بررسی‌های آماری نشان می دهد میزان مشارکت اقتصادی زنان همچنان روند نزولی دارد. نرخ اشتغال زنان 10 ساله و بالاتر، طی سال های اخیر روند کاهشی داشته که به تبع آن، نرخ بیکاری زنان 10 ساله و بالاتر، دارای روند افزایشی بوده است و این سناریو برای زنان جوان نیز تکرار می شود. به عبارتی نرخ اشتغال آن ها در طول سال های اخیر کاهش و نرخ بیکاری آن ها افزایش یافته است.

از طرفی همواره نرخ اشتغال زنان بسیار کمتر از نرخ اشتغال مردان بوده است. براساس آمارهای رسمی نرخ بیکاری زنان 10 ساله و بالاتر در سال 1391، نشان می دهد که این شاخص در کل کشور یکنواخت نیست و میان استان های کشور اختلاف معنی دار آماری وجود دارد. هم چنین نرخ بیکاری زنان 10 ساله و بالاتر در سال 1391 در نقاط روستایی پایین تر از نقاط شهری هر یک از استان ها بوده است.

 

 

در فاصله سال های 1384 تا 1392، تعداد زنان بیکار تحصیلکرده از حدود 203 هزار نفر به 486 هزار نفر (حدود دو برابر و نیم) افزایش یافته است. در حالی که تعداد زنان شاغل با تحصیلات عالی از 817 هزار نفر به 1483 هزار نفر (حدود 1.8 برابر) رسیده است.

براساس نتایج سرشماری سال 1390، از مجموع 24106 هزار نفر جمعیت فعال در کل کشور، 20.9 درصد آنان دارای تحصیلات عالی هستند. نسبت جمعیت مردان فعال دارای تحصیلات عالی به کل جمعیت زنان فعال، 48.2 درصد است. بنابراین با افزایش سطح تحصیلات، امکان فعالیت اقتصادی برای این گروه از زنان بیشتر فراهم شده است.

کمترین و بیشتری سهم اشتغال زنان 10 ساله و بالاتر در بخش کشاورزی در سال 1390 در کشور به ترتیب مربوط به استان های تهران (0.2) و اردبیل (69.40) است.

مظنه

کاهش میزان مشارکت اقتصادی زنان موجب شده تا حضور آنان در فضای کسب و کار کم رنگ شود.به خصوص در حوزه های سختی مانند صنایع نیز سهم زنان روندی نزولی داشته است. طی سال های گذشته موجی از اظهارنظر و تشویق برای حضور زنان در بازار کار و به خصوص مشاغل کارآفرینی ایجاد شد ولی به نظر می رسد که رکود اقتصاد ایران موجب شده تا این موج فروکش کند.

برهمین اساس آمارها نشان می دهند کمترین و بیشترین سهم اشتغال زنان 10 ساله و بالاتر در بخش صنعت در سال 1390 در کشور به ترتیب مربوط به استان های کهگیلویه و بویراحمد (3.70) و سیستان و بلوچستان (60.50) بوده است.

عدد ویژه

 

بیشترین نرخ حضور زنان در بخش خدمات در استان کهگیلویه و بویراحمد است و کمترین نرخ مشارکت زنان نیز در بخش خدمات نیز به اردبیل با نرخ 20.1 درصد مربوط است.

سیده فاطمه مقیمی، عضو هیات رییسه اتاق تهران: زنان کارآفرینان با حضورشان در عرصه اقتصاد نشان داده اند که توانایی های بسیاری دارند که طی چند ده گذشته نادیده گرفته شده است. زنان تحصیلگرده و خلاق نسل امروز بیش از گذشته علاقه به حضور در عرصه های جدی اقتصادی و مدیریتی دارند و باید متناسب با این پتانسیل بزرگ، فضا برای حضور آنان نیز مهیا شود.

