مدیریت توریسم در راستای حفظ محیط زیست مازندران/طبیعت مازندران، سرمایه‌ای تکرارناپذیر

در سال‌های اخیر، میزان گردشگری به‌خصوص در حوزه طبیعت‌گردی، در تمامی مناطق طبیعی گردشگرپذیر از جمله شهرستان سوادکوه فزونی یافته است؛ اما تجربه غرب استان و تبعات منفی گردشگری انبوه بر چهره طبیعت، دوست‌داران محیط‌‌ زیست را به تکاپو برای یک واکنش مناسب وا داشته است.

هر چند استفاده از صنعت گردشگری برای توسعه شهرستان به نسبت دیگر صنایع، همچون استخراج از معادن، صنعتی به نسبت پاکیزه‌تر است و تبعات منفی زیست محیطی کمتری دارد اما در چرخه محیط زیست، هر تغییری هر چند جزیی، کل اکوسیستم را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. از این رو، تعامل و هم افزایی میان متولیان امر گردشگری و محیط زیست برای بررسی تبعات هر تصمیم و انجام هر کاری در این زمینه می تواند اثرات منفی زیست محیطی امور گردشگری را کاهش دهد و اثرات مثبت آن را تقویت نماید.

رضا دانش‌زاده، رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سوادکوه، در رابطه با تعامل این اداره با محیط زیست می‌گوید: بحث زیست محیطی یکی از اموری است که در دستور کار اداره گردشگری قرار دارد، چرا که اگر در فضایی که گردشگران استفاده می‌کنند، موضوع زیست محیطی و آلوده نکردن تفرجگاه‌ها مورد توجه قرار نگیرد، با گذشت زمانی نه چندان طولانی، آن فضا دیگر برای گردشگران قابل استفاده نیست. به‌عبارتی، در نهایت این آسیب‌ها به ضرر خود صنعت گردشگری
خواهد بود.

وی در ادامه افزود: در راستای حفظ محیطزیست، ما برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده‌ایم تا تمام تورهایی که به شهرستان وارد می‌شوند، باید همکاری لازم را با اداره گردشگری در خصوص جمع‌آوری زباله و پاک‌سازی محیط‌زیست داشته باشند.

وی خاطر نشان کرد: در فرهنگ تورگردانی، در رابطه با مدیریت پسماند، تفکیک زباله، روشن کردن آتش و ... به تورلیدرها و بلدهای محلی آموزش لازم داده شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سوادکوه در خصوص گردشگرانی که به صورت منفرد، به طبیعت‌گردی می‌روند نیز گفت: در خصوص افرادی که هنوز در آنها فرهنگ عدم آسیب به محیط زیست و نریختن زباله در طبیعت نهادینه نشده است، باید بخشداری‌ها و دهیاری‌ها به ما کمک کنند تا با یاری سمن‌های فعال در این عرصه و صرف هزینه اندک برای پاک‌سازی طبیعت اقدام گردد.

به بیان دانش‌زاده، گردشگری وظیفه آموزش در رابطه با حفظ محیط زیست را از طریق شرکت‌های خدمات مسافرتی که تحت پوشش اداره گردشگری هستند انجام می‌دهد، اما مابقی آن مربوط به فرهنگ‌سازی کلی می‌شود که بر عهده همه از جمله رسانه‌ها است.

ابراهیم فلاحی، رئیس اداره محیط زیست شهرستان سوادکوه، در رابطه با وضعیت زیست محیطی شهرستان گفت: محیط زیست طبیعی شهرستان سوادکوه به نسبت شهرستان‌های غرب استان، منطقه تقریباً بکری محسوب می‌شود و تفرجگاه‌های ما از نظر آلودگی بسیار پاک‌تر و سالم‌تر از غرب استان است. با تجربه حاصل از غرب استان، ما رسیدگی بیشتری در این امر داشته‌ایم و اجازه تغییر کاربری‌ها و ساخت‌و‌ساز خارج از محدوده در این مناطق ندهیم.

