به گزارش
بلاغ، در زمان امضای برجام توسط گروه ۱+۵ بسیاری از مفاد آن در دولت اوباما مسکوت ماند و با وجود اجرای کامل تعهدات توسط ایران، به دلیل کارشکنی آمریکاییها، ایران نتوانست از مزایای اقتصادی مورد نظر در برجام به طور کامل بهرهمند شود و عملاً مشکلات دوران تحریم ادامه یافت. با روی کار آمدن ترامپ و خروج او از برجام و اعلام مجدد تحریمها علیه ایران، طرفهای اروپایی با محکوم کردن این اقدام، از ادامه حفظ برجام حمایت کردند و مذاکرات جدیدی بین ایران و اروپا برای دستیابی به راهکار جدید دور زدن تحریمهای آمریکا آغاز شد که در نهایت به طرح SPV یا کانال مالی ایران و اروپا منتج شد. اما این وعده اروپایی ها هیچ وقت محقق نشد. در ابتدا طرح کانال ویژه مالی(SPV) ارائه شد و بعد از ۹ ماه وعده های پیاپی، در نهایت، سازو کار اینستکس به عنوان بخشی از SPV مطرح شد. به عبارت دیگر، اینستکس جایگزین SPV است که از این پس، با نام شرکت میزبان اینستکس شناخته می شود.
البته از همان ابتدا بسیاری از کارشناسان نسبت به این سازوکار جدید مالی با دیده شک و تردید نگریسته اند. در واقع، برخی از منتقدان معتقدند که این طرح بسیار ضعیفتر از وعده اروپاییها پس از خروج آمریکا از برجام است. علاوه بر این، اروپا این اقدام را بسیار دیرهنگام انجام داده و در شرایط کنونی تحریمهای آمریکا برگشته است. منتقدان، این طرح را نوعی "معامله نفت در برابر غذا " تفسیر کردهاند که در نهایت کمک چندانی به اقتصاد ایران نخواهد کرد.
نکته مهم این است که اینستکس با تمام نقاط ضعفی که به آن وارد شده است باز از سوی اروپا نه تنها اجرا نشده، بلکه به عنوان یک ابزار بازی برای اروپا تبدیل شده است. اروپاییها به بهانههای مختلف همین کانال موسوم به اینستکس را نیز اجرا نکرده و به دنبال این هستند با کج دار و مریز رفتار کردن، ایران را تشویق به ماندن در برجامی بکنند که جز ضرر، هیچ منفعتی برای ایران ندارد. در واقع، کشورهای اروپایی در حال بازی کردن با برجام در مورد ایران هستند. در همین حال، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درآخرین و جدیدترین اظهار نظرش ضمن تأکید بر اینکه معاملات «اینستکس» هنوز نهایی نشده است، گفت که اجرای این ساز و کار به زمان زیادی نیاز دارد.
«فدریکا موگرینی» از نشست غیررسمی وزرای خارجه اتحادیه اروپا در «هلسینکی» در یک کنفرانس خبری در خصوص اجرای «اینستکس» گفت: «اولین معاملات اینستکس هنوز به اتمام نرسیده است و زمان بسیار زیادی میبرد.» دکتر ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز در اظهارنظری درباره توافق هستهای تأکید کرد که اروپاییها توان یا عزم سیاسی لازم را برای اجرای این توافق ندارند. اگر این سخنان محمدجواد ظریف را در کنار سخنان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بگذاریم که اجرای ساز و کار مالی اروپا و ایران موسوم به «اینستکس» به زمان زیادی نیاز دارد، برای چندمین بار روشن میشود که اروپا در کنار آمریکا قرار دارد، همین مقام اروپایی گفته است که طرح اخیر فرانسویها میتواند متمم برجام باشد. به این ترتیب باید مذاکره با اروپاییها را همان مذاکره با ترامپ دانست. هدف این مذاکره بازگرداندن بخشی از تعلیق تحریمها خواهد بود که در برجام به ایران به عنوان امتیاز فروخته شد، اما این بار نه فقط در برابر اجرای تعهدات کامل برجامی، بلکه در مقابل اعمال محدودیتهای بیشتری بر اقتصاد ایران و مذاکره درباره توان موشکی و محدودیت مادامالعمر هستهای ایران.
