نرخ رشد جمعیت در مازندران، همان زنگ خطری را به صدا در آورده، که چند سال است صدای هولناک آن در کشورمان گوش‌های دلسوزان را به خود متوجه کرده، لیکن این هشدارها آنچنان که علائم می‌گویند، هنوز جدی گرفته نشده‌اند و جای نگرانی آن همچنان باقی است.
نگاهی تازه به رشد منفی نرخ جمعیتی
ما مازندرانی‌ها به همراه استان‌های دیگر در حال تمام شدنیم اگر ...
تاریخ انتشاريکشنبه ۲۱ تير ۱۳۹۴ - ۱۰:۵۲
کد مطلب : ۱۱۷۱۸۶
۰
به گزارش خبرنگار بلاغ، در شرایطی که چند دهه غرب و اروپا با معضل رشد منفی نرخ جمعیتی مواجه هستند و برای نجات خود از روش‌ها و شیوه‌های تشویقی متنوع استفاده می‌کنند تا از سقوط جمعیتی خود جلوگیری بعمل آورند، مسئولان کشورمان در دهه 60 با مشاهده نرخ رشد جمعیتی بالا، به سیاست مهار شدید جمعیت روی آوردند و با افراط در این زمینه و به برکت تبلیغات گسترده و تقبل هزینه برای جلوگیری از باروری، نرخ رشد را منفی کردند و حال، چند سالی است با تذکرات چند باره مقام معظم رهبری، سعی عمومی بر رفع این معضل ملی است، اما تغییر نگرش‌های فرهنگی و حذف موانع موجود، الزاماتی برای قرار دادن جامعه در یک ریل مطمئن و مفید در این زمینه را ایجاب می‌کند.
* مازندران پیر در تصویر آمار
به سراغ جعفر احمدی مديركل آمار و اطلاعات استانداری مازندارن رفتیم تا واقعیت‌های آماری استان‌مان را از او نشنویم. وی با ابراز نگرانی از کاهش نرخ رشد جمعیت استان، گفت: کاهش نرخ فرزندآوری در سالهای گذشته مازندران را به سمت سالمندی کشانده و در آینده جامعه جوان را از بین می‌برد.
احمدی با اشاره به آمار جمعیت استان در چند دهه گذشته افزود: بر اساس سرشماری سال ۹۰ نرخ رشد استان 02/1 اعلام شد که در مقایسه با نرخ 34/1 سال ۷۵ و2/1سال ۸۵ کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد.
وی با بیان اینکه بیش از پنجاه درصد جمعیت استان را افراد بالای 30 سال تشکیل می‌دهند، افزود: زمانی که اکثریت جمعیت جامعه به سمت سالمندی میل کند، وابستگی جامعه به نیروی انسانی و کار بیشتر خواهد شد و توان داخلی کاهش می‌یابد.
مديركل آمار و اطلاعات استانداری مازندارن با اعلام اینکه جمعیت استان طبق آخرین آمارها 3185000 نفر است، بیان کرد: 56 درصد جمعیت استان را شهرنشین و مابقی در روستاها ساکنند که خود نشان‌دهنده افزایش نرخ رشد جمعیت شهری در سالهای گذشته است.
احمدی با تشریح مضرات شهرنشینی در استانی با ظرفیت کشاورزی و دامداری بالا اذعان داشت: دو عامل باعث افزایش جمعیت شهری استان شد، اول مهاجرت به شهر و دوم تبدیل بافت روستاها و اضافه شدن آن‌ها به مناطق شهری.
وی با انتقاد از سیاست‌های کلان جمعیتی کشور خاطر نشان کرد: باید به هر نحوی از روند کاهشی جمعیت جلوگیری شود، در ابتدای دهه 60 با نرخ رشد 4 درصدی مواجه شدیم که سرانجام آن بالا رفتن نرخ بیکاری در دهه‌های بعد شد. وقتی برنامه صحیحی برای جلوگیری از آن نرخ رشد افراطی صورت نگرفت، با تفریط مواجه شدیم و قطعا در سالهای آینده نیازمند نیروی جوان و فعال برای کار هستیم که معضلی به مراتب بزرگتر از بیکاری خواهد بود.