همچنین، وی مهمترین چالش‌های پیش‌روی محیط‌زیست منطقه را عدم ساماندهی متمرکز گردشگران انفرادی و نبود طرح جامع آمایش سرزمینی برشمرد.

به بیان رئیس اداره محیط زیست شهرستان سوادکوه، در میان انواع گردشگران، اکوتورها، افرادی که در بحث محیط زیست آموزش دیده هستند، از خطرها آگاه هستند و حتی در شناسایی مناطق بکر ما را یاری می‌کنند، مورد حمایت ما هستند.

فلاحی افزود: ممکن است در میان انواع گردشگران و حتی در میان اکوتورها هم کسانی وجود دارند که به اصل محیط‌زیست بی‌توجه هستند و به گونه‌ای از طبیعت لذت می‌برند که ناخواسته موجب آسیب به محیط‌زیست می‌شوند. به‌طور مثال، برخی طبیعت‌گردها ممکن است در مسیر گردش خود لانه پرنده‌ای نادر وکمیاب را ببینند و هدفشان آسیب نیست اما همین‌که به لانه پرنده دست بزنند، ممکن است که باعث شوند پرنده دیگر بر روی تخم خود ننشیند و همین آسیب بزرگی به محیط‌زیست منطقه است.

وی در زمینه عرصه‌های طبیعی شهرستان گفت: هیچ گردشگری اجازه ورود به مناطق چهارگانه ممنوع شهرستان را ندارد و حتی در بخش‌هایی از این مناطق مأموران ما هم باید به ندرت وارد شوند. در تفرجگاه‌هایی که برای گردشگری تعریف شده هستند، همچون دریاچه شورمست، در حال حاضر، مدیریت پسماند خوبی دارند اما تفرجگاه‌های تعریف نشده مانند تمامی عرصه‌های آزاد جنگلی، کوهستان‌ها، آبشارها و مراتع که هیچ مدیریتی در آن وجود ندارد و افراد بدون برنامه وارد می‌شود، آسیب‌های بسیاری خصوصاً در زمینه ریختن زباله وجود دارد.

رئیس اداره محیط زیست سوادکوه با بیان اینکه، سازمان محیط زیست به تنهایی نمی‌تواند جلوی تمام آلودگی‌ها و آسیب‌ها را بگیرد و بخش بزرگی از این امر به مشارکت مردم وابسته است که مشارکت مردمی نیز خود نیازمند آموزش است، افزود:بیشتر آسیب‌ها بخاطر ناآگاهی افراد است. پرسنل‌های ما از نظر کمی در حدی نیستند که بتوانند تک تک گردشگران مراقبت کنند، ما به بلدها آموزش می‌دهیم اما آموزش تمام مردم بر عهده رسانه‌ها خصوصاً صدا و سیما است.

یکی از فرصت‌های رشد در منطقه سوادکوه، گردشگری است، اما انتخاب میان مزایای توسعه‌ای گردشگری و آسیب‌های زیستی آن سایه‌ای از تردید به روی انتخاب این فرصت افکنده است، چرا که اگر اقتضائات مکانی در نظر گرفته نشود، به جای فرصت شاهد تهدید خواهیم بود.

هر منطقه‌ای، ظرفیت خاصی در پذیرش گردشگران دارد. بی‌گمان، استفاده زیاد و غیراصولی از مناطق طبیعی که زیستگاه جانوران و گیاهان مختلفی است می‌تواند به اکوسیستم منطقه آسیب برساند و تبعات جبران‌ناپذیر آن در برابر دستاورد کوتاه مدت گردشگری انبوه به صرفه نخواهد بود.

مهمترین راهکار برای برون رفت از این وضعیت،از یک سوی، انجام طرح جامع آمایش سرزمینی است برای مشخص شدن توان اکولوژیکی منطقه تا بتوانمیان تمامی نهادهای متولی امر هم‌افزایی ایجاد نمود و از دیگر سوی، آگاهی بخشی به گردشگران است که این امر نیازمند آموزش است. آموزشی که نه تنها یکی از وظایف اصلی اداره گردشگری و سازمان محیط زیست، که بر عهده رسانه‌ها و نهادهای آموزشی نیز است.