اغتشاش‌های آبان ماه از دریچه‌های مختلف قابل بررسی و واکاوی است، اما نگاه به دریچه شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد این شبکه‌ها به عنوان اثرگذارترین ابزار در جریانات اخیر ایفای نقش کرده‌اند.
روح‌الله مؤمن‌نسب، کارشناس فضای مجازی:
حمایت ویژه دولت از نرم‌افزارهای خارجی توان رقابت را از نمونه‌های داخلی گرفته است
تاریخ انتشارسه شنبه ۱۲ آذر ۱۳۹۸ - ۰۰:۲۱
کد مطلب : ۴۰۸۱۹۰
۰
به عقیده برخی کارشناسان و مدیران حوزه سایبر، تکمیل نشدن شبکه ملی اطلاعات و حمایت نشدن سرویس‌های داخلی ریشه اصلی این مشکلات بوده است.
در همین باره «روح‌الله مومن‌نسب» کارشناس فضای مجازی اظهارداشت: در حوزه فضای مجازی چند حوزه کلی داریم که زیرشاخه‌های هر کدام از این حوزه‌ها به زندگی‌های امروز نفوذ پیدا کرده است؛ در حوزه سخت‌افزار، گوشی‌های همراه، تبلت‌ها، تجهیزات ارتباطی شبکه و... را داریم، در حوزه نرم‌افزاری سیستم عامل‌ها و اپلیکیشن‌ها و... وجود دارد که نرم‌افزارها در واقع سرویس‌های فضای مجازی محسوب می‌شوند.
مؤمن‌نسب افزود: وضعیت امروز ما در حوزه ارتباطات و فضای مجازی از قبل پیش‌بینی و هشدارهای لازم داده شده بود اما گوش شنوایی برای شنیدنش وجود نداشته و ندارد! در حال حاضر مشکلات تنها مربوط به حوزه نرم‌افزارهای فضای مجازی نمی‌شود، همانطور که می‌دانیم سیستم عامل‌های گوشی‌های همراه یعنی اندروید، آی‌او‌اس و ویندوز غیر بومی هستند و هر زمانی که مالکان این فناوری‌ها اراده کنند این سیستم عامل‌ها از دسترس ما خارج می‌شوند و به عبارتی تمامی گوشی‌های همراه موجود در کشور را می‌توانند از کار بیاندازند. مصداق بارز این مسئله اتفاق‌های پیرامون پوسته‌های تلگرام (طلاگرام و هاتگرام) است که منجر به پاک شدن این نرم‌افزارها از روی گوشی‌های همراه بدون کسب اجازه از کاربر بود!
چرایی وابستگی
به سخت‌افزار و نرم‌افزارهای غیربومی
وی در پاسخ به این سؤال که چرا در حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تا این حد وابستگی داریم؟، بیان کرد: متاسفانه بخشی که مربوط به دولت و دستگاه‌های مسئول است یعنی تکمیل زیرساخت، مورد بی‌توجهی قرار گرفته و تا امروز که باید نیازهای زیرساختی و سخت‌افزاری کشور برطرف می‌شد، دستاورد چشم‌گیری اتفاق نیفتاده است؛ در پایان سال 92 پنج کارخانه تولید گوشی‌های همراه در کشور در حال فعالیت بودند اما در حال حاضر چهار کارخانه کاملا متوقف شده‌اند و خروجی تنها کارخانه باقی مانده هم پاسخگوی نیاز کاربران نیست (شرکت GLX در سال‌های ابتدایی دولت یازدهم ناچار به اخراج یک هزار و 980 کارمند و کارگر از مجموع دوهزار پرسنل خود شد که اکنون با پیگیری‌های صورت گرفته تعداد پرسنل این شرکت به بیش از یکصد نفر رسیده است!)
این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: در حوزه سایر سخت‌افزارها همچون روتر (Router) در پایان دولت دهم توانستیم نمونه ایرانی را تولید و به مرحله بهره‌برداری برسانیم به گونه‌ای که روتر ایرانی در کرج که یکی از مناطق پرترافیک اینترنت در کشور است مورد آزمایش قرار گرفت و اصطلاحا زیر بار تست رفت که اتفاقا نتایج این آزمایش موفقیت‌آمیز بود؛ متاسفانه تیم تولید روتر ایرانی به دلیل عدم حمایت و تامین نشدن بودجه مورد نیاز در همان مرحله باقی ماند و نتوانست نیازهای کشور را تامین کند.