* ایران هم پیر شد
با دکتر سید محسن سلیمانی‌راد، مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدرس دانشگاه علوم پزشکی مازندران به گفت‌وگو پرداختیم، او نیز نگرانی خود را ابراز می‌کند و در ارائه تصویر جمعیتی کشور می‌گوید:بر اساس نتایج آخرین سرشماری کشور در سال ۱۳۹۰، جمعیت کشور برابر با 75.1 میلیون نفر بوده و متوسط رشد سالانه‌ی جمعیت نیز با ادامه‌ی همان روند کاهشی به 1.3درصد رسیده است. از سوی دیگر، با توجه به الگوهای جمعیتی کشور ایران از نظر سیر کاهنده‌ی میزان موالید در مقایسه با اکثر کشورهایی که این مسیر را طی کرده‌اند در مدت بسیار کوتاهی (حدود ۲۰سال) توانسته تعداد کل فرزندان یا باروری کل را در کشور از حدود 6.5 فرزند به 1.7 فرزند برساند.
* چرا باید نگران باشیم!
وی در همین ارتباط افزود: اولین و مهم‌ترین وظیفه‌ی هر مسئول ارشد جامعه، صیانت و اعتلای جامعه است و حفاظت جامعه منوط به بقای نسل است. حال اگر به منابع داخلی و بین‌المللی مراجعه شود به اطلاعاتی بر می‌خوریم که زمینه‌ساز نگرانی است. یک شاخص شناخته شده‌ی زاد و ولد، نرخ باروری کل (T.F.R) است.
در بیان ساده‌تر منظور از نرخ باروری کل تعیین تعداد فرزندانی است که جانشین والدین شوند، اگر این شاخص در حد 2.1 بچه یا کمتر باشد به معنای کاهش تدریجی جمعیت است. با حفظ شرایط کنونی ما در یک دوره‌ی 40-30 ساله یعنی در سال 1420 رشد جمعیّت‌مان به صفر می‌رسد؛ یعنی حتّی اگر همین یک و هفت دهم هم باقی بماند، باز رشد جمعیّت کشور ما در سال 1420 به صفر می‌رسد.
سریع ترین میزان کاهش باروری کلی در جهان مربوط به ایران بوده و در طی سالهای 1980 – 1975 از 6.28 به 1.89 در سال 2010 – 2005 ( به میزان 4.39) کاهش یافت.
وی با بیان این که كاهش سطح باروري در ايران همة طبقات و گروه‌هاي اجتماعي را در بر گرفته است، یادآور شد: اين كاهش به شهرها محدود نشده بلكه در روستاها نيز باروري به شدت كاهش يافته است.
* عوامل كاهش سريع ميزان باروري
سلیمانی‌راد به عوامل کاهش سریع میزان باروری اشاره کرد و گفت: عوامل این کاهش و رسيدن آن به 1.3 بچه برای هر مادر درمازندران متاثر از این فاکتورهاست:
1- اخذ فتوی و نظر موافق برخی از علماي مذهبي برجواز کنترل وکاهش جمعیت.
2- دخالت دولت و تصویب قوانین مشوق کاهش جمعیت و جریمه فرزند چهارم و بیشتر.
3- افزايش ميزان باسوادي زنان.
4- توسعه شهرنشيني.
5- افزايش سن ازدواج.
6- توسعه اشتغال زنان.
7- گرايش زنان به تحصيلات و آموزش عالي.
8- تغيير در كاركرد خانواده (گسترش نهادهاي دولتي و نيمه‌دولتي و غيرانتفاعي در عرصه رفاه اجتماعي كه برخي از كاركردهاي سابق خانواده را عهده‌دار شده‌اند).
9- کاهش صله ارحام(کاهش روابط، حمایتها و روابط بین نسلی خانوادگی ).
چالش هایی که ادامه این وضعیت برای جامعه ایجاد می‌کند
1- چالش های آینده جمعیتی.
مدرس دانشگاه علوم پزشکی مازندران سپس عنوان داشت:با توجه به روند کاهش تدریجی باروری و رسیدن به پایین تر از سطح جانشینی، مسائل زیر از جمله چالش های آینده جمعیتی استان خواهد بود:
الف) بحران میزان باروری و تجدید نسل.
ب) كاهش حجم كل جمعيت.
ج) بحران كاهش نيروی در سن كار.
د) بحران سالمندی جمعيت.
ه) افزايش مهاجرت های بين المللی و تغييرات هويتی و فرهنگی.