زنان کارآفرین قطعا می توانند مانند مردان در عرصه اقتصاد موثر باشند و چه بس امروز که اقتصاد ایران به دلیل حضور در رکود، نیاز به اقدامات برآمده از هوش و تلاش بیشتر دارد. همین زنان به دلیل اشتیاق بالا برای حضور موثر در فضای کسب و کار و البته انگیزه زیاد، بسیار مفید باشند.

نماگر

براساس مطالعاتی که به تازگی از سوی  موسسه اکونومیست انجام شده، مجرد بودن منجر به کاهش فعالیت های اقتصادی افراد می شود. آمارهای رسمی نشان می دهد در کشورهایی مانند انگلیس میزان تجرد بیشتر، منجر به کاهش نرخ رشد اقتصادی شده است.

در همین حال بررسی ها نشان می دهد اقتصاد ایران نیز با بحران بی انگیزگی جوانان برای ازدواج مواجه شده است. در صورتی که این روند تداوم داشته باشد، طی چند سال آینده بحران کاهش شدید رشد اقتصادی به این دلیل نیز گریبانگیر اقتصاد ایران می شود. براساس آمارهای سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق، نرخ ازدواج ثبت شده در کشور (تعداد ازدواج در هزار نفر جمعیت) از سال 1388 تا 1393 روند نزولی داشته است.

 

 

 

بررسی عمومیت ازدواج در سال 1390 در مقایسه با سال 1375، بیانگر کاهش شیوع ازدواج در میان مردان و زنان کشور است. همچنین براساس اطلاعات سرشماری سال 1390 از کل جمعیت کشور، 152 هزار نفر مجرد قطعی (50 ساله و بیشتر) گزارش شده است که از این تعداد 62 هزار نفر مرد و 90 هزار نفر زن هستند.

نرخ تجرد قطعی مردان و زنان در سال های 1375 تا 1390 افزایش یافته است، اما شیب افزایش نرخ تجرد قطعی زنان بیشتر از مردان بوده است. این آمارها نشان می‌دهند سهم قابل توجهی از جمعیت هرگز ازدواج نکرده کشور در سال 1390 که در سن متعارف ازدواج (مردان 20 تا 34 سال و زنان 15 تا 29 سال) هستند، تحصیلات متوسطه و عالی دارند.

براین اساس درصد رشد سالانه تعداد ازدواج ها برای کل کشور طی 90-1365 روند کاهشی داشته و از 3.5 درصد در دهه 75- 1365 به 2.4 درصد طی سال های 90-1385 رسیده است. همچنین میانگین سن در اولین ازدواج هم در مردان و هم در زنان افزایش یافته است. به طور کلی می توان گفت که در سن ازدواج جوانان کشور تاخیر اتفاق افتاده است.

عدد ویژه

بیشترین میزان اختلاف سنی میان همسران است. اختلاف سنی میان زنان و مردان طی سال های گذشته روند نزولی داشته و پیش بینی می شود طی سال های آینده نیز این فاصله به حداقل برسد.

مظنه

در حالی که موضوع ازدواج کودکان مورد اعتراض عمومی قرار دارد ولی بررسی ها نشان می دهد که همچنان در ایران ازدواج کودکان وجود دارد. البته میزان این نوع ازدواج‌ها به شدت کاهش یافته است. براساس آمارهایی که از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی (سابق) ارائه شده در سال 1390 در کل کشور تعداد ازدواج هایی که سن زوجه کمتر از 10 سال بوده است، 220 ازدواج بوده است که رقم بالایی است و استان های سیستان و بلوچستان (79 ازدواج)، خوزستان (21 ازدواج)، کهگیلویه و بویراحمد (17 ازدواج)، آذربایجان غربی و لرستان (13 ازدواج)، 5 استانی هستند که دارای بیشترین تعداد ازدواج با سن زوجه کمتر از 10 سال می باشند.

