در بنادر شمالی دریافت و در پالایشگاه های داخلی مصرف و معادل حجم آن در بنادر جنوبی کشور به شرکتهای سوآپ کننده تحویل شده و از این طریق مبلغی به عنوان حق سوآپ دریافت شود.

علاوه بران از منظر سیاسی با قطع سوآپ نفت بهترین خدمت به برخی کشورهای همسایه از جمله ترکیه شد تا خطوط لوله نفت و گاز خود را سرعت بخشیده و صرفه های سیاسی و اقتصادی ناشی از ان را نصیب خود سازند. ترکیه به دنبال تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه است. این کشور هم اکنون برخی از خطوط عمده نفت را در اختیار دارد و در تلاش است خط لوله گاز شاه دنیز و ای.تی.سی که بخشی از آن از ایران می گذرد را نیز در اختیار بگیرد.

به گفته کارشناسان، منافع استراتژیک و سیاسی عملیات سواپ کم از منافع اقتصادی نبود چرا که عملیات سوآپ قبل از قطع شدن به ٤٠ هزار بشکه در روز رسید که در تولید ٤ میلیون بشکه ای نفت ایران و صادرات ٢ میلیون و ٣٠٠ هزار بشکه ای ایران در ان زمان یعنی سال 91تاثیری نداشت.

* بلااستفاده ماندن تاسیسات احداثی سوآپ

برای اجرای عملیات سوآپ نفت خام و افزایش آن، تاسیسات زیادی (از جمله پایانه نفتی نکا و خط لوله نکا-ری) از سوی شرکت ملی نفت ایران احداث و تنها برای احداث خط لوله نکا-ری هزینه‌ای بیش از ١٦٨ میلیون دلار صرف شد.

این تاسیسات از زمان قطع سوآپ تاکنون به طور عمده بدون استفاده مانده اند و سالیانه مبالغ زیادی نیز صرف نگهداری این تاسیسات می‌شود.

به گفته کارشناسان عدم استفاده بهینه از پالایشگاه های تبریز و تهران از دیگر نتایج قطع سوآپ بوده است، چراکه پالایشگاه های فوق بر مبنای مختصات فنی نفت خام کشورهای حوزه دریای خزر بهینه سازی شده بودند و قطع عملیات سوآپ باعث از دست رفتن استفاده بهینه از سرمایه گذاری در این دو پالایشگاه مهم کشور نیز شده است.

* عدم نیاز انتقال نفت جنوب به شمال

عدم نیاز به انتقال نفت خام از جنوب به شمال کشور هم از مزایای دیگر انجام عملیات سوآپ است، با توجه به اینکه مناطق نفتخیز موجود در کشور اغلب در جنوب کشور واقع شده اند و برای استفاده از نفت خام تولیدی در پالایشگاه های شمال کشور لازم است این نفت خام از طریق خط لوله به شمال کشور (تهران-تبریز) انتقال پیدا کند و این امر همراه با مخاطرات امنیتی و زیست محیطی است، انجام عملیات سوآپ این امکان را فراهم کرد که نفت خام تحویلی در بنادر شمالی را در مناطق شمالی کشور مصرف کرده و قسمتی از خوراک پالایشگاههای تهران و تبریز را از این طریق تامین کند.

اجرای طرح سوآپ مستلزم نیروی کار برای اجرا و عملیاتی کردن طرح بود، لذا اجرای این طرح باعث رونق گرفتن اشتغال در منطقه شمال کشور و بکار گرفتن تعداد زیادی از کارگران و کارمندان در بندر نکا شد.

راه اندازی طرح سواپ باعث ایجاد وابستگی از سوی همسایگان شمالی به کشور ایران شد و این امکان را فراهم کرد تا از این مکانیسم بتوان به عنوان اهرم سیاسی استفاده کرد. جدای از بحث اقتصادی، عبور نفت خام کشورهای شمال از مسیر ایران نشانه احساس امنیت کشورها و شرکت های خارجی و کسب اعتبار بین المللی ایران بود چراکه برخی کشورهای حوزه دریای خزر به آب های آزاد برای صادرات نفت خام تولیدی خود دسترسی ندارند و ابهای جنوب ایران فرصتی برای فطع وابستگی انها به روسیه است.

سخن پایانی اینکه ایران دارای ظرفیت بالایی در منطقه خزر است و توانایی فراوانی برای تبدیل شدن به هاب انرژی دارد و در دو دهه گذشته کارهای زیادی برای عملیات سواپ و اطمینان به کشورها به استمرار این مساله داد ودر ١٣ سال فعالیت سواپ بیش از ٢٥٤ میلیون بشکه نفت از مسیر حوزه دریای خزر به نکا منتقل و از ان طریق به پالایشگاههای تهران و ری انتقال پیدا کرد.

در منطقه خزر جدا از مسیر ایران که نزدیکترین، باصرفه ترین و بی دردسرترین مسیر برای رسیدن به آبهای آزاد است؛ مسیر دوم خط لوله کنسرسیوم خط لوله خزر (سی پی سی) است که این خط نفت خام این منطقه را به چین منتقل می کند.

مسیر بعد مسیر غرب است که بی.تی.سی نام دارد، این خط از کشور گرجستان، آذربایجان و ترکیه عبور می کند و در ساحل مدیترانه در بندر جیحان نفت خام را تحویل می دهد و همچنین خط شمالی که از منطقه روسیه عملیات انتقال نفت خام را انجام می دهند.

به گفته کارشناسان نفتی این سه خط رقبای اصلی ایران در منطقه هستند و ما برای این که بتوانیم دست رقیب ها را کوتاه کنیم باید سوآپرهایمان را حفظ و اطمینان کشورهای تولیدکننده نفت را در حوزه خزر جلب تا بتوانیم در پروژه دراز مدت انتقال نفت موفق باشیم.