تشریح وضعیت نرم‌افزارهای بومی
مؤمن‌نسب همچنین‌اشاره‌ای به دستاوردهای داخلی در حوزه نرم‌افزارها داشت و افزود: در بخش موتور جست‌وجو تا پایان سال 92 سه موتور جست‌وجوی بزرگ پارسی «جو»، «یوز» و «سلام» را ایجاد کرده بودیم اما در حال حاضر و با وقوع اتفاق‌های اخیر و نیاز کاربران به موتورهای جست‌وجو مشاهده کردیم که به دلیل عدم توجه به نیازهای موتورهای جست‌وجوگر و تامین زیرساخت‌ها، این نرم‌افزارها نتوانستند نیازهای کاربران را پاسخگو باشند؛ متاسفانه موتورهای جست‌وجوگر بومی در لایه ارتباطی مشکلات فراوانی دارند به نحوی که برخی از اپراتورهای اینترنت آنها را نمی‌شناسند و این موتورها نمی‌توانند اطلاعات لازم را جمع‌آوری و به کاربران ارائه دهند.
وی اظهارداشت: خوشبختانه در سایر بخش‌های نرم‌افزاری اعم از پیام رسان‌ها، تاکسی‌های اینترنتی، مسیریاب‌ها، ایمیل، شبکه‌های اجتماعی و... نمونه‌های داخلی ایجاد شده‌اند اما با توجه به نیاز کاربران حتما باید تقویت شوند. جالب توجه این است که با وجود بی‌توجهی به این نرم‌افزارها برخی از آنها چون مسیریاب‌ها امکاناتی را دارند که نمونه‌های خارجی آنها ندارند.
حمایت ویژه دولت از سرویس‌های غیربومی
این کارشناس فضای مجازی در پاسخ به این سؤال که چرا باوجود نرم‌افزارهای داخلی همچنان نمونه‌های غیر بومی جولان می‌دهند و مورد توجه کاربران هستند؟، تصریح کرد: نرم‌افزارهای خارجی متاسفانه مورد حمایت ویژه دولت قرار گرفتند تا جایی که سرور در اختیار آنها قرار گرفت و از پهنای باند ویژه (QOS) برخوردار شدند، با این شرایط مشخص است که نمونه‌های داخلی توان رقابت با نمونه‌های خارجی در حوزه نرم‌افزار را ندارند.
مؤمن‌نسب در تشریح کارایی(Quality Of service=QOS) سرویس ویژه گفت: وزارت ارتباطات می‌تواند به برخی از سرویس‌ها در «گیت وی» کشور امتیاز ویژه بدهد که سبب افزایش سرعت آن سرویس می‌شود، به عنوان نمونه سرویس تلگرام از QOS برخوردار است و این باعث می‌شود اگر کاربری هم زمان روی گوشی همراهش سرویس تلگرام و سروش را داشته باشد اول تلگرام بارگذاری (لود) شود و اگر از پهنای باند کاربر حجمی باقی ماند به بارگذاری سروش اختصاص یابد؛ با این شرایط آیا نرم‌افزارهای داخلی توان رقابت با نمونه‌های خارجی را خواهند داشت؟
در فضای مجازی دچار کاپیتولاسیون هستیم
وی درباره شرایط فضای مجازی کشور اظهارداشت: جریانی که به دنبال عدم استقلال کشور در حوزه سایبری هستند فعالیت‌های مداوم و موفقیت آمیزی داشته و دارند! به عنوان نمونه رسانه ملی در تمامی شبکه هایش آدرس شبکه اجتماعی اینستاگرام را تبلیغ می‌کند یا به صورت غیرمستقیم آدرس کانال‌های تلگرامی را به مخاطب می‌دهند، البته در چند روز اخیر که با قطعی اینترنت مواجه شدیم به ناچار آدرس کانال‌های پیام رسان‌های داخلی را تبلیغ کردند؛ اینکه امروز فضای مجازی را به گونه‌ای مدیریت کنیم که قوانین را به نفع نرم‌افزارهای خارجی و به ضرر نرم‌افزارهای داخلی تنظیم کنیم، یعنی کاپیتولاسیون!