2- چالش‌هاي اجتماعی ـ فرهنگی:
الف) بحران ساختاری خانواده
ب) اختلال در حمايت های بين نسلی
ج) شكاف های نسلی در اثر بهم خوردن توازن جمعيت نسل ها
ه) جمع شدن چترهای حمايتی خانواده از سالمندان
د) كاهش تدريجی سرمايه اجتماعی
3- چالش‌های سياسی ـ امنیتی
4- چالش‌های اقتصادی
عوامل بسیار متعددی بر فرزندآوری موثر هستند که بخشی از آن عبارتند از:
وضعیت ازدواج در جوانان، ناباروری، طلاق (عاطفی ـ رسمی)، تحصيلات، مسائل اقتصادی، آينده‌نگری والدین، اشتغال بانوان و ...، که برای رفع مشکل باید برنامه‌ریزی مناسب برای رفع تمام مسائل داشت، سهم وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در این زمینه حداکثر و در بهترین شرایط بیشتر از 20 درصد نخواهد بود اما اقدام در این زمینه به دلیل ارتباط نزدیک با سلامت جامعه از جمله رسالت‌های اصلی وزارت بهداشت است.
* برای حل مسئله باید اقدامات زیر مد نظر قرار گیرد
• ارتقای مشاوره های هنگام ازدواج و پس از ازدواج با تاكيد بر مهارت هاي زوجين و سلامت جنسی با رعايت چارچوب های مذهبی، فرهنگی و اجتماعی
• افزايش آگاهی جامعه درباره اهميت فرزندآوری سالم و اجتناب از تک فرزندی
• مشاوره برای کاهش میانگین فاصله زمانی بین ازدواج و فرزند اول
• مشاوره برای کاهش میانگین فاصله زمانی بین فرزندان
• پيشگيری از بارداری های پرخطر و سقط
• تامين مراقبت های كيفی دوران بارداری و مراقبت های ويژه برای بارداری های پرخطر
• جلوگيری از مرگ مادر، نوزاد و شيرخوار
• تدوين بسته های آموزشی برای ارتقای آگاهی، نگرش و عملکرد جامعه در زمینه عوامل مستعدکننده ناباروری
• تعيين اولويت های پژوهش های كاربردی در راستای سلامت باروری، فرزندآوری، ارتقای نرخ باروری کلی و عوامل مستعدکننده ناباروری از جمله عوامل محیطی
• تامين خدمات سلامت مادر و كودک و باروری در راستای ارتقای نرخ باروری کلی و افزايش بارداری های برنامه ريزی شده مبتنی بر سیاست ها و قوانین مصوب.
در نتیجه:
مدیر گروه جمعیت، خانواده و مدرس دانشگاه علوم پزشکی مازندران در پایان نتائج مباحث خود را این گونه فهرست کرد:
• به‌طور خلاصه اگر بخواهیم میزان باروری کلی را افزایش دهیم براساس یک برآورد در سال 90 با کاهش 10 درصدی تصادفات منجر به فوت در مردان جوان به میزان 0.02، کاهش 10 درصدی طلاق به میزان 0.03، کاهش 10 درصدی افراد مجرد به میزان 0.75 می‌توانیم باروری کلی را افزایش دهیم که نقش بسیار موثر ازدواج جوانان به وضوح مشخص است.
* مازندران پیر در تصویر آمار
به سراغ جعفر احمدی مديركل آمار و اطلاعات استانداری مازندارن رفتیم تا واقعیت‌های آماری استان‌مان را از او نشنویم. وی با ابراز نگرانی از کاهش نرخ رشد جمعیت استان، گفت: کاهش نرخ فرزندآوری در سالهای گذشته مازندران را به سمت سالمندی کشانده و در آینده جامعه جوان را از بین می‌برد.
احمدی با اشاره به آمار جمعیت استان در چند دهه گذشته افزود: بر اساس سرشماری سال ۹۰ نرخ رشد استان 02/1 اعلام شد که در مقایسه با نرخ 34/1 سال ۷۵ و2/1سال ۸۵ کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد.
وی با بیان اینکه بیش از پنجاه درصد جمعیت استان را افراد بالای 30 سال تشکیل می‌دهند، افزود: زمانی که اکثریت جمعیت جامعه به سمت سالمندی میل کند، وابستگی جامعه به نیروی انسانی و کار بیشتر خواهد شد و توان داخلی کاهش می‌یابد.
مديركل آمار و اطلاعات استانداری مازندارن با اعلام اینکه جمعیت استان طبق آخرین آمارها 3185000 نفر است، بیان کرد: 56 درصد جمعیت استان را شهرنشین و مابقی در روستاها ساکنند که خود نشان‌دهنده افزایش نرخ رشد جمعیت شهری در سالهای گذشته است.
