در حکمت ۴۹ از نهجالبلاغه آمده است که بترسيد از حمله افراد باشخصيت به هنگام نياز و گرسنگى، و از حمله افراد پست به هنگام سيرى!
۰
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «بلاغ» امام (علیهالسلام) در این کلام حکمتآمیزش به یکی از تفاوتهای میان افراد باشخصیت و بزرگوار، و افراد پست و بیارزش اشاره میکند، میفرماید «بترسید از حملهی افراد باشخصیت به هنگامِ نیاز و گرسنگی، و از حملهی افراد پست به هنگامِ سیری» (احْذَرُوا صَوْلَةَ الْکَرِيمِ إِذَا جَاعَ، وَاللَّئِيمِ إِذَا شَبِعَ).
درباره اینکه منظور از «گرسنگی» و «سیری» در این عبارتِ حکیمانه معنای کنایی آن است یا معنای حقیقی، در میان مفسّران نهجالبلاغه گفتوگوست؛ جمعی «گرسنگی» را کنایه از هرگونه نیاز یا تحتِ فشار و ظلم واقعشدن دانستهاند. با این تفسیر، معنای جمله چنین میشود: افراد بزرگوار و باشخصیت تنها زمانی دست به حمله میزنند که به آنها ستم شود یا نیازِ مبرم برای ادامهی حیات پیدا کنند؛ که در این صورت، برای گرفتنِ حق خود و دفاع در مقابلِ ظالمان، غیرتِ آنها بهجوش میآید و حملهای جانانه میکنند.
ولی لئیمان، هنگامیکه به نوایی برسند و بر مرادِ خویش سوار گردند، طغیان میکنند و افراد بیگناه را موردِ حمله قرار میدهند، همچون حیواناتِ درندهای که پس از سیری، مست میشوند.
در حالیکه بعضی دیگر معتقدند «جُوع» در اینجا به همان معنای حقیقی، یعنی گرسنگی است و «شَبَع» به معنای سیری و آن را اشاره به این نکته میدانند که افرادِ شجاع و باشخصیت، پیش از رفتن به میدانِ نبرد، کمتر غذا میخوردند مبادا ضربهای بر شکمِ آنها وارد شود و غذا بیرون بریزد و موجبِ سرافکندگی آنان گردد؛ ولی لئیمان چنین نیستند.