تأثیر مخرب جهل، پول و سیاست
بر فضای مجازی کشور
این کارشناس رسانه در ادامه گفت‌وگو به تشریح دلایل وضعیت نابسامان فضای مجازی کشور پرداخت و گفت: حال و روز فضای مجازی کشور در سه کلمه «جهل»، «پول» و «سیاست» خلاصه می‌شود.
مؤمن‌نسب افزود: اینکه برخی از مسئولان نسبت به اهمیت فضای مجازی و استقلال اینترنت ناآگاه هستند یعنی جهل دارند و این تسری به زیرمجموعه‌ها و کاربران فضای مجازی می‌یابد؛ دومین علت پول است، در نظر بگیرید با توجه به آمارها حدود 30 میلیون کاربر ایرانی در شبکه اجتماعی اینستاگرام عضو هستند که اگر این کاربران ماهانه برای دانلود عکس و فیلم 20 هزار تومان به اپراتورهای اینترنت پرداخت کنند عددی حدود 600 میلیارد تومان را رقم می‌زنند که از این عدد حدود 35 درصد به عنوان سهم به وزارت ارتباطات پرداخت می‌شود! طبیعتا در چنین شرایطی که باید این درآمد صرف تکمیل شبکه ملی اطلاعات شود متأسفانه نمی‌شود و وزارت ارتباطات ترجیح می‌دهد درآمد ایجاد شده از طریق نرم‌افزارهای خارجی ادامه پیدا کند.
وی ادامه داد: علاوه‌بر این بررسی‌ها نشان می‌هد از سال 90 تا به الان رهبر معظم انقلاب بیش از 90 مرتبه نسبت به اهمیت شبکه ملی اطلاعات و بومی‌سازی فضای مجازی تاکید داشته اند، اما اینکه هیچکدام از این تاکیدها شنیده نشده و به مرحله اجرا نرسیده است مهر تاییدی بر منافع مالی سنگین و پول بسیاری است که در پس پرده وابستگی به نرم‌افزارهای خارجی وجود دارد؛ صحت این ادعا را می‌توان با بررسی فعالیت بزرگ‌ترین شرکت وارد‌کننده و توزیع‌کننده اینترنت به کشور را تایید کرد، متاسفانه بخش زیادی از هزینه‌های تبلیغاتی مدیران و مسئولان یک جناح خاص سیاسی در کشور از طریق همین پول‌های هنگفت تامین می‌شود؛ جالب توجه‌تر این است که بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اینترنتی که در کشور به دست کاربران می‌رسد قیمت فروشش 200 برابر قیمت خریدش است! و اما سیاست که نحوه مواجهه مدیران با شبکه ملی اطلاعات و بومی‌سازی فضای مجازی نشان می‌دهد هیچ سیاست‌گذاری و عزم جدی برای استقلال فضای سایبری کشور وجود ندارد.
«نفوذ» دلیل اصلی انفعال است
این کارشناس فضای مجازی در ادامه با‌اشاره به سندی که از جانب رهبر معظم انقلاب خطاب به 25 مسئول دولتی در تاریخ 17 اسفند 1390 نوشته شده است اظهارداشت: در بخشی از این سند آمده است: «حداقل یک موتور جست‌وجو و چندین سرویس ایمیل قوی و قابل رقابت با نمونه‌های مطرح خارجی در جهت تامین نیازهای اقشار گوناگون در داخل طراحی و راه‌اندازی شود.»؛ پس از 3 سال یعنی 10 خردادماه 1393 در جلسه شورای عالی فضای مجازی برنامه ملی موتور جست‌وجو تصویب شد، و در تاریخ 28 شهریور 1395 کمیسیون عالی تنظیم مقررات در جلسه 58 این کمیسیون سند «سیاست‌های حاکم بر برنامه توسعه جویشگر بومی» را تصویب کرد. در این مصوبه طبق جدول زمان بندی وزارت ارتباطات مکلف شده است تا شرایطی را مهیا کند که موتور جویشگر پیش فرض کاربران اینترنت بومی باشد؛ این سند نه تنها به مرحله اجرا نرسید بلکه همان موتورهای جویشگر بومی که تا سال 92 تولید شده بودند نیز کارایی مطلوبشان را از دست داده‌اند.
وی در پایان گفت: اگر بخواهیم دقیق‌تر و خلاصه‌تر بگوییم که چرا وضعیت مان در شبکه ملی اطلاعات و فضای مجازی اینگونه است؟ تنها پاسخش «نفوذ» است؛ ماحصل این نفوذ بایکوت خبری رسانه‌ها است، تکمیل نشدن شبکه ملی اطلاعات است، بومی نشدن فضای مجازی است، توسعه نیافتن سرویس‌های داخلی است و اجرا نشدن تاکیدهای رهبری
است.
