به گزارش
بلاغ، کودتای 28 مرداد ماه یکی از مهمترین اتفاقهایی است که در طول یکصد سال گذشته در کشور ما رخ داده است و طعم شیرین ملی شدن صنعت نفت را پس از مدت زمان اندکی به تلخی کشاند، در طول 60 سال گذشته این کودتا بحثهای بسیار فراوانی در کشور ایجاد کرده و جهتگیریهای متفاوتی هم نسبت به آن شده است.
عدهای آن را لازم و عدهای دیگر خیانت به آرمانهای کشور میدانند، در شکلگیری این کودتا عوامل داخلی و بیرونی بسیاری دخالت مستقیم داشتند و تلاش کردند تا اوضاع کشور را تغییر داده و موجبات سرنگونی دولت مصدق را فراهم آورند.
راهبرد امریکا با صنعت نفت ایرانمهمترین عامل دخیل در پیروزی کودتا را باید طراحی و هدایت آمریکاییها در کودتا دانست، آمریکا در برابر دولت مصدق سه راهبرد اصلی را در دستور کار خود قرار داده بود، ابتدا دولت آمریکا با ملی شدن صنعت نفت ایران همراه شده و به نفع ایران کار میکرد تا دست انگلیسیها از نفت ایران قطع و خود جایگزین آنها شوند.
این همراهی عواقبی برای آمریکاییها داشت که منجر به تغییر سیاست در مواجهه با ایران شد، در این مرحله احساسات ملی گرایانه در دیگر کشورهای خاورمیانه بهویژه در قبال احتمال ملی شدن شرکت آرامکو آمریکا را نگران کرد. به همین دلیل آمریکا با بریتانیا هم قدم شد که از ملی شدن صنعت نفت ایران حمایت نکند اما در عین حال واشنگتن دو طرف ماجرا را به حل اختلافات از طریق گفتوگو دعوت کرد.
با نتیجه نگرفتن در دو مرحله قبل و احتمال از دست رفتن منافع آمریکا در ایران مرحله سوم برخورد با دولت مصدق بود، در این مرحله آمریکا برای سرنگونی دولت قانونی مصدق با انگلستان همراه شد و با طرحریزی پروژهای به نام عملیات آژاکس موفق شد کودتای 28 مرداد را ایجاد کرده و دولت مصدق را سرنگون کند، کودتای ۲۸ مرداد نخستین تجربه سیا در سرنگونی یک دولت خارجی به شمار میآید.
اعتراف امریکا به طراحی و اجرای کودتارضا سیفایی کارشناس ارشد مسائل سیاسی در گفتوگو با
بلاغ، اظهار کرد: همراهی دولت آمریکا با کودتاگران و هدایت و رهبری آن امری بود که سالها بعد از سوی آمریکاییها مورد تایید قرار گرفت و به آن اذعان کردند، در ۱۸ مارس سال ۲۰۰۰ میلادی مادلین آلبرایت وزیر اسبق امورخارجه آمریکا در سخنرانی خود گفت: «در سال ۱۹۵۳ آمریکا نقش مؤثری در ترتیب دادن براندازی نخستوزیر محبوب ایران محمد مصدق داشت، دولت آیزنهاور معتقد بود که اقداماتش با دلایل استراتژیک موجهاند اما آن کودتا آشکارا موجب پسرفت سیر تکامل سیاسی ایران شد و تعجبی ندارد که هنوز بسیاری از ایرانیان از این دخالت آمریکا در امور داخلی خود ناراحتاند».
وی افزود: همچنین در شصتمین سالگرد کودتای بیست و هشتم مرداد ۱۳۳۲، آرشیو امنیت ملی آمریکا اسنادی را منتشر کرد که علاوه بر نشان دادن نقش سازمان سیا در رهبری این اقدام، آن را بخشی از فعالیت سیاست خارجی آمریکا به شمار آورد.
این کارشناس ارشد علوم سیاسی گفت: این سند برای نخستین بار در سال 1981 منتشر شده اما بیشتر بخشهای آن مانند بخش سوم که با عنوان "فعالیت پنهانی" به تشریح کودتا میپردازد سانسور شده بود، بیشتر این بخش همچنان مکشوف نشده است اما نسخه جدید برای نخستین بار اعتراف میکند: «کودتای نظامی که باعث سرنگونی مصدق و کابینه جبهه ملی وی شد، تحت رهبری سیا و به عنوان یک بخش از سیاست خارجی آمریکا صورت گرفت».
