انكار توقف و كاهش رشد علمي از سوي وزارت علوم در برابر اصرار صاحبنظران و كارشناسان تحليل آمار در حالي اين روزها ادامه دارد كه هر روز مستندات تازه‌اي از روند كاهش رشد علمي منتشر مي‌شود.
گزارشی از افت علمی کشور پس از 8 سال رشد علمی مستمر منتشر شد
افت علمی را همه می‌بینند غیر از وزارت علوم
تاریخ انتشارپنجشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۴ - ۰۷:۴۷
کد مطلب : ۱۴۹۷۶۸
۰
به گزارش بلاغ، انكار توقف و كاهش رشد علمي از سوي وزارت علوم در برابر اصرار صاحبنظران و كارشناسان تحليل آمار در حالي اين روزها ادامه دارد كه هر روز مستندات تازه‌اي از روند كاهش رشد علمي منتشر مي‌شود. تازه‌ترين مورد انتشار گزارش مبسوط و مستندي از افت علمي كشور پس از هشت سال رشد علمي مستمر در رسانه‌ها است. آن هم در زماني كه فضاي جامعه متأثر از نامه 12 هزار نفر از اعضاي هيئت علمي به سران قوا براي جلوگيري از توقف رشد علمي است. در اين شرايط وزارت علوم به جاي پذيرفتن شرايط و برنامه‌ريزي در جهت جبران عقب‌ماندگي‌هاي اين حوزه، ترجيح مي‌دهد به انتشار بيانيه و تكذيبيه بسنده كند.
وزارت علوم در دولت يازدهم بيش از اينكه ستاد اجرايي حوزه دانش و فناوري و تحقيقات و توسعه باشد، جبهه‌اي زرهي در برابر انتقادها است. علاوه بر اين وزارتخانه مزبور در دور كردن حاشيه‌ها و اداره علمي و غيرسياسي مجموعه آموزش عالي با مشكلاتي از درون مواجه است و بيش از اينكه نقش مديريتي در حوزه علم و فناوري را بپذيرد در قالب نقش سياسي خود در كابينه فرو رفته است.
در حالي كه رهبر معظم انقلاب سياست زدگي و سياسي بازي را سم مهلك براي محيط‌هاي علمي و دانشگاهي خواندند، ايجاد فضاي بسته دانشگاهي، ممنوع‌المصاحبه كردن معاونان و مديران ارشد وزارت علوم، همكاري گزينشي با رسانه‌ها و ايجاد انحصار اطلاعاتي از جمله دستاوردهاي دو سال اخير دولت يازدهم در حوزه آموزش عالي و البته محكوم كردن تمام منتقدان به داشتن نيات سياسي است.
غلبه حاشيه بر متن در وزارت علوم
همچنين اين وزارتخانه در دو سال گذشته در معرض دو پرونده بزرگ به مثابه دو آزمون بزرگ قرار داشته كه در هر دوي آنها نتوانسته افكار عمومي را اقناع كند. يكي از اين پرونده‌ها، پرونده بورسيه‌ها است كه در برابر اصرار همه انكار پيشه كرد و مسئله بورسيه‌ها را كه همچنان بي‌فرجام است، حل شده تلقي كرده است اما مسئله رشد علمي و كاهش شتاب يا حتي به تعبيري توقف آن از آن دست مسائلي نيست كه بتوان با بازي دادن افكار عمومي يا ممنوع المصاحبه كردن مديران ارشد وزارتخانه از آن گذشت.
رشد علمي يك مسئله راهبردي براي كشور است كه بسياري از شاهرگ‌هاي حياتي ما براي ماندن با عزت در معادلات جهاني و بين‌المللي به آن وابسته است.
با اين وجود وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در برابر نگراني افكار عمومي و جامعه نخبگاني كشور در مورد تهديدات بالقوه و بالفعلي كه مي‌تواند تنها زمينه توسعه كشور و تحقق اقتصاد مقاومتي و درون زا يعني كاهش يا توقف رشد علمي را متأثر كند، ترجيح مي‌دهد به انتشار بيانيه و فرافكني و بازخواني آمار اكتفا كند. در عين حال تنها در سال جاري رئيس دولت دو بار از سوي تعداد قابل‌توجهي از اعضاي هيئت علمي و اساتيد دانشگاه در مورد توقف رشد علمي مورد خطاب رسمي قرار گرفته است. اولين بار ارديبهشت امسال بيش از 4هزار عضو رسمي هيئت علمي دانشگاه‌ها در نامه‌اي نسبت به افت علمي كشور به رئيس‌جمهور هشدار دادند.
