آلودگی دریای خزر از مرز بحران گذشت/هنوز فاضلاب های خام وارد خزر می شود

به گزارش بلاغ، دریای خزر در سواحل شمال ایران باعث حفظ شرایط زیست محیطی مناطق جنوبی آن شده، به گونه ای که ادامه حیات جنگل های دامنه شمالی سلسله جبال البرز و ادامه کشت و کار و فعالیت منطقه شمالی کشور وابسته به بقای این دریاچه است.

در سواحل دریای خزر حدود ۲۰۰ شهر بزرگ با بیش از ۲۲۰ منبع آلودگی صنعتی موجود است و ایران با بیشترین تراکم جمعیت در سواحل این دریا بیش از سایر کشورها از آلودگی رنج می برد و از طرف دیگرحجم بالای ذخایر نفت و گاز و سهم ۹۰ درصدی این دریا در تولید خاویار باعث اهمیت آن و بروز برخی مباحث بین کشورهای حاشیه ای آن شد.

علاوه بر این اختلافات، کشورهای حاشیه ای این دریاچه با موضوع مهم تری با عنوان آلودگی مواجه هستند که هر پنج کشور در ایجاد آن سهم دارند.

آلودگی های دریای خزر شامل مواد نفتی، آفت کش ها، سموم کشاورزی، عناصر سنگین و فاضلاب است که سهم ایران در آلودگی دریای خزر بسیار کمتر از کشورهای همسایه و حدود ۱۲ درصد است.

با توجه به بسته بودن دریای خزر، تمامی آلاینده هایی که به آن تخلیه می شود در آن باقی می ماند.

* ورود ۱۰۰ درصد فاضلاب خانه های ساحلی به دریا

بر اساس گفته معاون سازمان حفاظت محیط زیست، ورود ۱۰۰ درصد فاضلاب خانه های ساحلی بدون تصفیه به حوزه دریا موجب تجمع آنها و به تدریج آلودگی شدید اکوسیستم و رشد بی رویه جلبرگ ها و به تبع کاهش اکسیژن آب و در نتیجه مرگ و میر گیاهان و جانوران آن خواهد شد.

پروین فرشچی می افزاید: ادامه این روند علاوه بر اینکه باعث می شود ساکنان شهرهای ساحلی و گردشگران که همه ساله با حجم انبوه به این منطقه سفر می کنند، در معرض آلاینده های سمی قرار بگیرند، باعث آلودگی میکروبی آبزیان شده و در نهایت در زنجیره غذایی تاثیر نامطلوب خواهد داشت.

با توجه به اینکه در سال گذشته هیات وزیران، وزارت نیرو را موظف به ایجاد تصفیه خانه فاضلاب در شهرهای ساحلی که جمعیتی بیش از ۳۰ هزار نفر دارند، کرده است اما اقدام جدی در این خصوص صورت نگرفته است.

* مشکلات آلودگی ناشی از کشاورزی، زباله و فاضلاب هاست

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست درباره آلودگی دریای خزر می گوید: در موضوع آلودگی دریای خزر به جای اینکه میزان نقش کشورهای مختلف را در آلودگی ها بسنجیم، باید به مطالعه علمی در این زمینه بپردازیم و نوع آلودگی کشورها را مشخص کنیم، به طور مثال آلودگی در ساحل آذربایجان ماهیت نفتی دارد، اما در سواحل ایران مشکلات آلودگی ناشی از کشاورزی، زباله و فاضلاب هاست.

وی اظهار داشت: از سال ها قبل مطالعاتی مرتبط با فاز دوم همکاری منطقه ای ایران برای سنجش آلودگی های شناگاه های استان های ساحلی شمالی و جنوبی در دست داشتیم تا میزان و نوع آلودگی های میکروبی شناگاه ها را مورد بررسی قرار دهیم.

