فریضه‌ای باشکوه و مردمی، که رمز عزت جوامع اسلامی برای تحکیم پیوند ملت- دولت و آگاهی بخش حضور مردم در صحنه دفاع از هویت و شخصیت الهی اسلامی است که بشدت نیازمند توجه جدی برای بازسازی و تاثیرگذاری این فریضه در فرآیند زندگی مسلمین است.

به گزارش بلاغ؛ با پیروزی انقلاب اسلامی، ایران شاهد برگزاری یکی از مهمترین کنگره هفتگی در جای جای کشور شد که با عنوان بلند "نماز جمعه"، کانون تجمع هفتگی مردم مومن و متدین و دوستدار وحدت و همدلی در سراسر کشور شد. نخستین نماز جمعه بعد از انقلاب اسلامی در ۵ مرداد ۱۳۵۸ به امامت  سید محمود طالقانی در زمین فوتبال، دانشگاه تهران برگزار شد و از آن پس این مکان به مکان دائمی برگزاری نماز جمعه و هم‌چنین نماز عید فطر تبدیل شد.

نماز جمعه، منادی وحدت مومنانه

علی اصغر سفیدچیان، که از نمازگذاران پروپاقرص نماز جمعه است، نماز جمعه را منادی وحدت مومنانه می‌داند و می‌گوید: از ویژگی‌های اسلام، وضع کردن نماز است که مردم با هر مشغله و گرفتاری، در روز جمعه، که به سیدالایام نامگذاری شده، خود را به این نماز پرفضیلت برسانند و از برکات آن، که مطلع شدن از حال و احوال یکدیگر و کشور و جوامع جهانی است، مطلع می‌شوند.

این نمازگذار جمعه، در ادامه می‌گوید:  دوستی و مهرورزی، از دستاوردهای هر هفته نماز جمعه است. در این مراسم هفتگی جز نوعدوستی، اتحاد و انسجام بین مسلمانان، چیزی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. مسلمانان از مسائل تلخ و شیرین خود و دیگر جوامع مسلمانان و غیرمسلمانان مطلع می‌شوند و مسئولیت پذیری خود را به اجرا می‌گذارند. در همین نمازهای جمعه است که بسیاری از مشکلات جوامع بشری شناسایی و برای رفع آنها چاره‌جویی می‌شود.

پایگاهی برای دین‌آموزی

خانم صدیقه دانشور، دکترای فیزیک، نمازجمعه را بهترین پایگاه برای آموزش‌های اجتماعی و کلاسی برای دین‌آموزی می‌داند و اظهار می‌دارد: این اجتماع هفتگی که با اشتیاق و استقبال مردمی شکل می‌گیرد، اگر بخواهد از سوی حکومت‌ها برگزار شود، با هزینه‌های بالا هم امکان تشکیل و تجمیعش بطور مرتب و هفتگی وجود ندارد، ضمن آنکه نمی‌توان آن خودانگیختگی را برای مردم ایجاد کرد.



این مدرس دانشگاه می‌افزاید: تقویت روحیه اجتماعی و تعاون، مشارکت‌جویی و نیکی و احسان، از درس‌های عملی و خروجی‌های نماز جمعه است که نباید از حس رضایتمندی قلبی و آرامش روانی حضور در یکی از مراسم‌های عبادی و سیاسی نماز جمعه برای آحاد نمازگذاران جمعه ناگفته گذر کرد.

اهمیت نماز جمعه

نماز جمعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است به این دلیل که آیه ای درباره اهمیت آن نازل شده که در آن می فرماید به محض شنیدن اذان جمعه هر گونه کسب و کار و برنامه مزاحم را رها کنید و به سوی آن بشتابید.

در خطبه ای از پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و آله آمده :"خداوند، نمازجمعه را بر شما واجب کرد. هرکس آن را در حیات من یا پس از وفات من، از روی سبک شمردن و یا انکار رها سازد، خداوند، او را پریشان می کند و به کارش برکت نمی دهد. بدانید! نمازش پذیرفته نمی شود. بدانید! بدانید! زکاتش را قبول نمی کنند. بدانید! حجش، قبول نیست، بدانید! کارهای نیک او قبول نخواهد شد تا آنکه توبه کند و دیگر نمازجمعه را رها نکند، سبک نشمارد، و منکر نشود"(وسایل الشیعه، ج 5 ص7).

