به گزارش بلاغ؛ فصل پاییز را به رنگارنگ شدن برگ‌ها و برگ ریزان خزان می‌شناسیم، اما درهمین فصل، میوه‌جات جنگلی به گویش مازنی  اعم از خرمندی، کنس، سیو ولیک، سرخ ولیک، ترش انار، تلکا، اغوز،انجیر، حتی در ارتفاعات بالادست زرشک، یا در دیگر فصول، ترش هلی، تله سه، تمشک، بر شاخه ساران درختان و درختچه های جنگلی به ثمر می‌نشینند.

 از دیرباز مادران ما و زنان دیار تبرستان به ویژه در ارتفاعات سوادکوه و سوادکوه شمالی، دوهزار، سه هزار، هزارجریب، لاریجان و...، در زمان‌های مختلف طی سنتی دسته جمعی با دیگر زنان غیور به برداشت این نعمات الهی با شیوه مخصوص "دار روشی" بگونه‌ای، که ساقه و شاخه‌های درختان آسیب نبینند، می کردند و سپس با هیمه‌های جنگلی و آتش بر افروخته، برکن بزرگ را بار می‌گذاشتند و بعد از اقدامی ماهرانه و البته وقت گیر از میوه جات یادشده ترشی، رب، دوشاب ناب بعمل می آوردند و یا مربای ارگانیک تولید می‌کردند.

زنان تلاشگر سوادکوهی و بانوان زحمتکش دیگر نقاط علاوه بر اینکه دوشادوش مردان و دیگر اعضای خانواده در زراعت. و مالداری دامداری سنتی نقش داشتند و رسالت مادری و همسری را نیز بعهده داشتند، اما غافل از طعم غذاها و شکم پری طیور روی سفره نبودند و در ایام متناسب با رویش سبزیجات در دامان طبیعت و بر یال کوهستان‌های صعب‌العبور به چینش سبزیجات جنگلی و کوهی می‌پرداختند که از جمله سبزیجاتی را که مادران ما بر سفره قرار می‌دادند باز به گویش مازنی، الزی، اوجی، پی تنک، انارریجه، گزنه، او تره، استا، عویه، متکا، اشکنی، زولنگ، قراچک، منگله، شال دم، سیروک، زرد ته تی و پیازی ،لولا، برفلیم، و...

🔹تقسیمات رویش :
محصولات سبزی و میوه جنگلی کوهی به دسته‌های درختی، درختچه‌ای، بوته‌ای، علفی، در جنگل، مراتع و کوهستان تقسیم می شوند.

🔹رویش هایی قارچ  و محصولات زمینی :
 عویه گوشک، کل خا، زرد کیجا، دار گوشک، سیو گوشک ، بنه سه و... نیز حائز اهمیت هستند.

🔹سبزیجات دم نوشی دارویی :
 بالهنگ، چای کوهی، آویشن،اورشمک ونوشه، بنفشه، بچا بچا، کولک، زلنگ و.... که از عصاره آنها برای دمنوشهای درمانی سنتی استفاده می شود.

🔹زنبورستان :
بواسطه رویش گیاهان، سبزیجات و غنچه‌ها، زنبورداران تشویق می شوند در دل جنگل‌ها و در دامان کوهساران زنبورستان خود را جهت تولید عسل مستقر کنند.

🔹پیشنهادها :
حال که میوه‌جات و سبزیجات کوهی نقش اساسی در تامین معیشت و سلامت و ارتزاق عده‌ای از ایرانیان را بعهده دارند و سازمان فائو خواروبار جهانی نیز گیاهان دارویی را در سبد جهانیان به درآمد دهها تریلیون دلاری برای  دهه آینده تخمین زده که خوشبختانه  در ایران  بصورت ارگانیک و خودرو رویش  می شوند، لازم است تا حکومت، دولت، مجلس،  دستگاه‌های غیردولتی، بخش خصوصی برای اراضی شیب دار کوهستانی ترویج گیاهان دارویی و در احیاء جنگل نیز درختان میوه‌جات جنگلی را بر اساس بوم اقلیم توسعه دهند، صنایع تبدیلی و بسته بندی و فروش اینترنتی را مهیا کنند، سازمان‌های جهاد کشاورزی، صمت، کارو تعاون و...، برای این‌گونه مشاغل برنامه کاربردی تعریف کنند، وزارت میراث فرهنگی برگزاری جشنواره میوه جات جنگلی و سبزیجات کوهی را برای زنده نگه داشتن این سنت و حرفه و معرفی به کل کشور الزامی نمایند، حتی با احداث باغ‌های گردشگری اقدام به  جذب گردشگران ایرانی  و توریست خارجی جهت درآمد داخلی و ارز آوری نمایند، اشتغال و شعار جهش تولید نباید فقط منوط به درآمد نفتی و صنعت باشد بلکه صنعت سوغات محلی و داروهای گیاهی، محصولات میوه جات جنگلی و سبزیجات کوهی نیز سهمی در این سبد را دارا باشند
🔹عبدالله شهمیر شورمستی