محمد لاهوتی، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران: در اقتصاد ایران به ارتباط میان موضوعات اجتماعی و اقتصادی کمتر توجه می شود ولی این اصل در جهان پذیرفته شده که میان این دو حوزه ارتباط وجود دارد. آنچه در اقتصاد ایران پنهان یا غایب است، شناخته روش ها برای تحلیل شرایط است. درک اینکه میان رفتارهای اجتماعی شهروندان و عملکرد اقتصادی آنها رابطه وجود دارد، می تواند منجر به تصمیم گیری های مفیدتر برای اقتصاد کشور باشد. چاره ای برای ما به غیر از پذیرش این اصل وجود ندارد.

نماگر

در حالی که اتفاقاتی مانند رکود اقتصادی و وضعیت بیکاری، زندگی را برای شهروندان کشور سخت کرده ولی بررسی های آماری نشان می دهد حداقل شاخص امید به زندگی روندی صعودی دارد. امید به زندگی زنان و مردان طی سال های 1375 تا 1390 افزایش قابل توجهی داشته است اما همواره این میزان برای زنان بیشتر از مردان بوده است. به طوری که میزان امید به زندگی زنان از 69.8 سال به 74.6 سال و در مردان از 67 سال به 72.1 سال افزایش داشته است.

 

روند کاهش باروری در کشور از نیمه دهه 1360 آغاز شده و به سمت باروری زیر حد جایگزینی سوق یافته است. در دوره پنج ساله 1390-1385 میزان باروری کل در مناطق شهری، روستایی و کل کشور به ترتیب 1.7، 2.3 و 1.8 برآورد شده است.

از سوی دیگر برآوردها نشان می دهد که سهم باروری جوانان (29-15 ساله) از 66 درصد در سال 1380 به 60 درصد در سال 1390 رسیده است. این عدد تعیین می کند روند فرزندآوری در میان خانوارهای ایران کاهش یافته است. پوشش مراقبت های دوران بارداری یکی از راهکارهای کاهش مرگ و میر و ارتقای سلامت مادران محسوب می شود که طی ده ساله گذشته روند رو به افزایش داشته است. پوشش حداقل یک مراقبت در دوران بارداری در دو مقطع زمانی 1379 و 1389 به ترتیب 93.1 و 97.2 درصد بوده است.

جمعیت خانوارهای ایران را زنان سرپرست خانوار تشکیل می دهند. این عدد در سال 1365 تنها معادل 7.1 درصد بود. بر این اساس طی سال های 1375 تا 1390، رقمی معادل 1 میلیون و 510 هزار و 751 خانوار به خانوارهای زن سرپرست کشور افزوده شده است.

مردان چقدر از خانوارها را اداره می کنند؟

افزایش میزان طلاق و انواع بحران های اجتماعی موجب شده تا جمعیت زنان سرپرست خانوار نیز رشد پیدا کند. از کل سرپرستان خانواری که مرد هستند، حدود 16 درصد در گروه های سنی کمتر از 30 سال قرار دارند؛ این در حالی است که از کل زنانی که سرپرست خانوار هستند حدود 5 درصد در گروه های سنی کمتر از 30 سال قرار دارند. بیشترین درصد زنان سرپرست خانوار در گروه های سنی 50 سال و بالاتر قرار دارند. در حالی که بیشترین درصد مردان سرپرست خانوار در سنین 30 تا 50 سال قرار دارند.

سید حامد واحدی: آنچه امروز در جامعه ایران اهمیت بسیار بالایی دارد، لزوم توجه به وضعیت بیکاری است. رکود موجب شده تا جوانان تحصیلکرده یا اساس بخش مهمی از جمعیت جوایی کار بیکار باقی بمانند. دولت به دلی کاهش قیمت نفت و کسری شدید منابع، توان ایجاد شغل برای این جمعیت را ندارد و بنابراین در این شرایط بهتر است که رویکرد اقتصاد کشور به سمت توسعه بیشتر حضور بخش خصوصی برود. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، می تواند امیدوار بود که جوانان نیز در بازار کار سامان پیدا کنند.

نماگر