دلیل دیگر بر اهمیت نماز جمعه این است که نماز جمعه یک عبادت بزرگ دسته جمعی است که خواندن آن موجب تلطیف روح و جان، پاک شدن دل از آلودگی های گناه و زدودن زنگار معصیت از قلب می شود. از نظر اجتماعی و سیاسی، نماز جمعه یک کنگره عظیم هفتگی است که بزرگترین کنگره اسلامی بعد از کنگره سالانه حج است در روایتی از پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله نقل شده که :"نماز جمعه حجّ کسانی است که قادر به شرکت در مراسم حجّ نیستند ".(وسائل الشیعه، ج7، ص300).



آیات و احادیث درباره نماز جمعه

برای رعایت اختصار، علی‌رغم پرشماری آیات و روایات در مورد اهمیت نمازجمعه، تنها به ذکر یک آیه و دو روایت بسنده می‌شود.

خداوند در آیات سوره مبارکه «جمعه» به اهمیت نماز جمعه اشاره کرده است و می فرماید : ای کسانی که ایمان آورده اید! هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوی ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر می دانستید! و هنگامی که نماز پایان گرفت (شما آزادید) در زمین پراکنده شوید و از فضل خدا بطلبید و خدا را بسیار یاد کنید شاید رستگار شوید! (آیه 10 سوره جمعه)

در حدیث از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آمده است :"کسی که از روی ایمان و برای خدا در نماز جمعه شرکت کند، گناهان او بخشوده خواهد شد، و برنامه عملش را از نو آغاز می کند"(بحارالأنوار، ج 86، ص 192).
 
در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) آمده است :"نماز جمعه فریضه است و اجتماع برای آن با امام (معصوم) فریضه است، هر گاه مردی بدون عذر، سه جمعه را ترک گوید، فریضه را ترک گفته و کسی سه فریضه را بدون علت ترک نمی گوید، مگر منافق"(وسایل الشیعه، ج 5 ص 4)
 
مهم‌ترین و مقدس‌ترین اجتماع

در حقیقت اسلام، به سه اجتماع بزرگ اهمیت می دهد :اجتماعات روزانه که هنگام خواندن نماز جماعت تشکیل می شود.اجتماع هفتگی که در مراسم نماز جمعه حاصل می گردد.اجتماع حجّ که هر سال یک بار در کنار خانه خدا انجام می گیرد.

در این بین نقش نماز جمعه بسیار مهم است زیرا در خطبه‌های آن مسائل مهم سیاسی و اجتماعی و اقتصادی بیان می شود.



امام خمینی(ره) و نماز جمعه

فریضهء شکوهمند «نماز جمعه»، یکى از جلوه هاى بُعد سیاسى ـ اجتماعى اسلام است که پیامبر(ص) در نخستین روزهاى هجرت به مدینه، بنیانش را نهاد، تا مرکزى براى اجتماع هفتگى مردم و پایگاهى براى طرح مسائل اجتماعى ـ سیاسى و بسیج نیروها و آمادگى براى رزم و بیدارى عمومىِ امت اسلامى باشد. امام خمینی(ره) نیز در ماه‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی از آنجا که معتقد بود: "امامت جمعه از مناصب مربوط به ولىّ امر است و کسى بدون نصب،نمى تواند تصدّى کند"، اقدام به انتخاب امام جمعه تهران و سپس سایر نقاط کشور نمود. تعابیر امام خمینی(ره) از نماز جمعه نشانگر جایگاه این فریضه نزد بنیانگذار نظام اسلامی دارد که به چند نمونه آن اشاره می‌شود:

