به گزارش
بلاغ؛ فضای این روزهای کشورمان تحت تاثیر شدید انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستاست که به تبع مردم، رسانهها نیز با این موضوع ملی مواجهه مستقیم و فعال دارند. در دنیای معاصر، رسانهها نقش بسیار تاثیرگذاری در زندگی اجتماعی و سیاسی انسانها ایفا میکنند. در کشور در زمان انتخاباتهای مختلف، رسانهها از رادیو و تلویزیون گرفته تا روزنامهها، خبرگزاریها و سایتهای خبری، به عنوان ابزاری تاثیرگذار و تعیینکننده به شمار میروند.
بررسی عملکرد رسانهها نشان میدهد که در فضای مجازی و برخی رسانههای مکتوب و سایتها، تمایل چندانی برای حضور باشکوه مردم پای صندوق سرنوشت ندارند و با سیاهنمایی و افشاندن بذر یأس و ناامیدی، تلاش میکنند همچون همیشه، مانع حضور مردم شوند.
رسانهها و رسالت جوانمردانه
علی شاه مرادی، روزنامهنگار، بسترسازي رسانه ها براي مشاركت را از اولین وظائف حرفهای رسانهها میداند و معتقد است: اولين وظيفه رسانهها در امر مشاركت بسترسازي است. اگر بستر كافي و مناسب براي مشاركت وجود نداشته باشد كارگزاران در مراحل بعدي نيز در جلب مشاركت عمومي ناكام خواهند ماند، آموزش شهروندان در نحوه برقراري ارتباطات مشاركتي از ديگر بسترسازي هاي رسانه اي است. همان طور كه گفته شد عده اي از شهروندان آگاهي لازم از نحوه رفتار در گروه هاي اجتماعي را ندارند، يا اين كه خيلي معتقد به پيروي از ديگران هستند و از خود ابتكار عمل ندارند. و عده اي نيز صرفاً احساس رهبري بر ديگران را دارند و حاضر به همسطح شدن با ديگران نيستند. اين دو نوع نگرش كاملاً متضاد باعث اختلال در مشاركت است ولي رسانه ها مي توانند به شهروندان آموزش دهند در گروه هاي كاري هر كس مي بايد بتواند براساس توانايي هاي خود پيشنهاداتي را ارائه كند و در راستاي همان توانايي ها مسئوليت هايي را نيز بپذيرد. اين آموزش بستر شهروندي و نگرش شهروندي به مشاركت را مهيا مي سازد
وی با بیان اینکه رسانهها ضمن ارائه اطلاعات کاربردی و کارکردی باید منعکسکننده واقعیات جامعه در جهت حضور هرچه بیشتر مردم در صحنههای اجتماعی و سیاسی باشند، گفت: منطق ایجاب میکند که در کشور رسانهها با روحیه جوانمردی در جهت نشرهمکاری و همدلی برای ساختن کشوری آباد عمل کنند و وارد بازیهای سیاسی نشوند که تمام وقت و انرژی کشور را میگیرد و فرصتها را میسوزاند.
وی افزود: کشور نیازمند مدیریتی جامع و یکپارچه در هر دولتی است و این مهم تنها با همدلی مردم، مسئولان و رسانههای جمعی که ناظر و آگاهی رسان هستند محقق میشود امید است با خرد جمعی بین مسئولان نظام جمهوری اسلامی شاهد رشد اقتصادی، رونق تولید، رفع محرومیت و.... باشیم.
رسانهها، منعکسکننده مطالبات مردم
دکترعلی احمدی عضو هیات علمی دانشگاه، با تشربح وظائف رسانهها در شرائط انتخاباتی، میگوید: یکی از وظایف رسانهها در زمان انتخابات جذب مشارکت مردم است. رسانهها باید به گونهای عمل کنند که اعتماد مردم بیشتر شود. البته رسیدن به این مهم، با بیطرفی و ایفای نقش حرفهای رسانهها امکانپذیر است.
وی در ادامه اظهار کرد: شرایط اقتصادی، خانهنشینی و کم شدن روابط اجتماعی، به گوش رسیدن اخبار منفی و خستگی ناشی از کرونا باعث شده که مردم منفعل شوند. به همین دلیل رسانهها نباید در این شرایط به این ناامیدی دامن بزنند، بلکه باید کمک کنند که کشور از این مرحله عبور کند. یکی دیگر از وظایفی که رسانهها در هنگام انتخابات دارند این است که مطالبات مردم را پیگیری کنند و اجازه دهند صدای مردم، قومیتها، گروههای مختلف جامعه مانند زنان، رایاولیها و بقیه شهروندان شنیده شود.
