پرستاران، بازوان اصلی سیستم سلامت و مراقبت‌های درمانی هر کشوری هستند که بایستی همواره از توجه ویژه‌ای برخوردار باشند. محققان کشور در یک مطالعه پژوهشی نشان داده‌اند که کشور ما تا پنج سال آینده، در خصوص تأمین پرستار کافی با مشکلاتی مواجه است.

به گزارش بلاغ، نیروی کار یک عامل مهم در عملکرد نظام سلامت است. برای داشتن یک نظام سلامت کارا، تعداد نیروی کار کافی و نسبت بهینه آن‌ها ضروری است تا از این طریق اطمینان حاصل شود انگیزه کافی برای انجام وظایف خود را دارند. پرستاران به لحاظ بیشترین ارتباطی که در ارائه مراقبت‌های مستقیم و مستمر به بیماران دارند به‌عنوان بزرگ‌ترین گروه ارائه‌دهنده خدمات و مراقبت‌های بهداشتی درمانی شناخته می‌شوند و برنامه‌ریزی مناسب به‌منظور تأمین تعداد کافی این نیروها از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. عدم تعادل بین عرضه و تقاضای پرستار منجر به کمبود و یا مازاد آن می‌شود.
به گفته متخصصان، کمبود پرستار از چالش‌های جهانی است که هم کشورهای توسعه‌یافته و هم کشورهای در حال توسعه وجود دارد. کمبود پرستار علاوه بر تأثیراتی که بر مراقبت از بیماران دارد و باعث کاهش کیفیت مراقبت سلامت می‌شود تأثیرات فراوانی بر پرستاران هم ازنظر جسمی و هم روانی دارد و در این میان، یکی از اصلی‌ترین آن‌ها، بحث اخلاق و پریشانی اخلاقی است که مشکلات فراوانی ازجمله ترک شغل و فرسودگی شغلی را به دنبال خواهد داشت.
پرستارانی که در سیستمی با کمبود نیرو کار می‌کنند، استرس بیشتر و بارکاری بیشتری را متحمل می‌شوند، برهمین اساس نه‌تنها به علت بارکاری بلکه به علت پرداخت کم، تجهیزات و نظارت ناکافی، دچار پریشانی اخلاقی می‌شوند.
این موضوع، توسط یکی از محققان دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار مورد توجه قرار گرفته تا در خصوص آن پژوهشی را به انجام رساند. در این پژوهش عوامل تعیین‌کننده نیاز به نیروی کار پرستاری و پیش‌بینی تعداد پرستار مورد نیاز در بیمارستان‌های دولتی ایران مورد ارزیابی واقع شده است.
در این تحقیق، بر اساس عوامل مختلف، تعداد پرستار مورد نیاز تا سال تا 1404 پیش‌بینی و برآورد شده است. بدین منظور محققان داده‌های تولید ناخالص داخلی سرانه، نسبت پرداخت از جیب برای مخارج سلامت به کل مخارج سلامت، نسبت افراد بالای 65 سال به افراد 65-14 سال را از پایگاه داده‌ای بانک جهانی و داده‌های تعداد پرستار و تخت بیمارستان را از سالنامه‌های آماری سال‌های مختلف مرکز آمار ایران استخراج کردند.
طبق یافته‌های این تحقیق، تولید ناخالص داخلی و نسبت افراد بالای 65 سال به افراد 65-14 تأثیر مثبت و نسبت پرداخت از جیب برای مخارج سلامت به‌کل مخارج سلامت تأثیر منفی بر تقاضای پرستار دارند.
همچنین بر اساس این یافته‌ها، کشور ما تا سال 1404 با کمبود پرستار مواجه خواهد بود، لذا سیاست‌ها و برنامه‌هایی برای کاهش این کمبود ضروری است و در این راستا افزایش تولید ناخالص داخلی و نرخ استخدامی، مشوق‌های قوی و قراردادهای استخدامی انعطاف‌پذیر جهت جلوگیری از بازنشستگی زودهنگام پرستاران پیشنهاد شده است.
در این خصوص، مهدی شهرکی، پژوهشگر دانشکده مدیریت و علوم انسانی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار می‌گوید: «تعداد پرستاران بیمارستان‌های دولتی به ازای هزار نفر در سال 1373 برابر با حدود 0.2 نفر بود که در سال 1396 به 1.12 رسید. همچنین مقدار پیش‌بینی تقاضای پرستار بیشتر از مقدار پیش‌بینی عرضه پرستار طی سال‌های 1404 -1397 بوده است».
به گفته این پژوهشگر، «میانگین پیش‌بینی عرضه و تقاضای پرستار طی این دوره به ترتیب برابر با 1.16 و 1.33 پرستار به ازای 1000 نفر بود که بدین ترتیب، به میزان حدود 0.17 کمبود پرستار به ازای 1000 وجود خواهد داشت».
یافته‌های این پژوهش حاکی از آن هستند که تولید ناخالص داخلی، نسبت سالمندی و نسبت پرداخت از جیب از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده تقاضای پرستار در دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران هستند و همچنین تا سال 1404 ما با کمبود پرستار مواجه خواهیم بود.
به بیان شهرکی، «با توجه به این‌که کمبود پرستار، کاهش کیفیت مراقبت از بیماران، افزایش بارکاری، فرسودگی، ترک از شغل و پریشانی اخلاق را در بردارد طرح‌ریزی سیاست‌ها و برنامه‌هایی برای کاهش این کمبود ضروری است».
این یافته‌های علمی پژوهشی که بر اهمیت تأمین نیروی کافی پرستار در کشور تأکید دارند و بدون شک با درگیر شدن کشورمان با بلای کرونا، اهمیتی بیش‌ازپیش یافته‌اند، در دوماهنامه علمی پژوهشی «پرستاری ایران» وابسته به مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ایران منتشر شده‌اند.