در همین باره «روح‌الله مومن‌نسب» کارشناس فضای مجازی اظهارداشت: در حوزه فضای مجازی چند حوزه کلی داریم که زیرشاخه‌های هر کدام از این حوزه‌ها به زندگی‌های امروز نفوذ پیدا کرده است؛ در حوزه سخت‌افزار، گوشی‌های همراه، تبلت‌ها، تجهیزات ارتباطی شبکه و... را داریم، در حوزه نرم‌افزاری سیستم عامل‌ها و اپلیکیشن‌ها و... وجود دارد که نرم‌افزارها در واقع سرویس‌های فضای مجازی محسوب می‌شوند.
مؤمن‌نسب افزود: وضعیت امروز ما در حوزه ارتباطات و فضای مجازی از قبل پیش‌بینی و هشدارهای لازم داده شده بود اما گوش شنوایی برای شنیدنش وجود نداشته و ندارد! در حال حاضر مشکلات تنها مربوط به حوزه نرم‌افزارهای فضای مجازی نمی‌شود، همانطور که می‌دانیم سیستم عامل‌های گوشی‌های همراه یعنی اندروید، آی‌او‌اس و ویندوز غیر بومی هستند و هر زمانی که مالکان این فناوری‌ها اراده کنند این سیستم عامل‌ها از دسترس ما خارج می‌شوند و به عبارتی تمامی گوشی‌های همراه موجود در کشور را می‌توانند از کار بیاندازند. مصداق بارز این مسئله اتفاق‌های پیرامون پوسته‌های تلگرام (طلاگرام و هاتگرام) است که منجر به پاک شدن این نرم‌افزارها از روی گوشی‌های همراه بدون کسب اجازه از کاربر بود!
چرایی وابستگی
به سخت‌افزار و نرم‌افزارهای غیربومی
وی در پاسخ به این سؤال که چرا در حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تا این حد وابستگی داریم؟، بیان کرد: متاسفانه بخشی که مربوط به دولت و دستگاه‌های مسئول است یعنی تکمیل زیرساخت، مورد بی‌توجهی قرار گرفته و تا امروز که باید نیازهای زیرساختی و سخت‌افزاری کشور برطرف می‌شد، دستاورد چشم‌گیری اتفاق نیفتاده است؛ در پایان سال 92 پنج کارخانه تولید گوشی‌های همراه در کشور در حال فعالیت بودند اما در حال حاضر چهار کارخانه کاملا متوقف شده‌اند و خروجی تنها کارخانه باقی مانده هم پاسخگوی نیاز کاربران نیست (شرکت GLX در سال‌های ابتدایی دولت یازدهم ناچار به اخراج یک هزار و 980 کارمند و کارگر از مجموع دوهزار پرسنل خود شد که اکنون با پیگیری‌های صورت گرفته تعداد پرسنل این شرکت به بیش از یکصد نفر رسیده است!)
این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: در حوزه سایر سخت‌افزارها همچون روتر (Router) در پایان دولت دهم توانستیم نمونه ایرانی را تولید و به مرحله بهره‌برداری برسانیم به گونه‌ای که روتر ایرانی در کرج که یکی از مناطق پرترافیک اینترنت در کشور است مورد آزمایش قرار گرفت و اصطلاحا زیر بار تست رفت که اتفاقا نتایج این آزمایش موفقیت‌آمیز بود؛ متاسفانه تیم تولید روتر ایرانی به دلیل عدم حمایت و تامین نشدن بودجه مورد نیاز در همان مرحله باقی ماند و نتوانست نیازهای کشور را تامین کند.
تشریح وضعیت نرم‌افزارهای بومی
مؤمن‌نسب همچنین‌اشاره‌ای به دستاوردهای داخلی در حوزه نرم‌افزارها داشت و افزود: در بخش موتور جست‌وجو تا پایان سال 92 سه موتور جست‌وجوی بزرگ پارسی «جو»، «یوز» و «سلام» را ایجاد کرده بودیم اما در حال حاضر و با وقوع اتفاق‌های اخیر و نیاز کاربران به موتورهای جست‌وجو مشاهده کردیم که به دلیل عدم توجه به نیازهای موتورهای جست‌وجوگر و تامین زیرساخت‌ها، این نرم‌افزارها نتوانستند نیازهای کاربران را پاسخگو باشند؛ متاسفانه موتورهای جست‌وجوگر بومی در لایه ارتباطی مشکلات فراوانی دارند به نحوی که برخی از اپراتورهای اینترنت آنها را نمی‌شناسند و این موتورها نمی‌توانند اطلاعات لازم را جمع‌آوری و به کاربران ارائه دهند.