احمدی با تشریح مضرات شهرنشینی در استانی با ظرفیت کشاورزی و دامداری بالا اذعان داشت: دو عامل باعث افزایش جمعیت شهری استان شد، اول مهاجرت به شهر و دوم تبدیل بافت روستاها و اضافه شدن آن‌ها به مناطق شهری.
وی با انتقاد از سیاست‌های کلان جمعیتی کشور خاطر نشان کرد: باید به هر نحوی از روند کاهشی جمعیت جلوگیری شود، در ابتدای دهه 60 با نرخ رشد 4 درصدی مواجه شدیم که سرانجام آن بالا رفتن نرخ بیکاری در دهه‌های بعد شد. وقتی برنامه صحیحی برای جلوگیری از آن نرخ رشد افراطی صورت نگرفت، با تفریط مواجه شدیم و قطعا در سالهای آینده نیازمند نیروی جوان و فعال برای کار هستیم که معضلی به مراتب بزرگتر از بیکاری خواهد بود.
* ایران هم پیر شد
با دکتر سید محسن سلیمانی‌راد، مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدرس دانشگاه علوم پزشکی مازندران به گفت‌وگو پرداختیم، او نیز نگرانی خود را ابراز می‌کند و در ارائه تصویر جمعیتی کشور می‌گوید:بر اساس نتایج آخرین سرشماری کشور در سال ۱۳۹۰، جمعیت کشور برابر با 75.1 میلیون نفر بوده و متوسط رشد سالانه‌ی جمعیت نیز با ادامه‌ی همان روند کاهشی به 1.3درصد رسیده است. از سوی دیگر، با توجه به الگوهای جمعیتی کشور ایران از نظر سیر کاهنده‌ی میزان موالید در مقایسه با اکثر کشورهایی که این مسیر را طی کرده‌اند در مدت بسیار کوتاهی (حدود ۲۰سال) توانسته تعداد کل فرزندان یا باروری کل را در کشور از حدود 6.5 فرزند به 1.7 فرزند برساند.
* چرا باید نگران باشیم!
وی در همین ارتباط افزود: اولین و مهم‌ترین وظیفه‌ی هر مسئول ارشد جامعه، صیانت و اعتلای جامعه است و حفاظت جامعه منوط به بقای نسل است. حال اگر به منابع داخلی و بین‌المللی مراجعه شود به اطلاعاتی بر می‌خوریم که زمینه‌ساز نگرانی است. یک شاخص شناخته شده‌ی زاد و ولد، نرخ باروری کل (T.F.R) است.
در بیان ساده‌تر منظور از نرخ باروری کل تعیین تعداد فرزندانی است که جانشین والدین شوند، اگر این شاخص در حد 2.1 بچه یا کمتر باشد به معنای کاهش تدریجی جمعیت است. با حفظ شرایط کنونی ما در یک دوره‌ی 40-30 ساله یعنی در سال 1420 رشد جمعیّت‌مان به صفر می‌رسد؛ یعنی حتّی اگر همین یک و هفت دهم هم باقی بماند، باز رشد جمعیّت کشور ما در سال 1420 به صفر می‌رسد.
سریع ترین میزان کاهش باروری کلی در جهان مربوط به ایران بوده و در طی سالهای 1980 – 1975 از 6.28 به 1.89 در سال 2010 – 2005 ( به میزان 4.39) کاهش یافت.
وی با بیان این که كاهش سطح باروري در ايران همة طبقات و گروه‌هاي اجتماعي را در بر گرفته است، یادآور شد: اين كاهش به شهرها محدود نشده بلكه در روستاها نيز باروري به شدت كاهش يافته است.
* عوامل كاهش سريع ميزان باروري
سلیمانی‌راد به عوامل کاهش سریع میزان باروری اشاره کرد و گفت: عوامل این کاهش و رسيدن آن به 1.3 بچه برای هر مادر درمازندران متاثر از این فاکتورهاست:
1- اخذ فتوی و نظر موافق برخی از علماي مذهبي برجواز کنترل وکاهش جمعیت.
2- دخالت دولت و تصویب قوانین مشوق کاهش جمعیت و جریمه فرزند چهارم و بیشتر.
3- افزايش ميزان باسوادي زنان.
4- توسعه شهرنشيني.
5- افزايش سن ازدواج.
6- توسعه اشتغال زنان.
7- گرايش زنان به تحصيلات و آموزش عالي.
8- تغيير در كاركرد خانواده (گسترش نهادهاي دولتي و نيمه‌دولتي و غيرانتفاعي در عرصه رفاه اجتماعي كه برخي از كاركردهاي سابق خانواده را عهده‌دار شده‌اند).