این استاد علوم ارتباطات با اشاره به اینکه به صورت کلی رسانهها سه وظیفه اطلاعرسانی، آموزش و نظارت برعهده دارند، اضافه کرد: در واقع اگر این وظایف خود را به خوبی انجام دهند، بهترین کار را انجام دادهاند. البته فقط رسانهها نیستند که کنشگر هستند. رسانهها یکی از کنشگرانی هستند که میتوانند به کنشگران دیگر کمک کنند یا نکنند. کنشگرهای دیگر هم هستند که میتوانند در هنگام انتخابات نقش ایفا میکند. در هر صورت مهمترین کاری که رسانهها میتوانند انجام دهند این است که اعتماد مردم و اعتبار خود را افزایش دهند و با بیطرفی، طرح مطالبات مردم را در برنامههایشان داشته باشند.
موج شایعات و اخبار کذب در زمان انتخابات
همواره در زمان انتخابات، بداخلاقیهایی از سوی مراکزی که میخواهند منافع خود را به هر قیمتی حفظ کنند، صورت میگیرد که جعل و نشر شایعات و اخبار کذب از جمله آنهاست. این اخبار به اندازهای متنوع و زیاد است که مردم را برای انتخاب شخص اصلح سردرگم میکند. این پرسش پیش میآید که اساساً رسانهها برای جلوگیری از انتشار این اخبار و پیامدهای آن بر مردم باید چه الزاماتی را رعایت کنند؟.
دکتراحمدی در اینزمینه میگوید: برخی مواقع خود رسانهها به این اخبار کذب دامن میزنند. البته منظور رسانههای رسمی نیست. اخبار کذب از رسانههای غیررسمی و شبکههای اجتماعی منتشر میشود. چون نویسندگان مطالبِ رسانههای اجتماعی هویت مشخصی ندارند و به اخلاق روزنامهنگاری و حرفهای تعهد ندارد، بدون هیچ اطلاعاتی از دروازهبانی خبر، خبرهایی را منتشر میکنند. در حالی که در رسانههای رسمی، دروازهبانی خبر صورت میگیرد و اخبار بعد از کنترل، منتشر میشود.
وی، اخبار جعلی را به سه دسته تقسیم کرد؛ اطلاعاتی که کاملاً دروغ هستند. این اطلاعات در حالی منتشر میشوند که فرد اطلاع ندارد خبر غلط است و به صورت غیرعمد آن را بازنشر میدهد. برخی دیگر از اطلاعات وجود دارند که گمراهکنندهاند و به عمد آن را منتشر میکنند. یعنی تعمدی میخواهند در انتخاب و نگاه مردم به چشمانداز کشور اثر بگذارند. این اطلاعات، گمراهکننده و فریبکارانهاند. بخش سوم، اطلاعات مضر هستند که در زمان انتخابات زیاد با آن مواجه میشویم. این اطلاعات ممکن است واقعی باشد اما زمان انتشار آن اصلاً مناسب و بجا نیست. اما عمدی آن را منتشر میکنند تا طرف را تخریب کنند.
ضرورت واکنش سریع رسانههای رسمی به اخبار جعلی
این استاد ارتباطات یادآور شد: به دلیل پایین بودن سواد رسانهای، مخاطبان نمیتواند خبری را راستیآزمایی کنند. با توجه به اینکه نمیتوان جلوی شبکههای اجتماعی در انتشار اخبار کذب را گرفت پس باید سواد رسانهای را به مردم آموزش داد و قدرت تشخیص ادراک شدهای در مخاطبان به وجود آورد که بتوانند اخبار درست را از نادرست تشخیص دهند. البته رسیدن به این هدف بسیار زمانبر است.
وی افزود: برای جلوگیری از شیوع ویروسگونه اخبار جعلی، باید رسانههای رسمی به محض انتشار یک خبر کذب، تکذیبهاش را بگیرند و آن را منتشر کنند که خبر گسترش بیشتری پیدا نکند و ذهن مردم را به هم نریزد. تنها راه مقابله با این اخبار، واکنش به هنگام و سریع رسانههای رسمی به اخبار جعلی است.