وی اظهارداشت: خوشبختانه در سایر بخش‌های نرم‌افزاری اعم از پیام رسان‌ها، تاکسی‌های اینترنتی، مسیریاب‌ها، ایمیل، شبکه‌های اجتماعی و... نمونه‌های داخلی ایجاد شده‌اند اما با توجه به نیاز کاربران حتما باید تقویت شوند. جالب توجه این است که با وجود بی‌توجهی به این نرم‌افزارها برخی از آنها چون مسیریاب‌ها امکاناتی را دارند که نمونه‌های خارجی آنها ندارند.
حمایت ویژه دولت از سرویس‌های غیربومی
این کارشناس فضای مجازی در پاسخ به این سؤال که چرا باوجود نرم‌افزارهای داخلی همچنان نمونه‌های غیر بومی جولان می‌دهند و مورد توجه کاربران هستند؟، تصریح کرد: نرم‌افزارهای خارجی متاسفانه مورد حمایت ویژه دولت قرار گرفتند تا جایی که سرور در اختیار آنها قرار گرفت و از پهنای باند ویژه (QOS) برخوردار شدند، با این شرایط مشخص است که نمونه‌های داخلی توان رقابت با نمونه‌های خارجی در حوزه نرم‌افزار را ندارند.
مؤمن‌نسب در تشریح کارایی(Quality Of service=QOS) سرویس ویژه گفت: وزارت ارتباطات می‌تواند به برخی از سرویس‌ها در «گیت وی» کشور امتیاز ویژه بدهد که سبب افزایش سرعت آن سرویس می‌شود، به عنوان نمونه سرویس تلگرام از QOS برخوردار است و این باعث می‌شود اگر کاربری هم زمان روی گوشی همراهش سرویس تلگرام و سروش را داشته باشد اول تلگرام بارگذاری (لود) شود و اگر از پهنای باند کاربر حجمی باقی ماند به بارگذاری سروش اختصاص یابد؛ با این شرایط آیا نرم‌افزارهای داخلی توان رقابت با نمونه‌های خارجی را خواهند داشت؟
در فضای مجازی دچار کاپیتولاسیون هستیم
وی درباره شرایط فضای مجازی کشور اظهارداشت: جریانی که به دنبال عدم استقلال کشور در حوزه سایبری هستند فعالیت‌های مداوم و موفقیت آمیزی داشته و دارند! به عنوان نمونه رسانه ملی در تمامی شبکه هایش آدرس شبکه اجتماعی اینستاگرام را تبلیغ می‌کند یا به صورت غیرمستقیم آدرس کانال‌های تلگرامی را به مخاطب می‌دهند، البته در چند روز اخیر که با قطعی اینترنت مواجه شدیم به ناچار آدرس کانال‌های پیام رسان‌های داخلی را تبلیغ کردند؛ اینکه امروز فضای مجازی را به گونه‌ای مدیریت کنیم که قوانین را به نفع نرم‌افزارهای خارجی و به ضرر نرم‌افزارهای داخلی تنظیم کنیم، یعنی کاپیتولاسیون!
تأثیر مخرب جهل، پول و سیاست
بر فضای مجازی کشور
این کارشناس رسانه در ادامه گفت‌وگو به تشریح دلایل وضعیت نابسامان فضای مجازی کشور پرداخت و گفت: حال و روز فضای مجازی کشور در سه کلمه «جهل»، «پول» و «سیاست» خلاصه می‌شود.