* خطای ناشی از خوشبینی به اروپا
سال گذشته رهبر معظم انقلاب خطاب به مسئولان بیان داشتند که به اروپا اعتماد نکنید. «اروپا باید فروش کامل نفت ایران را تضمین کند؛ یعنی حالا اگر چنانچه آمریکاییها توانستند به فروش نفت جمهوری اسلامی لطمه بزنند، آنها بایستی بهقدری که جمهوری اسلامی می خواهد [خریداری بکنند]. ما با این سه کشور دعوا نداریم، [امّا] اعتماد نداریم. مسئله ما مسئله دعوا کردن و اختلاف ایجاد کردن نیست؛ مسئله اعتماد نداشتن است؛ ما به این کشورها اعتماد نداریم و این هم متّکی است به یک سابقهای؛ لذاست که باید این تضمینها بهطورواقعی انجام بگیرد.» با وجود اثبات این مسئله که به اروپا نباید اعتماد کرد و کشورهای اروپایی در راستای سیاستهای آمریکا فعالیت میکنند هنوز برخیها به کشورهای اروپایی امید دارند.
معاون وزیر خارجه ایران از ورود مذاکرات بر سر طرح پیشنهادی فرانسه به مرحله «سخت و پیچیده» برای دستیابی به یک فرمول مشخص خبر داده و ابراز خوشبینی کرده که آمریکاییها نیز نرمشهایی از خود نشان دادهاند. به گفته عباس عراقچی، آقای ماکرون رئیسجمهور فرانسه برای گشایش در روابط با ایران پیشقدم شده و ابتکاری را شروع کرده است. تماسهای تلفنی مکرری بین ایشان و آقای روحانی برقرار شد و نامههایی رد و بدل کردند و فرستادگانی را فرستادند و طرحهایی را فرانسه ارائه داد و ما طرح متقابل ارائه کردیم. نکته قابل توجهی که در گفتوگوی عراقچی وجود دارد، خوشبینی مجدد مذاکره کننده هستهای ایران به نرم شدن موضع آمریکاست.
عراقچی گفته است: «در جریان اجلاس گروه ۷ در فرانسه، فرصتی شد ماکرون با ترامپ دیدارهایی داشته باشد و در این زمینه صحبت کردند و انعطافهایی در طرف آمریکایی مشاهده شد برای اینکه در فروش نفت به ما مجوزهایی بدهند.» معاون ظریف این نرمش را ناشی از شکافی دانسته که «در سیاست فشار حداکثری آمریکا ایجاد شده» و گفته که این همان موفقیتی است که سیاست مقاومت حداکثری ایران دارد به آن میرسد.» عراقچی گفته که مذاکره میان ایران و طرفهای دیگر در چارچوب طرح پیشنهادی امانوئل ماکرون «دارد به پیش میرود» هر چند به گفته او «هنوز به سرانجامی نرسیده» است. این همان خطایی است که دولت در حال مرتکب شدن بوده و همچنان به اروپا اعتماد دارد.
پس از خروج آمریکا از برجام دولت آقای روحانی همچنان امیدوار به ادامه توافق هسته ای با کشورهای اروپایی است. اما تجربههای مختلف تاریخی نشان دهنده این است که اروپا و آمریکا دو روی یک سکه بوده و نباید این دو را در ماهیت جدای از یکدیگر دانست. بدبینی به اروپا حاصل نگاهی واقعگرایانه به عرصه بینالملل است. اروپاییها ثابت کردهاند در دورههای زمانی مختلف دنبالهروی محض سیاستهای آمریکا هستند.
انتهای پیام/