اوباما: ایالات متحده امریکا در براندازی ذولت مصدق نقش داشتسیفایی افزود: رئیس جمهور فعلی آمریکا هم به نقش این کشور در کودتای 28 مرداد اعتراف کرد، باراک اوباما در دیدار سه روزه از کشورهای عربستان سعودی و مصر در نطق از پیش تنظیم شده خود در قاهره اعتراف کرد که کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کار آمریکا بوده است و در این رابطه گفت: «این موضوع منشا تنش میان ایالت متحد و جمهوری اسلامی ایران بودهاست.، ایران خودش را به قسمی در مخالفت با کشور من تعریف کرده و براستی تاریخچه آشوبناکی وجود دارد. در میانه جنگ سرد، ایالات متحد، در براندازی دولت دموکراتیک انتخاب شده ایران، نقش بازی کرد».
وی با اشاره به اینکه دولت مصدق مزد خوش خیالی و اعتماد به امریکا را توسط کودتای 28 مرداد دریافت کرد، گفت: سایر عوامل خارجی همچون دخالت انگلستان و کمک به آمریکاییها در این زمینه نیز باعث سرغت بخشیدن در روند اجرایی شدن کودتا داشت.
عوامل داخلی موفقیت کودتاسیفایی با اشاره به نقش عوامل داخلی در کودتا، اظهار کرد: در داخل هم باید به دنبال عواملی گشت که در پیروزی این کودتا نقش بسیار مهمی داشتند، مهمترین عامل در پیروزی کودتا را باید در اشتباهات دولت مصدق جستجو کرد.
این کارشناس ارشد علوم سیاسی افزود: دولت مصدق که ابتدا با حمایت افکار عمومی، احزاب و گروههای مختلف در کشور شکل گرفته بود توانست انسجام و یکپارچگی میان مردم و دولتمردان ایجاد کند، این رویکرد موجب ایجاد پیروزیهایی نیز شد که ملی شدن صنعت نفت هم از آن جمله است اما ریشه کودتا را باید ناشی از اشتباهاتی دانست که دولت مصدق با وجود تذکرات بسیار جدی که نیروهای مذهبی به رهبری آیت الله کاشانی انجام داده بودند.
جدایی از ملت، از دست دادن حکومتسیفایی خاطرنشان کرد: یکی از اشتباههای مهم مصدق که موجب پیروزی کودتا و به قهقرا رفتن ملی شدن صنعت نفت شد، جدایی او از پایگاه اجتماعی و مردمی خود و اختلاف با آیت الله کاشانی بود، مصدق تصور می کرد که خود به تنهایی دارای پایگاه اجتماعی است و فراموش کرده بود مردمی که از او حمایت می کردند به واسطه حمایت آیت الله کاشانی از نهضت و وی بوده است.
وی تصریح کرد: در حقیقت این سخن گزافی نیست که جنبشهای اجتماعی در ایران تنها زمانی شکل و دوام پیدا میکند که روحانیت شیعی در رهبری آن قرار داشته باشد، نهضت ملی شدن صنعت نفت نیز از این قاعده مستثنی نبود و شاهد این ادعا آنکه بعد از اختلاف بین کاشانی و مصدق و کناره گیری کاشانی، نهضت ملی شدن نفت نیز به قهقرا رفت.
این کارشناس سیاسی گفت: مصدق در جواب نامه خیرخواهانه آیتالله کاشانی، که در مورد نقشههای امریکا و حمایتهای صوری این کشور بوده است، متکبرانه پاسخ داده و مینویسد: «مرقومة حضرت آقا توسط آقای حسن سالمی زیارت شد. اینجانب مستظهر به پشتیبانی ملت هستم والسّلام»، با این پاسخ دکتر مصدق، آیتالله کاشانی را از دخالت در حوادث آینده منع کرد و حتی اعلام حمایت وی را نیز لازم نشمرد.
وی تاکید کرد: این غرور و جدا شدن از رهبرانی که نقش اصلی در هدایت افکار عمومی داشتند موجب شد که در عمل مردم پس از روزهای کودتا اقدام جدی در مقابله با کودتاگران انجام ندهند و موجب دستگیری، حبس و مجازات دولتمردان فراهم شود، به نوعی که خود مصدق به سه سال حبس انفرادی و تبعید به احمدآباد مستوفی محکوم و دکتر فاطمی وزیر امورخارجه دولت مصدق نیز به اعدام شد.
انحلال مجلس، انصراف ملت از دولت مصدقسیفایی افزود: دومین اشتباه مصدق انحلال مجلس هفدهم بود، او یک بار موفق شد تا برای شش ماه از مجلس اختیارات ویژه بگیرد اما زمانی که خواستار تمدید یکساله این اختیارات شد، با مخالفت قوه مقننه و در راس آن آیتالله کاشانی مواجه شده و در نهایت در تاریخ دوازدهم مرداد ۱۳۳۲ با یک همهپرسی، مجلس هفدهم را منحل کرد.
