همه گیری ها چگونه پایان می یابند؟ تاریخ نشان می دهد که بیماری ها رنگ می بازند اما به طور کامل از بین نمی روند

به گزارش بلاغ همه گیری کووید19 کی خاتمه پیدا خواهد کرد؟ با گذشت چندین ماه و بیش از 37 میلون مبتلا و بیشتر از یک میلیون جان باخته در سطح جهان، شاید با عصبانیتی روزافزون از خودتان بپرسید که این همه گیری چقدر دیگر ادامه پیدا خواهد کرد.
از ابتدای این همه گیری، شیوع شناسان و متخصصین سلامت همگانی به منظور کاستن از روند گسترش ویروس کرونا، از مدل های ریاضی برای پیش بینی آینده استفاده کرده اند. اما مدل سازی بیماری های مسری کار دشواری است. شیوع شناسان هشدار می دهند که «مدل ها گوی بلورین نیستند» و حتی پیچیده ترین آنها مثل مدل هایی که پیش بینی ها را با هم ترکیب یا از هوش ماشین استفاده می کنند، ضرورتا نمی توانند بگویند که همه گیری چه وقت خاتمه پیدا می کند و یا چند نفر جان خود را از دست خواهند داد.
من به عنوان مورخی که در مورد بیماری ها و سلامت عمومی مطالعه می کنم، معتقدم که به جای نگاه به آینده برای یافتن سرنخ های مورد نظر، برای دیدن اینکه چه چیزی موجب پایان دادن به شیوع بیماری های پیشین شده - یا نشده- می توان به گذشته نگاه کرد.
اکنون در کجای سیر همه گیری قرار داریم
در روزهای اولیه این همه گیری، خیلی ها امید داشتند که ویروس کرونا به خودی خود رنگ ببازد. برخی می گفتند که این ویروس با گرمای تابستان خود به خود ناپدید خواهد شد. برخی نیز ادعا می کردند که ایمنی گله ای و بعد از آنکه به تعداد کافی از مردم آلوده شدند، باعث از بین رفتن ویروس کرونا خواهد شد. اما هیچ یک از این ها اتفاق نیفتاد.
ترکیبی از تلاش های سلامت همگانی برای مهار و کاستن از شدت همه گیری – از آزمایش های گسترده گرفته تا ردگیری تماس ها تا فاصله گیری اجتماعی و استفاده از ماسک- ثابت کرده که می تواند کمک کند. هرچند با توجه به اینکه این ویروس تقریبا در همه جای جهان منتشر شده، این تدابیر به تنهایی نمی توانند به این همه گیری خاتمه دهند. هم اکنون تمام نگاه ها به سوی تولید ساخت واکسن دوخته شده که با سرعتی بی سابقه در دست ساخت است.
با این حال کارشناسان به ما می گویند که حتی با وجود یک واکسن موفقیت آمیز و درمان موثر، کووید 19 ممکن است هرگز از بین نرود. حتی اگر این همه گیری تنها به یک بخش از جهان محدود شود، احتمالا در سایر نقاط نیز ادامه پیدا خواهد کرد و موجب آلودگی در سایر نقاط خواهد شد. و حتی اگر دیگر یک تهدید عاجل در سطح همه گیری نباشد، ویروس کرونا احتمالا به یک بیماری بومی تبدیل خواهد شد، یعنی انتقال کند و مداوم ادامه پیدا خواهد کرد. ویروس کرونا همچنان به شکل شیوع های کوچک تری که بیشتر شبیه آنفلونزای فصلی است تداوم پیدا خواهد کرد. تاریخ همه گیری ها مملو از نمونه هایی به همین اندازه نومید کننده است.