* ارتباط میزان آلودگی دریا و ابتلای سرطان مردم ثابت شده نیست

معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه منکر آلوده بودن آب دریای خزر نیستیم، گفت: اما هنوز هیچ مطالعه علمی که ارتباط مستقیم میزان ابتلای سرطان در شهرهای ساحلی را با آلودگی دریای خزر ثابت کند، انجام نشد.

به گفته وی، سازمان حفاظت محیط زیست همچنین بارها در مورد آلودگی ناشی از فاضلاب های ورودی به دریای خزر در شهرهای ساحلی هشدار داده است.

معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: بارها در مورد آلودگی میکروبی دریای خزر نیز هشدار داده و کانون ها و منشا این آلودگی که ورود پساب های صنعتی، کشاورزی و خانگی است را نیز مشخص کرده ایم، در برخی موارد دریای خزر به منابع نفتی نیز آلوده می شود.

* تاکنون تحقیقی در خصوص تأثیر آلودگی دریای خزر بر آبزیان انجام نگرفت

فرشچی همچنین با بیان اینکه آلودگی نفتی علاوه بر خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر را نیز تهدید می کند، بر ضرورت تشکیل کارگروه ویژه برای بررسی ماهیت قاچاقچیان سوخت تاکید کرد.

وی با اشاره به افزایش تهدیدهایی آلودگی نفتی به ویژه در هشت سال گذشته، خواستار پر رنگ تر شدن نقش سازمان ها و نهادهای متولی در حوزه دریای خزر شد.

وی تصریح کرد: تاکنون مطالعه ای که میزان آلودگی دریای خزر را در آبزیان و نوع این آلودگی را دقیقا در هر یک از انواع ماهی ها مشخص کند، انجام نشده و این وظیفه دامپزشکی و شیلات است که در این خصوص بررسی های لازم را انجام دهد.

وی افزود: همچنین مطالعه دقیقی که تاثیر این آلودگی ها را بر روی سلامت انسان به طور مستقیم نشان دهد به غیر از بررسی های محدودی که بر روی سزیم ۱۳۷ در بافت ماهی انجام شده، صورت نگرفته است.

* نباید بدون مطالعه آب دریا را سرطان زا خواند

وی با اشاره به اظهارات یکی از نمایندگان مجلس مبنی بر سرطان زا بودن دریای خزر، گفت: به هیچ عنوان نمی توان بدون مطالعه و بدون اینکه دقیقا مشخص شود در چه افرادی در کدام منطقه و به دلیل چه آلودگی هایی چنین نتیجه ای گرفته شده، نمی توان چنین اظهاراتی را به راحتی عنوان کرد.

معاون دریایی سازمان محیط زیست تاکید کرد: البته این سازمان آمادگی همکاری و حمایت از هر مطالعه ای که توسط دیگر دستگاه ها از جمله وزارت بهداشت در این خصوص انجام شود را دارد و از چنین تحقیقاتی حمایت می کند.

فرشچی بیان داشت: وزارت نیرو به جای معطوف کردن تلاش خود بر ساماندهی پساب شهرهای ساحلی که از چندی پیش نسبت به تصفیه آنها متعهد شده بر روی مسائلی که هیچگونه ارزیابی زیست محیطی ندارند و سازمان محیط زیست با آنها مخالف است یعنی انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی کشور، متمرکز شده است.

وی حساسیت نمایندگان مجلس را درخصوص آلودگی دریای خزر فرصت مغتنمی دانست تا طرح ها و پیشنهاداتی برای مطالعه دقیق تر و بررسی میزان آلودگی ها و ارتباط مستقیم آن با سلامت انسان ارایه شود.

* عبدالوحید فیاضی: ضرورت سرعت بخشی در سالم سازی دریا

نماینده مردم نور و محمودآباد در مجلس نیز با انتقاد از آلودگی بیش از حد دریای خزر و سمی شدن آبزیان خواستار تدوین طرحی از سوی نمایندگان استان های شمالی کشور در مجلس برای مقابله با این بحران شد تا با برنامه دقیق و منسجم از ورود فاضلاب های صنعتی٬ شهری و همچنین سموم خارج از رده و منسوخ کشاورزی به دریا که سلامت آب و آبزیان را به خطر انداخته است، جلوگیری کرد.

