همانطور كه در طول تاريخ انسانيّت ملاحظه كردهايد، چه انسان صورتهايى با سيرت حيوانات پيدا شدند كه افراد بشرى را از سلوك در راه خدا باز داشتند. فرعونها، قارونها، نمرودها و شيطانهاى مجسّم هم استعداد تكامل و ترقّى داشتند. آنها هم اگر به خود مىآمدند، فكر مىكردند و به ياد جوهر انسانى خود مىافتادند، مىتوانستند پيش بروند. خداى متعال به موسى در مواجهه با فرعون مىفرمايد: فقولا له قولاً ليّناً لعلّه يتذكَّر أو يخشى(طه، آيه 44)(به نرمی با او سخن بگویید؛ شاید متذکّر شود، یا (از خدا) بترسد!) فرعون هم اين امكان را داشت كه تذكّر پيدا كند، به خود آيد، ياد خدا را و ياد گوهر انسانى خود را در درون خود زنده كند؛ امّا طغيان نگذاشت. طغيان هواى نفس، طغيان دنياطلبى، طغيان خودخواهيها، كبرها، طغيان روح بهيميّت در انسان، اينها مانع است.
روزه براى خاضع كردن و مهار كردن همين روح بهيميّت در آدمى است. نماز براى خاضع كردن انسان است. همه حركات و سكنات و عمل و سكون و اقدام و هر آنچه در اسلام است، براى اين است كه ما بر نفس خودمان تسلّط پيدا كنيم. بتوانيم بر سر اين فيل وحشى كه در درون و در وجود ماست، چكش نصيحت و موعظه و ذكر و تكاليف الهى را بكوبيم و آن را رام كنيم. عيد هم براى اين است؛ روزه هم براى اين است؛ نماز هم براى اين است؛ جهاد هم براى اين است؛ حكومت اسلام هم براى اين است كه فضا را براى چنين موقعيتى فراهم كند؛ دلها را به خدا نزديك كند؛ انسانها را در عين آباد كردن روى زمين ـ آباد كردن دنيا ـ از اينکه دنيا را هدف غايى خود قرار دهند، فراتر ببرد. اسلام نمىگويد دنيا را آباد نكنيد، دنبال علم نرويد، دنبال شناختن سنّتهاى الهى در طبيعت نرويد؛ نه. اسلام بهعكس، راهنماىِ به دانش و تعقّل است.
اسلام سطح جامعه را از لحاظ فكرى و علمى بالا مىبرد. از انسان مىخواهد كه زمين را بسازد، آباد كند و امكانها و استعدادهايى را كه خداوند متعال در اين عالم گذاشته است ـ در باد و خاك و خورشيد و آب و ساير امكاناتى كه خداى متعال در مجموعه كائنات به وديعت نهاده ـ استخراج كند و در اختيار خويش و همنوع خويش قرار دهد. اسلام از انسان اينها را مىخواهد.
آنچه كه اسلام، انسان را از آن بر حذر مىدارد، اين است كه غايتِ هدف و آرزوى او عبارت از امكاناتِ دم دست و نزديك باشد و هدفى جز زندگى مادّى، پول، غلبه بر ديگران و قدرت شهوات و لذّات نداشته باشد. اسلام انسان را از اينها برحذر مىدارد و تا خلاقيّت اسلامى در عالمِ وجود تحقّق پيدا نكند، انسان آسوده نخواهد شد.
انتهای خبر/