بیماری ها بعد از ظهور، به ندرت از بین می روند
پاتوژن هر بیماری که انسان ها را طی چند هزار سال قبل آلوده کرده، چه باکتریایی باشد چه ویروسی و چه انگلی عملا هنوز با ماست، زیرا ریشه کنی کامل آنها تقریبا غیرممکن است.
تنها بیماری که از طریق واکسیناسیون ریشه کن شده آبله است. کارزارهای گسترده واکسن کوبی به رهبری سازمان بهداشت جهانی در دهه های 1960 و 1970 موفقیت آمیز بود و در سال 1980 آبله اولین- و کماکان تنها- بیماری انسانی اعلام شد که به طور کامل ریشه کن شده است.
پس داستان های موفقیت آمیزی نظیر آبله استثنایی هستند. قاعده بیشتر این است که بیماری های می آیند که بمانند.
مثلا پاتوژن هایی چون مالاریا را در نظر بگیرید. این بیماری که از طریق انگل منتقل می شود، تقریبا به قدمت خود بشر است و امروزه همچنان بار سنگینی از بیماری ها را صرف خود می کند: در سال 2018 حدود 228 میلیون مورد مبتلا به مالاریا و 405 هزار جان باخته در سطح جهان وجود داشته است. از سال 1955 برنامه های جهانی برای ریشه کنی مالاریا که با کمک د د ت و کلروکین انجام شده، موفقیت هایی به همراه داشته است، اما این بیماری همچنان در بسیاری از کشورهای جنوب جهانی به شکل بیماری بومی وجود دارد.
به همین ترتیب بیماری هایی نظیر سل، جذام و سرخک چند هزار سال است که با ما بوده اند. و با وجود تمام تلاش ها ریشه کنی عاجل آنها به هیچ وجه در چشم انداز قرار ندارد.
به این ترکیب پاتوژن های نسبتا جوانی نظیر اچ آی وی و ویروس ابولا را در کنار آنفلونزا و ویروس های کرونا از جمله سارس، مرس و سارس-کو-2 را باعث کووید19 می شود قرار دهید تا تصویر کلی موجود از منظر شیوع شناسی روشن تر شود. تحقیق روی بار جهانی بیماری ها نشان می دهد که مرگ و میر سالانه ای که بیماری های مسری باعث می شوند- بیشتر آنها در جهان در حال توسعه اتفاق می افتند- نزدیک به یک سوم کل مرگ و میرها در سطح جهان است.
امروز در عصر سفرهای هوایی به سراسر جهان، تغییرات اقلیمی و اختلالات زیست بومی، ما مداوما در معرض تهدید ظهور بیماری های مسری قرار داریم، آن هم در حالی که همچنان از بیماری های بسیاری قدیمی تری که زنده و سالم مانده اند در رنجیم.
با افزودن کلکسیون پاتوژن هایی که روی جوامع انسانی تاثیر می گذارند، متوجه می شویم بیشتر بیماری های مسری آمده اند که بمانند.
طاعون این همه گیری های گذشته، همچنان خود را نشان می دهد
حتی عفونت هایی که اکنون واکسن ها و درمان های موثری دارند نیز همچنان جان انسان ها را می گیرند. شاید هیچ بیماری بهتر از طاعون، این تنها و کشنده ترین بیماری مسری در تاریخ بشر نتواند به ترسیم این تصویر کمک کند. نام این بیماری حتی امروز نیز همچنان مترادف وحشت است.
عامل این باکتریوم یرسینیا پستسس است. شیوع های محلی بی شمار و دست کم سه همه گیری مستند شده طاعون طی 5 هزار سال گذشته رخ داده که جان صدها میلیون انسان را گرفته اند. بدنام ترین تمام همه گیری ها «مرگ سیاه» در اواسط قرن چهاردهم بوده است.
با این حال مرگ سیاه چیزی بسیار بیشتر از یک شیوع خاص و منفرد بوده است. طاعون هر ده سال یک بار و حتی زودتر برمی گشته و هر بار جوامعی را که پیش از آن نیز تضعیف شده بوده اند آماج حمله خود قرار می داده و در طول دست کم شش قرن تلفات می گرفته است. حتی قبل از انقلاب بهداشتی قرن نوزدهم، هر شیوع طی طول دوره ای چند ماهه و گاه چند ساله در نتیجه تغییرات دما، رطوبت و در دسترس بودن میزبانان، ناقل ها و تعداد کافی افراد مستعد از بین می رفته است.
بعضی جوامع به سرعت از تلفات ناشی از مرگ سیاه بهبود پیدا کردند. بعضی هم نه. برای مثال مصر دوران قرون وسطی نتوانست از اثرات پایدار همه گیری طاعون بهبود پیدا کند که به طور خاص بخش کشاورزی آن را از بین برده بود. جبران اثرات فزاینده کاهش جمعیت امکان پذیر نبود. این وضعیت به زوال تدریجی سلطنت مملوک ها و شکست آنها به دست عثمانی ها طی کمتر از دو قرن منجر شد.
همین باکتریوم کشور ویران کن طاعون، حتی امروز با ما مانده است که یادآوری است از دوام طولانی و انعطاف پذیری پاتوژن ها.
خوشبختانه کووید 19 هزار سال باقی نخواهد ماند. اما تا زمانی که یک واکسن موفقیت آمیز ساخته شود و احتمالا حتی بعد از آن، هیچ کس ایمن نیست. سیاست در اینجا نقشی حیاتی ایفا می کند: وقتی برنامه های واکسناسیون تضعیف می شوند، بیماری های مسری می توانند با قدرت بازگردند. فقط نگاهی به سرخک و فلج اطفال بیندازید که همین که در برنامه های واکسیناسیون گسست و سستی به وجود می آید، از نو بازمی گردند.
با توجه به این سوابق تاریخی و معاصر، بشریت فقط می تواند به این امیدوار باشد که معلوم شود ویروس کرونا که عامل کووید19 است یک پاتوژن قابل ردگیری و قابل ریشه کن شدن است. اما تاریخ همه گیری ها به ما می آموزد که باید انتظار چیزی جز این را هم داشته باشیم.
نویسنده: نوکت وارلیک (Nükhet Varlik) استادیار تاریخ در دانشگاه کارولینای جنوبی
منبع: https://b2n.ir/749371

بلاغ: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.