  "دژ مستحکم"، «سنگر اسلامى»، «امر مهم»، «فریضهء وحدت آفرین و دشمن شکن»،«نماز پرصلابت جمعه»، «فریضهء الهى»، «نماز وحدت بخش»و... یاد کرده است . تعبیرهاى تأمل برانگیزى هم نسبت به وظیفهء ائمهء جمعه ونقش اجتماعى آنان دارد که چند نمونه یاد مى‌شود:"آشنا ساختن به وظایف خطیر و.... در راه خدمت به اسلام عزیز و انقلاب خونبار ملت شریف ایران»."بر حذر داشتن از اختلاف و تفرقه"."آشنا ساختن مردم به وظایف خطیر و.... به خصوص در این برههء تاریخى انقلاباسلامى و دعوت مردم به استقامت وپایدارى و وحدت و یکپارچگى در برابر توطئه هاى دشمنان اسلام"."گوشزد کردن مسائل اجتماعى و سیاسى اسلام به ملت وآشنایى به وظایف شرعى وملى".

"حفظ وحدت و همبستگى اهالى محترم"."آشنا ساختن مردم به وظایف اسلامى و انقلابى"."منصب امامت جمعه؛ یعنى منصب تماس روحانیت با ملّت وروحانیت بامجلس و دولت، و این از امورى است که با دست تواناى ائمهء جمعه انجام مى گیرد، که امید است هر روزبیشتر وبهتر انجام شود و جمعیت ها بیشتر بیایندواین سنت حسنه اى باشد که براى مردم و آیندگان محفوظ بماند".
این تعبیرها تکرار مضمون واحدى است در اهمیت این وظیفه سنگین هدایت و ارشاد،وحدت آفرینى و آگاهى بخشى که بر دوش ائمهء جمعه نهاده شده است .

نماز جمعه از منظر مقام معظم رهبری

‌حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در اولین خطبه نماز جمعه پس از انتصاب از سوی امام خمینی(ره) به عنوان امام جمعه تهران، پیرامون این فریضه الهی اظهار داشت: "نماز جمعه یک واجب سمبلیک هست، یک سمبل و رمز است، اوّلاً نماز است و ذکر خداست. ثانیاً سلاح است، حالت جنگیدن با دشمن خدا و با شیطان‌هاست. امام جمعه که رمز نماز جمعه است باید عصای خود را سلاحی قرار بدهد و در مقابل مردم بایستد و اساسی‌ترین و لازم‌ترین و اصلی‌ترین مسائل را در اجتماعی بزرگ از زبانی ایمن و مورد اطمینان با مردم درمیان بگذارد."

مقام معظم رهبری در مقاطع مختلف بر اهمیت نماز جمعه مطالب متنوع و جامعی بیان فرمودند که به تنها چند مورد آن اشاره می‌شود: دشمنان‌ اسلام و بدخواهان ملت مؤمن و آگاه ایران، براساس دشمنی و نادانی خـود از مـکتب و مـلت، به گمان واهی خود پنداشتند با تبلیغات شیطانی می‌توانند ملت انقلابی ایران‌ را‌ از اسلام و احکام حـیات بخش آن دور کـنند که همه خیالی باطل بود.



«از اول انقلاب تا امروز... هر هفته تبلیغات سـنگین‌ حـجیمی‌ از طـرف دشمان نسبت به‌ نماز‌ جمعه صورت می‌گرفت. حرف‌هایی می‌زدند که تقصیر هم نداشتند؛ چون مـلت ایـران را نـمی‌شناختند؛ به قدر خودشان حرف می‌زدند؛ مثل بسیاری از جاهای دیگر‌ که‌ رادیوهای دشـمن نـسبت به‌ مردم‌ ایران حرف می‌زدند که مایه خنده مردم شرکت کننده در نماز جمعه بود.»

دشمن نه تـنها عـلیه نماز جمعه تبلیغ می‌کرد که در تهاجمی قساوت آلود، امامان جمعه و جایگاه‌های‌ نماز‌ جـمعه را آمـاج حمله و هجوم قرار داد.