رسانه ملی، پیشتاز در اطلاعرسانی
یوسف خزائلی، فعال اجتماعی، با تقسیمبندی ابزارهای ارتباطی به دودسته، اظهار میدارد: دسته اول، رسانه هاي سايبر مانند اينترنت، و دسته دوم رسانه هاي همگاني مانند راديو، تلويزيون و مطبوعا هستند که با توجه به جديد بودن رسانه هاي سايبر، تنها بخشهاي خاصي از جامعه از اين رسانهها بهره مي گيرند، به اين ترتيب اگر هدف مشاركت جلب شهروندان از بين اين مخاطبين باشد، مشاركت امكان پذير خواهد بود. كه با توجه به پرشمار بودن استفاده كنندگان اينترنت در ايران و جوان بودن استفاده كنندگان، بهره گيري از اين ابزار براي مشاركت عمومي معنادار است. اما ابزاري كه در دو سده گذشته در مشاركت عمومي مورد بهره برداري قرارگرفته است تنها رسانههاي همگاني است. رسانههاي همگاني به علت ويژگيهاي خود از جمله در دسترس همگان قرار داشتن، زمان كم ارسال تا دريافت پيام ، قابل فهم بودن پيام براي همگان، ارزان بودن و پوشش وسيع آن در سطح كشور، بهترين وسيله و ابزار جلب مشاركت عمومي محسوب مي شود. به اين ترتيب براي جلب مشاركت عمومي علاوه بر ناديده نگرفتن ارتباط چهره به چهره و رسانههاي سايبری، تنها امكان جلب مشاركت عمومي موفق، بهره گيري از رسانههاي همگاني است براي تداوم مشاركت، رسانهها مي بايد سازوكاري را اختيار نمايند كه شهروندان پس از اتمام مشاركت در يك سوژه، دلايل و انگيزه لازم براي مشاركت در امور ديگر را نيز داشته باشند، در چند سال اخیر رسانه هاي ايران به خصوص صدا و سيما به غير از جلب مشاركت مردمي در انتخابات كه يكي از مكانيكي ترين نوع مشاركت است. فعاليت ديگري نداشته اند و در مواردي هم كه سعي در جلب مشاركت عمومي از فعاليت هاي اجتماعي و فرهنگي را داشتهاند، موفقيت چنداني كسب نكرده اند و اين خيلي پايين تر از قدرت رسانههاي ملي و انحصاري ديگر كشورهاست.
وی در همین زمینه افزود: هرچند اقدام سالهای اخیر رسانه ملی در ایجاد بستر مناسب برای کاندیداها، علاوه بر آنکه از هدر رفت منابع مالی و اتلاف وقت جلوگیری کرده، وسیله مناسبی را برای آشنایی مردم با نظرگاه و مواضع و طرح و برنامههای آنان برای ادراه کشور را فراهم آورده است که این به جای خود درخور تحسین و تقدیر است.
رسانهها، حافظه امین جامعه
محمدعلی شیخ، فعال رسانهای، یکی از وظائف رسانههه در راستای اطلاعرسانی را یادآوری سوابق کاری و عملکرد کاندیداها و تطبیق واقعیتهای هر کاندیدا با ادعاها و شعارهای او میداند و میگوید: آنانی که احراز صلاحیت برای ریاست جمهوری میشوند، حتماً دارای سوابق اجرایی در سطح ملی و قابل ارزیابی برای بررسی توانمندی در تحقق شعارها و برنامههای خود هستند. در روزهای انتخابات که افکار عمومی آماج خبرها و شعارها قرار میگیرند، اگر به حافظه میان و بلندمدت مردم در رسانهها مراجعه نشود، بدون تردید، افکار عمومی تحت تاثیر امواج تبلیغاتی کاندیداها قرار گرفته و چه بسا تصمیمشان برای انتخاب، شایسته و مبتنی بر واقعیت و توانمندی فرد مورد نظر انتخابکننده نباشد.
وی با تاکید بر امین بودن رسانهها، دادن شناخت به جامعه براساس واقعیتها را حرکتی در مسیر بصیرتافزایی توصیف کرد و گفت: این اقدام رسانهها نباید مورد انگ جناحی قرار گیرد و کاندیداها این اقدام رسانهها را باید جزء وظائف و رسالت رسانهای و حرفهای آنها بدانند.
انتهای پیام/