وی افزود: این درحالی بود که بندی مبنی بر انجام همهپرسی از سوی دولت برای انحلال مجلس شورا، هرگز در قانون اساسی دیده نمیشد، این اقدام مصدق علاوه بر اینکه نقض قانون اساسی مشروطه به حساب میآمد با برچیده شدن نهاد قانونگذاری در کشور موجب شد تا آمریکا و انگلیس برای انجام عملیات کودتا در ایران آزادانهتر عمل کنند و بدین ترتیب کمتر از بیست روز پس از انحلال مجلس توسط مصدق دولت وی سقوط کرد.
کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: انحلال مجلس نه تنها با شعارهای دموکراتیک جبهه ملی سازگار نبود بلکه آینده را نیز از وجود یک مجلس نیمبند محروم کرد، جریان انحلال مجلس پس از کودتا نیز به سود کودتاچیان تمام شد به طوری که با برگزاری یک انتخابات فرمایشی مهرههای مورد نیاز خود را وارد مجلس کردند و موفق شدند تا نفت به ظاهر ملی شده را به سود خود مصادره کنند.
فقدان قدرت در دوست و دشمنشناسیسیفایی گفت: اشتباه دیگر دولت مصدق عدم شناسایی واقعی دوستان از دشمنان بود، وی برای مقابله با دو قدرت سنتی انگلیس و روسیه، به قدرت سوم یعنی آمریکا گرایش پیدا کرد، مصدق حتی آنقدر خوش خیال و خوشبین بود که به «آیزنهاور» نامه نوشته و از او درخواست کمک و مساعدت کرد! او در نامه خود چنین می نویسد «ملت ایران امیدوار است که با کمک و مساعدت حکومت آمریکا موانع بهوجود آمده در کار فروش نفت ایران برطرف شود و چنانچه حکومت آمریکا قادر نیست چنین موانعی را مرتفع سازد، میتواند کمکهای اقتصادی را در اختیار ایران قرار دهد تا این کشور بتواند سایر منابع طبیعی خود را مورد بهرهبرداری قرار دهد».
وی افزود: مصدق با بر شمردن امتیازات کشور ایران برای گشایش امور خود دست کمک به یاری آمریکاییها دراز می کند و می نویسد« ایران، سوای نفت، منابع طبیعی دیگری نیز دارد که بهرهبرداری از آنها به حل مشکلات آن کمک میکند، اما تحقق این منظور بدون کمک اقتصادی خارجی مقدور نیست در خاتمه، توجه مساعد و مثبت آن جناب را به وضعیت خطرناک کنونی ایران جلب کرده و اطمینان دارم که جنابعالی نسبت به تمامی نکات این پیام توجه لازم مبذول خواهید داشت».
نتیجه اعتماد به دشمنسیفایی یادآور شد: در حقیقت بزرگ ترین اشتباه مصدق همانی بود که رهبر انقلاب، زمانی در مورد آن چنین فرموده بود «در کشور ما دکتر مصدّق به آمريکايىها اعتماد کرد، براى اينکه بتواند خود را از زير فشار انگليسها نجات بدهد، به آمريکايىها متوسّل شد؛ آمريکايىها به جاى اينکه به دکتر مصدّق که به آنها حسن ظن پيدا کرده بود کمک کنند، با انگليسها همدست شدند، مأمور خودشان را فرستادند اينجا و کودتاى ۲۸ مرداد را راه انداختند. مصدّق اعتماد کرد، کتکش را [هم] خورد؛ حتّى کسانى که با آمريکا ميانهشان هم خوب بود و به آمريکا اعتماد کردند، ضربهاش را خوردند».
به گزارش
بلاغ، تجربه کودتای 28 مرداد فرصت بسیار خوبی برای آیندگان فراهم کرد تا با درس گرفتن از آن و تکیه بر توان داخلی و اعتماد به آنها جلوی سوءاستفاده دشمنان بیرونی که منجر به دخالت در امور سیاسی، اقتصادی و غیره میشود را بگیرد.
دشمنان کشور ایران در تمامی اعصار تاریخی نشان دادند که همه تلاش خود را میکنند تا به بهانههای مختلف در امور داخلی ما دخالت کرده و منافع خود را تامین کنند.
همچنین باید در شناخت دوست و دشمن دقت لازم را به عمل آورد تا از بزک شدن دشمنان و دوست نشان دادن خود به ما پیشگیری تا بتوانیم روی پای خود ایستاده و از حیثیت کشور خود دفاع کنیم.