«به تبلیغات اکتفا نـکردند؛ نـماز جـمعه را مورد تهاجم خونین قرار دادند. پنج امام جـمعه مـعتبرِ معروف را به شهادت رساندند؛ مرحوم‌ آیت‌ الله قاضی،‌ مرحوم آیت الله مدنی، مرحوم آیت الله صـدوقی، مـرحوم آیت الله دستغیب، مرحوم آیت الله اشـرفی. پنـج‌ عالمِ مـجتهدِ پیـرمردِ بـا تقوای پرهیزگارِ پارسا و پاکدامن را که‌ هـر‌ هـفته‌ مردم با دل و جان پشت سر آنها می ایستادند و به آنها اقتدا مـی‌کردند، جـلوی چشم ‌‌همین‌ مردم در نماز جمعه بـه شهادت رساندند. به بـسیاری دیـگر هم سوء قصد‌ کردند‌ کـه‌ بـحمدالله به جایی نرسید.»

کارکردهای نمازجمعه
میرعماد اسدیان، دبیر آموزش و پرورش، کارکردهای متنوع نمازجمعه را نشانه پرخیر و برکت بودن این فریضه توصیف می‌کند و می‌گوید: جایگاه رفیع نمازجمعه در اسلام و بیان معصومین علیهم السلام، از فیوضات پرشمار این مراسم حکایت می‌کند. این کانون انرژی، که منحصر به اسلام و مسلمانان است، برای ابعاد مختلف فردی و اجتماعی امت اسلام منشاء خیر و رحمت و حتی برای غیرمسلمانان نیز واجد نعمت‌های فراوان است؛ چراکه خدمت و کارگشاهی برای همه انسانها مودد تاکید پیامبرگرانقدر اسلام و امامان معصوم صلوات الله علیهم اجمعین است. در نمازجمعه هرهفته، خطبا و ائمه جمعه بخشی از خطبه‌هایشان را به بیان مشکلات مسلمانان و سایر مروم جهان و بیان راه حل‌ها می‌کنند. بدین جهت، نمازجمعه، محلی برای رتق و فتق امور همه انسانهاست و خیر و برکاتش شامل حال عموم، اعم از مسلمان و غیرمسلمان می‌شود.

روشنگری و آگاهی‌بخشی، دستاورد نمازجمعه
این دبیر آموزش و پرورش در ادامه به بخش بصیرت‌افزایی نمازجمعه اشاره کرد و گفت: بخشی از خطبه‌های نمازهای جمعه به تشریح اوضاع روز در معرفی فرصت‌ها و آسیب‌ها اختصاص دارد که همه ائمه جمعه باید به این بخش بپردازند و این، از اجزاء تفکیک ناپذیر خطبه دوم نمازجمعه است. در عمل این بخش، جامعه را در قبال فرصت‌های تعالی بخشی که در اختیار دارند، مطلع و وادار به سازماندهی می‌کند و نسبت به تهدیدات و آسیب‌ها نیز تنبه می‌بخشد و جامعه را هوشیار می‌نماید و فرصت توطئه را از دشمنان می‌گیرد و این یکی از بهترین خروجی‌های نمازجمعه و بسیار ارزشمند و حیاتی است که نباید از کنار آن بویژه ائمه جمعه عبور کنند و باید برای آن، با ارائه مطالب تحقیقی و نو، برنامه‌ریزی نمایند.



مصطفی مهزیاری، استاد دانشگاه، با اشاره به لزوم بازتابی منضبط و قانونمند اعتراضات و انتقادهای جامعه، نماز جمعه را ذیصلاحترین جایگاه برای انعکاس مسائل و مشکلات جامعه دانست و بیان داشت: مطمئنترین تریبون برای برقراری ارتباط امنیتبخش بین مردم و مسئولان، نمازجمعه و امینترین فرد نیز امام جمعهای است که صلاحیتش مورد تائید عالی‌ترین مراجع کشور است. بدین جهت، لازم است تا مسئولان حتماً در نمازجمعه شرکت کنند و با قرارگرفتن در صفوف مردم، مسائل‌شان را هم مستقیم دریافت کنند و هم از سوی امام جمعه دریافت نمایند.