بار دوم هم 17 آبان ماه جاري بود كه 12 هزار نفر از اعضاي هيئت علمي با ارسال نامه‌اي سرگشاده به سران قوا خواستار جلوگيري از توقف رشد علمي شدند و بر آمادگي امريكا براي نفوذ به كشورمان هشدار دادند. يعني در كمتر از شش ماه بخش قابل‌توجهي از بدنه دانشگاهي كشور نسبت به خطري كه ماهيت راهبردي توسعه علم و فناوري را تهديد مي‌كند به مديران ارشد كشور تذكر داده‌اند اما تنها واكنش وزارت علوم به اين احساس خطرات، انتشار بيانيه، جوابيه و تكذيب است.
رشد شگفت انگيز و افت غم‌انگيز
كه ديروز نيز وزارت علوم در واكنش به نامه ۱۲ هزار عضو هيئت علمي در خصوص افت علمي كشور در بيانيه‌اي اعلام كرد: بر اساس آخرين مستندات نه تنها هيچ افت علمي وجود نداشته، بلكه شاهد رشد شگفت‌انگيزي نيز بوده‌ايم. در بخش ديگري از اين بيانيه آمده است: «رشد ۹ برابري شركت‌هاي دانش‌بنيان، اعلام اسامي ۱۳ دانشگاه ايران در فهرست يك درصد دانشگاه‌هاي برتر و تأثيرگذار دنيا (در حالي كه قبل از سال ۲۰۱۳، هيچ دانشگاه ايراني در اين فهرست نبوده است)، اعلام اسامي ۱۷۳ دانشمند ايراني در بين يك درصد دانشمندان برتر دنيا در سال ۲۰۱۵ و كسب رتبه سوم در جهان در توليد علم شيمي و رتبه هفتم در توليد علم در رشته نانو تكنولوژي و... دلايلي بر اين مدعاست.»
اما آنچه وزارت علوم در بيانيه خود پيشرفت شگفت‌انگيز توصيف مي‌كند به روايت آمار و مستندات به شرح زير است:
طبق آخرين اطلاعات موجود در سايت اسكوپوس، رتبه ايران در توليد از رتبه 15 به رتبه 17 رسيده و ايران در زمينه توليد علم از تايوان و فدراسيون روسيه عقب افتاده است. تحليل داده‌هاي آماري اين مرجع نشان مي‌دهد كه سهم توليد علم ايران از سال 2005 تا 2012 مرتباً افزايش يافته و از سال 2013 اين رشد متوقف شده و عقبگرد علمي كشور آغاز شده است. در دولت و دوره چهارساله نهم، ايران همواره با رشد خيره‌كننده علمي در توليد علم روبه‌رو بوده است. اين رشد در سال 2006 به عدد 50 رسيد كه در سطح جهاني يك عملكرد فوق‌العاده محسوب مي‌شود. همچنين عملكرد دولت دهم نيز از سال 2009 تا 2012 در روند توليد دانش در جهان مطلوب بوده و در اين سال‌ها نرخ توليد علم كشور همواره در حال رشد بوده است. بيشترين رشد در دولت دهم در سال 2011 و برابر 32 درصد رشد بوده است. اين در حالي است كه در اين سال‌ها هرگز با افت علمي كشور روبه‌رو نبوديم. در مقابل در سال 2013 با تغيير سياست‌هاي وزارت علوم، افت علمي كشور آغاز شده و متأسفانه شاهد افت 47/2درصدي در توليد علم كشور هستيم، به طوري كه در سال 2013 افت علمي كشور در برخي رشته‌ها در اين نمايه به نزديك 50 درصد رسيده است.
تهديد افق ايران 1404
عقبگرد علمي كشور در حالي است كه در كشور عربستان سعودي با برنامه‌ريزي صحيح در حوزه آموزش عالي، شاهد رشد علمي فوق‌العاده در سال 2013 هستيم. در اين سال كشور عربستان سعودي توليدات علمي خود را از تعداد 11هزار و 869 به عدد 14هزار و 114 رسانده و رشد 19درصدي توليد علم را تجربه كرده است. علاوه بر اين در صورت عقبگرد رشد علمي ايران در سال‌هاي آينده و رشد پرشتاب علمي در عربستان، انتظار مي‌رود در سال‌هاي آينده كشور عربستان سعودي كنار رقيب سنتي ايران يعني تركيه به‌عنوان رقيب جديد براي ايران محسوب شود، به طوري كه تركيه در صورت حفظ افت علمي ايران، به‌زودي از ايران در نمايه اسکوپوس هم سبقت خواهد گرفت و عنوان اولين را در منطقه خاورميانه به خود اختصاص خواهد داد.