عبدالوحید فیاضی بر ضرورت سرعت بخشی در سالم سازی دریا تاکید کرد و افزود: بارها شاهد مناقشه نمایندگان مجلس با مسوولان متولی امر در زمینه مقابله با آلودگی های دریای خزر بوده ایم ولی متاسفانه تاکنون قدم مهمی در این رابطه برداشته نشده است.

* وضعیت خزر بحرانی است

محمدرضا برجی، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان گیلان نیز می گوید: آلودگی های نفتی که بیشترین مسبب آن کشور آذربایجان است به شدت خزر را رنج می دهد؛ البته از سوی ایران نیز انواع فاضلاب های خانگی، کشاورزی و صنعتی وارد خزر می شوند.

وی ادامه می دهد: وضعیت خزر در مجموع بحرانی است و برای نجات این دریا از آلودگی ها توسط کشورهای حاشیه آن، فقط اقداماتی در حد کنوانسیون و نه به صورت کامل انجام می دهند که اصلا کافی نیست.

* مشکل اکولوژی خزر

هم اکنون دریای خزر با مشکلات زیادی روبه رو است و در این میان، مشکل اکولوژی این دریا امری مهم و بین المللی است. آلودگی های دریای خزر شامل آلودگی های نفتی، خانگی، صنعتی و کشاورزی می شود که در این میان، در حوزه ی آلودگی های خانگی، ایران در مقایسه با سایر کشورهای حاشیه ی دریای خزر، با ۱۲ درصد، بیشترین سهم را دارد و این دریا در سال های اخیر مملو از آلودگی میکروبی از سمت ایران شده است.

تنها ۴۰ درصد از ۴۰۰ میلیون متر مکعب فاضلابی که سالانه در شمال ایران تولید می شود، تصفیه می گردد و ۶۰ درصد باقی مانده به صورت مستقیم و غیرمستقیم به دریای خزر می ریزد که این مساله، شنا کردن در این آ ب ها را نیز خطرناک کرده است.

* خطرناک ترین تهدیدکننده ها در سواحل ایران، آلودگی میکروبی است

مدیر برنامه محیط زیست دریای خزر نیز چندی پیش اعلام کرد که خطرناک ترین تهدیدکننده ها در سواحل ایران، آلودگی میکروبی است.

حمیدرضا غفارزاده تصریح کرد: هم اکنون همه فاضلاب شهری و صنعتی شهر یک میلیون نفری رشت، بدون تصفیه به رودخانه های منتهی به دریا سرازیر می شود.

* فاضلاب های خانگی بیشترین آلودگی را وارد آب می کند

یک کار شناس دیگر محیط زیست نیز آلودگی آب دریای خزر بر سلامت انسان تاثیر گذار دانست و گفت: فاضلاب های خانگی بیشترین آلودگی از جمله نیترات، فسفات، انواع و اقسام میکروب ها، کلیفرم ها، آنتروکک ها و پاتوژن ها را وارد آب می کنند.

مهدی حاج براتی افزود: این آلودگی ها یا از طریق خوردن آب یا در تماس پوستی وارد بدن انسان می شوند که موجب بروز حساسیت ها و بیماری های جلدی می شوند و در طولانی مدت نیز رشد بی رویه جلبک ها و بروز پدیده کشند قرمز را موجب خواهند شد.

* هنوز فاضلاب های خام وارد دریای خزر می شود

معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست با اظهار تاسف از اینکه هنوز فاضلاب های خام وارد دریای خزر می شود گفت: دوره گذشته به این مساله توجه زیادی نداشته که امیدواریم در این دوره سازمان آب و فاضلاب استان های مازندران و گیلان عقب ماندگی گذشته را جبران کنند.