9- کاهش صله ارحام(کاهش روابط، حمایتها و روابط بین نسلی خانوادگی ).
چالش هایی که ادامه این وضعیت برای جامعه ایجاد می‌کند
1- چالش های آینده جمعیتی.
مدرس دانشگاه علوم پزشکی مازندران سپس عنوان داشت:با توجه به روند کاهش تدریجی باروری و رسیدن به پایین تر از سطح جانشینی، مسائل زیر از جمله چالش های آینده جمعیتی استان خواهد بود:
الف) بحران میزان باروری و تجدید نسل.
ب) كاهش حجم كل جمعيت.
ج) بحران كاهش نيروی در سن كار.
د) بحران سالمندی جمعيت.
ه) افزايش مهاجرت های بين المللی و تغييرات هويتی و فرهنگی.
2- چالش‌هاي اجتماعی ـ فرهنگی:
الف) بحران ساختاری خانواده
ب) اختلال در حمايت های بين نسلی
ج) شكاف های نسلی در اثر بهم خوردن توازن جمعيت نسل ها
ه) جمع شدن چترهای حمايتی خانواده از سالمندان
د) كاهش تدريجی سرمايه اجتماعی
3- چالش‌های سياسی ـ امنیتی
4- چالش‌های اقتصادی
عوامل بسیار متعددی بر فرزندآوری موثر هستند که بخشی از آن عبارتند از:
وضعیت ازدواج در جوانان، ناباروری، طلاق (عاطفی ـ رسمی)، تحصيلات، مسائل اقتصادی، آينده‌نگری والدین، اشتغال بانوان و ...، که برای رفع مشکل باید برنامه‌ریزی مناسب برای رفع تمام مسائل داشت، سهم وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در این زمینه حداکثر و در بهترین شرایط بیشتر از 20 درصد نخواهد بود اما اقدام در این زمینه به دلیل ارتباط نزدیک با سلامت جامعه از جمله رسالت‌های اصلی وزارت بهداشت است.
* برای حل مسئله باید اقدامات زیر مد نظر قرار گیرد
• ارتقای مشاوره های هنگام ازدواج و پس از ازدواج با تاكيد بر مهارت هاي زوجين و سلامت جنسی با رعايت چارچوب های مذهبی، فرهنگی و اجتماعی
• افزايش آگاهی جامعه درباره اهميت فرزندآوری سالم و اجتناب از تک فرزندی
• مشاوره برای کاهش میانگین فاصله زمانی بین ازدواج و فرزند اول
• مشاوره برای کاهش میانگین فاصله زمانی بین فرزندان
• پيشگيری از بارداری های پرخطر و سقط
• تامين مراقبت های كيفی دوران بارداری و مراقبت های ويژه برای بارداری های پرخطر
• جلوگيری از مرگ مادر، نوزاد و شيرخوار
• تدوين بسته های آموزشی برای ارتقای آگاهی، نگرش و عملکرد جامعه در زمینه عوامل مستعدکننده ناباروری
• تعيين اولويت های پژوهش های كاربردی در راستای سلامت باروری، فرزندآوری، ارتقای نرخ باروری کلی و عوامل مستعدکننده ناباروری از جمله عوامل محیطی
• تامين خدمات سلامت مادر و كودک و باروری در راستای ارتقای نرخ باروری کلی و افزايش بارداری های برنامه ريزی شده مبتنی بر سیاست ها و قوانین مصوب.
در نتیجه:
مدیر گروه جمعیت، خانواده و مدرس دانشگاه علوم پزشکی مازندران در پایان نتائج مباحث خود را این گونه فهرست کرد:
• به‌طور خلاصه اگر بخواهیم میزان باروری کلی را افزایش دهیم براساس یک برآورد در سال 90 با کاهش 10 درصدی تصادفات منجر به فوت در مردان جوان به میزان 0.02، کاهش 10 درصدی طلاق به میزان 0.03، کاهش 10 درصدی افراد مجرد به میزان 0.75 می‌توانیم باروری کلی را افزایش دهیم که نقش بسیار موثر ازدواج جوانان به وضوح مشخص است.
پربيننده ترين
جمعه ۷ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۰۰
پنجشنبه ۶ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۰۰
پنجشنبه ۶ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۸:۲۲
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۶:۰۲
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۶:۴۹
سه شنبه ۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۲۳
يکشنبه ۲ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۷
شنبه ۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۴