از آنجا كه در حوزه مديريت حوزه دانش و فناوري كشور روابط عمومي وزارت علوم پركارتر از ساير بخش‌هاي آن است، بايد ديد وزارت علوم براي اين مستندات چه تكذيبيه يا جوابيه تازه‌اي منتشر خواهد كرد، چون تجربه دو سال گذشته نشان مي‌دهد اين وزارتخانه در ارائه برنامه و تعامل با صاحبنظران و بدنه دانشگاهي كشور در جهت رفع مسائل و مشكلات پيش رو چندان رغبت و عزمي ندارد. به هر رو فصل‌الخطاب، سخن رهبر انقلاب است كه ديروز در ديدار رؤساي دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراكز رشد و پارك‌هاي علم و فناوري تأكيد كردند: «سرعت پيشرفت علمي كشور بايد حفظ شود.»
در حالي كه رهبر معظم انقلاب سياست زدگي و سياسي بازي را سم مهلك براي محيط‌هاي علمي و دانشگاهي خواندند، ايجاد فضاي بسته دانشگاهي، ممنوع‌المصاحبه كردن معاونان و مديران ارشد وزارت علوم، همكاري گزينشي با رسانه‌ها و ايجاد انحصار اطلاعاتي از جمله دستاوردهاي دو سال اخير دولت يازدهم در حوزه آموزش عالي و البته محكوم كردن تمام منتقدان به داشتن نيات سياسي است.
غلبه حاشيه بر متن در وزارت علوم
همچنين اين وزارتخانه در دو سال گذشته در معرض دو پرونده بزرگ به مثابه دو آزمون بزرگ قرار داشته كه در هر دوي آنها نتوانسته افكار عمومي را اقناع كند. يكي از اين پرونده‌ها، پرونده بورسيه‌ها است كه در برابر اصرار همه انكار پيشه كرد و مسئله بورسيه‌ها را كه همچنان بي‌فرجام است، حل شده تلقي كرده است اما مسئله رشد علمي و كاهش شتاب يا حتي به تعبيري توقف آن از آن دست مسائلي نيست كه بتوان با بازي دادن افكار عمومي يا ممنوع المصاحبه كردن مديران ارشد وزارتخانه از آن گذشت.
رشد علمي يك مسئله راهبردي براي كشور است كه بسياري از شاهرگ‌هاي حياتي ما براي ماندن با عزت در معادلات جهاني و بين‌المللي به آن وابسته است.
با اين وجود وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در برابر نگراني افكار عمومي و جامعه نخبگاني كشور در مورد تهديدات بالقوه و بالفعلي كه مي‌تواند تنها زمينه توسعه كشور و تحقق اقتصاد مقاومتي و درون زا يعني كاهش يا توقف رشد علمي را متأثر كند، ترجيح مي‌دهد به انتشار بيانيه و فرافكني و بازخواني آمار اكتفا كند. در عين حال تنها در سال جاري رئيس دولت دو بار از سوي تعداد قابل‌توجهي از اعضاي هيئت علمي و اساتيد دانشگاه در مورد توقف رشد علمي مورد خطاب رسمي قرار گرفته است. اولين بار ارديبهشت امسال بيش از 4هزار عضو رسمي هيئت علمي دانشگاه‌ها در نامه‌اي نسبت به افت علمي كشور به رئيس‌جمهور هشدار دادند.
بار دوم هم 17 آبان ماه جاري بود كه 12 هزار نفر از اعضاي هيئت علمي با ارسال نامه‌اي سرگشاده به سران قوا خواستار جلوگيري از توقف رشد علمي شدند و بر آمادگي امريكا براي نفوذ به كشورمان هشدار دادند. يعني در كمتر از شش ماه بخش قابل‌توجهي از بدنه دانشگاهي كشور نسبت به خطري كه ماهيت راهبردي توسعه علم و فناوري را تهديد مي‌كند به مديران ارشد كشور تذكر داده‌اند اما تنها واكنش وزارت علوم به اين احساس خطرات، انتشار بيانيه، جوابيه و تكذيب است.