بهترین شیوه اقناع سازی

این استاد دانشگاه، محیط معنوی نمازجمعه را بهترین لحظات برای پذیرش دلائل مسئولان ذکر کرد و عنوان داشت: اساسا نقش محیط در تاثیرگذاری بر مخاطب بلحاظ زمان و مکان قابل تردید نیست و در این ارتباط دهها شاهد مثال وجود دارد، که وقت این گفتگو اجازه پرداختن به این موضوع را نمی‌دهد. در نماز جمعه همه شرائط برای قبول واقعیت‌هایی که از سوی مسئولان براساس صدق و صفا بیان شود، فراهم است.

از دلائل محبوبیت امامان جمعه نزد مردم، علاوه بر کسوت لباس و تدین آنها، بی ریابودن و صادقانه سخن گفتن و بیان دردها و تالمات مردم است. آنها هرهفته خالصانه با مردم سخن می‌گویند و در میان مردم هستند، خود را بدور از پیرایه‌ها و تشریفات، در خدمت مردم قرار داده‌اند و مردم نیز به امامان جمعه خود ایمان دارند و حرفهای‌شان را گوش و عمل می‌کنند هرچند می‌دانند که ائمه جمعه دارای پست و مقام و اعتبارات و امکانات نیستند، اما بشدت از حمایتهای مردمی برخوردارند.

ناشکری و ناسپاسی مسئولان از نمازجمعه

وی به عدم استفاده برخی از مسئولان از ظرفیت‌های نماز جمعه اشاره کرد و ادامه داد: بسته به رویکرد روسای جمهور، مسئولان در سطوح میانی و استانی و شهرستانی نیز متاثر از رویکرد مقامات بالای دولتند. دولت‌ها فارغ از جریان‌های سیاسی، باید از این پتانسیل نقد و آماده استفاده کنند، هم به یک عمل دینی و اعتقادی عمل کرده و هم به خود در پیشبرد وظائف و ماموریت‌های خود کمک می‌کنند. متاسفانه نتیجه بی توجهی دولت‌های آقای روحانی به نمازهای جمعه و عدم حضورشان در مراسم سیاسی عبادی نمازجمعه، انباشت مطالبات بحق مردم و انفجار مشکلات و بحران‌هاست که این روزها هریک از استان‌ها دچار بازشدن زخمهای عمیق اجتماعی ناشی از ناکارآمدی دولت آقای روحانی و فجایع کارکردی این دولت است که کشور را با همه سرمایه‌های خدادادی بسوی ورشکستگی پیش برده‌اند و کار را برای رئیس جمهور منتخب فوق العاده دشوار ساخته‌اند.

ائمه جمعه، مظلوم‌ترین قشر جامعه

نمازهای جمعه، که با حضور فعالانه ائمه جمعه برگزار می‌شوند، همه داشته‌های خود را توسط شایستگانی عرضه می‌کند که در کمال تقوا و ورع، با کمترین هزینه، بیشترین خدمت و اثرگذاری را در جامعه بوجود می‌آورند و خود، منشاء همه خیرات و برکات نمازهای جمعه‌اند؛ لیکن این مردان الهی و سخت‌کوش و منیع‌الطبع، بدون هیچ امکانات و اعتبارات، حلقه وصل جامعه و مسئولانند.

با وجود خالی بودن دستشان از هرگونه بودجه، عامل حل بسیاری از مشکلات مردم  و کارگشایی برای آنانند. ائمه جمعه، مرجع رجوع محرومان و همه آنانی هستند که دستشان از همه جه کوتاه شده و در کمال استیصال به ائمه جمعه مراجعه می‌کنند، لذا باید مورد توجه مسئولان دولتی قرار گیرند تا در مسیر رفع مشکلات مردم آنهم محروم‌ترین‌هایشان مفید و موثر واقع شوند.

در دولت‌های مختلف به ائمه جمعه بی‌توجهی‌های فراوانی از سوی برخی از مسئولان دولتی شد و در دوره جدید دولت آیت‌الله رئیسی، این جایگاه باید بشدت تقویت و کارسازتر دیده و برنامه‌ریزی شود.

انتهای پیام/