معصومه ابتکار خواستار هرچه زودتر به بهره برداری رسیدن طرح های جمع آوری و تصفیه فاضلاب ساکنان سواحل دریا و شهرک های صنعتی در این مناطق شد و افزود: سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر دادن تذکرهای لازم در این زمینه، برنامه زمانبندی را از سازمان های متولی امر ساماندهی فاضلاب و پساب ها خواسته است و با جدیت پی گیر اجرای قوانین در این راستا می باشد.

وی خاطرنشان کرد: آلودگی ها می تواند منشا خاکی یا دریایی داشته باشد اما در هر صورت باید براساس قوانین و مقررات پایش مستمر صورت گیرد

و در این راستا سازمان حفاظت محیط زیست اندازه گیری مستمر وضعیت شاخص های میکروبی دریای خزر را انجام می دهد و نتایج را به مراجع ذیصلاح اعلام می کند.

* آلودگی دریای خزر از مرز بحران گذشت

یک اکوبیولوژیست دریا با اشاره به این که آلودگی دریای خزر از مرز بحران گذشته است گفت: مهمترین آلودگی آن شامل سموم ارگانوکلره و ارگانوفسفره است که سرطانزا هستند و از طریق پساب ها به این دریا سرازیر می شوند که بررسی و تعیین ارتباط مستقیم بین میزان سرطان در استان های ساحلی و آلودگی دریای خزر مستلزم مطالعات جامع و دقیق است.

امید صدیقی تصریح کرد: آلودگی دریای خزر برای تمام دنیا مشخص و شکی در آن وجود ندارد که به دلیل کشاورزی متراکم در سواحل دریای خزر و استفاده بیش از حد از این سموم و نیز ورود فاضلاب خانگی از شهرهای ساحلی اطراف دریای خزر به این دریا که حاوی نیترات ها، نیتریت ها و آلودگی میکروبی بوده میزان این آلودگی سرطان زا در دریای خزر بسیار بالاست.

وی با اشاره به مطالعه ای در رابطه با رسوب آلاینده های دریای خزر در آبزیان و رسوبات کف دریا که چند سال پیش انجام گرفت افزود: در این مطالعه میزان آلایندگی در ماهی ها و رسوبات دریا از حد مجاز فراتر نرفته بود اما لازم است که هرساله به صورت دوره ای از سوی نهادهای متولی همچون محیط زیست، دانشگاه ها و وزارت بهداشت مطالعات جامعی بر روی میزان آلودگی دریای خزر و آبزیان انجام گیرد.

* لزوم همکاری تمامی کشورها برای رفع بحران

وی بر لزوم همکاری تمامی کشورها حاشیه خزر برای رفع بحران دریای خزر تاکید کرد و گفت: اقدامات ایران برای رفع این مشکل کافی نیست و برای از بین بردن آلاینده های این دریاچه منحصر به فرد نیازمند همکاری و مساعدت همه کشورهای حاشیه خزر است.

وی ادامه داد: در حال حاضر علاوه بر معرض انقراض بودن بسیاری از گونه های خاویاری و دیگر گونه های آبزی این دریا، آلاینده های این دریا ساحل نشینان و گردشگران را از ابعاد مختلف تهدید می کند که باید با استفاده از ظرفیت کنوانسیون خزر و پروتکل های آن برای رفع این بحران هرچه زودتربهره برد.

این اکوبیولوژیست اقدامات ملی و فراملی را لازمه بهبود شرایط فعلی دریای خزر دانست و گفت: همزمان با پی گیر کنوانسیون دریای خزر مسوولان دستگاه های مختلف از جمله سازمان محیط زیست، وزارت بهداشت و درمان و وزارت نیرو بایستی با ساماندهی هرچه زودتر پساب های شهرهای ساحلی که مصوبه چند سال پیش دولت بوده و بر عهده وزارت نیرو است را اجرایی کنند.

در سال ۹۱ آلودگی نفتی در استان گیلان به وسعت حدود یکصد کیلومتر رویت شد که جمع آوری و پاکسازی شد و منبع آلودگی آن آب های خارج از کشور بود.