رشد شگفت انگيز و افت غم‌انگيز
كه ديروز نيز وزارت علوم در واكنش به نامه ۱۲ هزار عضو هيئت علمي در خصوص افت علمي كشور در بيانيه‌اي اعلام كرد: بر اساس آخرين مستندات نه تنها هيچ افت علمي وجود نداشته، بلكه شاهد رشد شگفت‌انگيزي نيز بوده‌ايم. در بخش ديگري از اين بيانيه آمده است: «رشد ۹ برابري شركت‌هاي دانش‌بنيان، اعلام اسامي ۱۳ دانشگاه ايران در فهرست يك درصد دانشگاه‌هاي برتر و تأثيرگذار دنيا (در حالي كه قبل از سال ۲۰۱۳، هيچ دانشگاه ايراني در اين فهرست نبوده است)، اعلام اسامي ۱۷۳ دانشمند ايراني در بين يك درصد دانشمندان برتر دنيا در سال ۲۰۱۵ و كسب رتبه سوم در جهان در توليد علم شيمي و رتبه هفتم در توليد علم در رشته نانو تكنولوژي و... دلايلي بر اين مدعاست.»
اما آنچه وزارت علوم در بيانيه خود پيشرفت شگفت‌انگيز توصيف مي‌كند به روايت آمار و مستندات به شرح زير است:
طبق آخرين اطلاعات موجود در سايت اسكوپوس، رتبه ايران در توليد از رتبه 15 به رتبه 17 رسيده و ايران در زمينه توليد علم از تايوان و فدراسيون روسيه عقب افتاده است. تحليل داده‌هاي آماري اين مرجع نشان مي‌دهد كه سهم توليد علم ايران از سال 2005 تا 2012 مرتباً افزايش يافته و از سال 2013 اين رشد متوقف شده و عقبگرد علمي كشور آغاز شده است. در دولت و دوره چهارساله نهم، ايران همواره با رشد خيره‌كننده علمي در توليد علم روبه‌رو بوده است. اين رشد در سال 2006 به عدد 50 رسيد كه در سطح جهاني يك عملكرد فوق‌العاده محسوب مي‌شود. همچنين عملكرد دولت دهم نيز از سال 2009 تا 2012 در روند توليد دانش در جهان مطلوب بوده و در اين سال‌ها نرخ توليد علم كشور همواره در حال رشد بوده است. بيشترين رشد در دولت دهم در سال 2011 و برابر 32 درصد رشد بوده است. اين در حالي است كه در اين سال‌ها هرگز با افت علمي كشور روبه‌رو نبوديم. در مقابل در سال 2013 با تغيير سياست‌هاي وزارت علوم، افت علمي كشور آغاز شده و متأسفانه شاهد افت 47/2درصدي در توليد علم كشور هستيم، به طوري كه در سال 2013 افت علمي كشور در برخي رشته‌ها در اين نمايه به نزديك 50 درصد رسيده است.
تهديد افق ايران 1404
عقبگرد علمي كشور در حالي است كه در كشور عربستان سعودي با برنامه‌ريزي صحيح در حوزه آموزش عالي، شاهد رشد علمي فوق‌العاده در سال 2013 هستيم. در اين سال كشور عربستان سعودي توليدات علمي خود را از تعداد 11هزار و 869 به عدد 14هزار و 114 رسانده و رشد 19درصدي توليد علم را تجربه كرده است. علاوه بر اين در صورت عقبگرد رشد علمي ايران در سال‌هاي آينده و رشد پرشتاب علمي در عربستان، انتظار مي‌رود در سال‌هاي آينده كشور عربستان سعودي كنار رقيب سنتي ايران يعني تركيه به‌عنوان رقيب جديد براي ايران محسوب شود، به طوري كه تركيه در صورت حفظ افت علمي ايران، به‌زودي از ايران در نمايه اسکوپوس هم سبقت خواهد گرفت و عنوان اولين را در منطقه خاورميانه به خود اختصاص خواهد داد.
از آنجا كه در حوزه مديريت حوزه دانش و فناوري كشور روابط عمومي وزارت علوم پركارتر از ساير بخش‌هاي آن است، بايد ديد وزارت علوم براي اين مستندات چه تكذيبيه يا جوابيه تازه‌اي منتشر خواهد كرد، چون تجربه دو سال گذشته نشان مي‌دهد اين وزارتخانه در ارائه برنامه و تعامل با صاحبنظران و بدنه دانشگاهي كشور در جهت رفع مسائل و مشكلات پيش رو چندان رغبت و عزمي ندارد. به هر رو فصل‌الخطاب، سخن رهبر انقلاب است كه ديروز در ديدار رؤساي دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراكز رشد و پارك‌هاي علم و فناوري تأكيد كردند: «سرعت پيشرفت علمي كشور بايد حفظ شود.»
پربيننده ترين
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۰
دوشنبه ۳ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۳:۵۷
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۶:۴۹
سه شنبه ۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۶:۵۵
دوشنبه ۳ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۹:۲۰
سه شنبه ۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۲۳
يکشنبه ۲ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۷
شنبه ۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۴