مؤمن‌نسب افزود: اینکه برخی از مسئولان نسبت به اهمیت فضای مجازی و استقلال اینترنت ناآگاه هستند یعنی جهل دارند و این تسری به زیرمجموعه‌ها و کاربران فضای مجازی می‌یابد؛ دومین علت پول است، در نظر بگیرید با توجه به آمارها حدود 30 میلیون کاربر ایرانی در شبکه اجتماعی اینستاگرام عضو هستند که اگر این کاربران ماهانه برای دانلود عکس و فیلم 20 هزار تومان به اپراتورهای اینترنت پرداخت کنند عددی حدود 600 میلیارد تومان را رقم می‌زنند که از این عدد حدود 35 درصد به عنوان سهم به وزارت ارتباطات پرداخت می‌شود! طبیعتا در چنین شرایطی که باید این درآمد صرف تکمیل شبکه ملی اطلاعات شود متأسفانه نمی‌شود و وزارت ارتباطات ترجیح می‌دهد درآمد ایجاد شده از طریق نرم‌افزارهای خارجی ادامه پیدا کند.
وی ادامه داد: علاوه‌بر این بررسی‌ها نشان می‌هد از سال 90 تا به الان رهبر معظم انقلاب بیش از 90 مرتبه نسبت به اهمیت شبکه ملی اطلاعات و بومی‌سازی فضای مجازی تاکید داشته اند، اما اینکه هیچکدام از این تاکیدها شنیده نشده و به مرحله اجرا نرسیده است مهر تاییدی بر منافع مالی سنگین و پول بسیاری است که در پس پرده وابستگی به نرم‌افزارهای خارجی وجود دارد؛ صحت این ادعا را می‌توان با بررسی فعالیت بزرگ‌ترین شرکت وارد‌کننده و توزیع‌کننده اینترنت به کشور را تایید کرد، متاسفانه بخش زیادی از هزینه‌های تبلیغاتی مدیران و مسئولان یک جناح خاص سیاسی در کشور از طریق همین پول‌های هنگفت تامین می‌شود؛ جالب توجه‌تر این است که بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اینترنتی که در کشور به دست کاربران می‌رسد قیمت فروشش 200 برابر قیمت خریدش است! و اما سیاست که نحوه مواجهه مدیران با شبکه ملی اطلاعات و بومی‌سازی فضای مجازی نشان می‌دهد هیچ سیاست‌گذاری و عزم جدی برای استقلال فضای سایبری کشور وجود ندارد.
«نفوذ» دلیل اصلی انفعال است
این کارشناس فضای مجازی در ادامه با‌اشاره به سندی که از جانب رهبر معظم انقلاب خطاب به 25 مسئول دولتی در تاریخ 17 اسفند 1390 نوشته شده است اظهارداشت: در بخشی از این سند آمده است: «حداقل یک موتور جست‌وجو و چندین سرویس ایمیل قوی و قابل رقابت با نمونه‌های مطرح خارجی در جهت تامین نیازهای اقشار گوناگون در داخل طراحی و راه‌اندازی شود.»؛ پس از 3 سال یعنی 10 خردادماه 1393 در جلسه شورای عالی فضای مجازی برنامه ملی موتور جست‌وجو تصویب شد، و در تاریخ 28 شهریور 1395 کمیسیون عالی تنظیم مقررات در جلسه 58 این کمیسیون سند «سیاست‌های حاکم بر برنامه توسعه جویشگر بومی» را تصویب کرد. در این مصوبه طبق جدول زمان بندی وزارت ارتباطات مکلف شده است تا شرایطی را مهیا کند که موتور جویشگر پیش فرض کاربران اینترنت بومی باشد؛ این سند نه تنها به مرحله اجرا نرسید بلکه همان موتورهای جویشگر بومی که تا سال 92 تولید شده بودند نیز کارایی مطلوبشان را از دست داده‌اند.
وی در پایان گفت: اگر بخواهیم دقیق‌تر و خلاصه‌تر بگوییم که چرا وضعیت مان در شبکه ملی اطلاعات و فضای مجازی اینگونه است؟ تنها پاسخش «نفوذ» است؛ ماحصل این نفوذ بایکوت خبری رسانه‌ها است، تکمیل نشدن شبکه ملی اطلاعات است، بومی نشدن فضای مجازی است، توسعه نیافتن سرویس‌های داخلی است و اجرا نشدن تاکیدهای رهبری
است.
پربيننده ترين
پنجشنبه ۳۰ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۰:۰۰
چهارشنبه ۲۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۰:۰۰
چهارشنبه ۲۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۲:۵۲
دوشنبه ۲۷ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۱:۵۲
دوشنبه ۲۷ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۸:۱۴
پنجشنبه ۳۰ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۰
سه شنبه ۲۸ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۲
شنبه ۲۵ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۴