ضرورت رفع اشکالات طرح سهمیه‌بندی بنزین

به گزارش بلاغ «عبدالحسین همتی سراپرده» در یادداشتی نوشت: نفت و گاز از با ارزش‌ترین مواد در دسترس بشر می‌باشند؛ در کشور ما به دلیل یارانه زیادی که برای محموله‌های انرژی لحاظ می‌شود، قیمت پایین این انرژی‌های با ارزش ما را به یکی از پر‌مصرف ترین کشورهای دنیا در این زمینه تبدیل کرده است. از سوی دیگر، این ارزان‌تر بودن مواد سوختی نسبت به کشور های همسایه، زمینه قاچاق موادی مانند بنزین را به این کشورها فراهم کرده است. میزان مصرف روزانه بنزین در کشور در سال 80 حدود 46 میلیون لیتر در روز بود و در سال 85 به 73 میلیون لیتر در روز رسید. این میزان افزایش سوخت نشان از قاچاق زیاد این کالا در این سالها داشت. برای کنترل قاچاق بنزین، در سال 85 استفاده از کارت سوخت برای همه ماشین ها در ایران اجباری و به هرکدام ظرفیت مشخصی تخصیص داده شد. با وجود نقص های این طرح، استفاده از کارت سوخت توانست مصرف بنزین کشور را حدود 13 میلیون لیتر در روز کاهش دهد و میزان مصرف در سال 91 به 60 میلیون لیتر در روز رسید. و پس از آن به طور معقول سالانه 2 تا 3 میلیون لیتر مصرف روزانه کشور زیاد شد و تا سال 94 به حدود 70 میلیون لیتر در روز رسید. از سال 94 تا 98 که کارت سوخت حذف شد میزان مصرف بنزین به شدت و به صورت غیر طبیعی به ویژه پس از گران شدن دلار افزایش یافت و در سال 98 میزان مصرف روزانه بنزین حدود 97 میلیون لیتر در روز شد. براوردهای کارشناسی حذف کارت سوخت نشان می دهد که حدود 150 هزار میلیارد تومان به کشور خسارت وارد شد. این میزان برابر یک میلیون و 800 هزار تومان خسارت به هر ایرانی می باشد. با توجه به توضیحات فوق، بازگشت کارت سوخت به کشور ضروری می بود و باید هرچه سریع تر جلوی ضرر و زیان ناشی از حذف کارت سوخت را گرفت.
در اجرای دوباره این طرح مشکلاتی بود و میتوانست خیلی بهتر اجرا شود. مشکل اول نحوه اطلاع رسانی آن بود که تا چند روز قبل از اجرای طرح، مسئولین بازگشت کارت سوخت و افزایش قیمت را تکذیب میکردند و به ناگاه به اطلاع مردم رسید که هر ماشین سهمیه ماهانه ای معادل 60 لیتر بنزین با قیمت 1500 تومان دارد و بنزین ازاد نیز با قیمت 3000 تومن به فروش میرسد. دولت ادعا میکند که جلوی گران شدن قیمت ها بخاطر گران شدن قیمت بنزین را میگیرد ولی این حرف برای مردم قابل قبول نبود زیرا در همین دو سال اخیر دیدند که چگونه افزایش قیمت دلار برروی اجناسی که هیچ ربطی به دلار نداشتند تاثیر گذاشت و دولت نیز نتوانست ان را کنترل کند. بنزین نیز مانند دلار بر خیلی اجناس تاثیرگزار است و طبیعتا گرانی آن موجب گرانی بقیه اجناس می شود. دلیل مسئولین برای گران کردن بنزین قیمت پایین ان نسبت به سایر نقاط جهان است. باید توجه داشت که هرچند که بنزین در ایران ارزان است ولی حقوق و دستمزد افراد نیز بسیار پایین تر از متوسط جهانی است. به نظر بنده در شرایط فعلی کشور افزایش قیمت بنزین تاثیرات منفی بیشتری خواهد داشت.
اشکال دیگر این طرح تخصیص سهمیه بنزین به ماشین است و نه فرد. به طور مثال، خانواده ای که 3 ماشین دارد ماهانه 180 لیتر سهمیه بنزین دارد و خانواده ای که یک ماشین دارد فقط 60 لیتر سهمیه دارد. لازم به ذکر است که قیمت واقعی یک لیتر بنزین با محاسبه همه هزینه ها حدود 7000 تومان میباشد. با این حساب خانواده ای که ماهانه 180 لیتر سهمیه بنزین دارد به میزان 990 هزار تومان از یارانه بیت المال استفاده میکند در حالیکه خانواده ای که 60 لیتر سهمیه بنزین دارد 330 هزار تومان از بیت المال میگیرد. از طرفی باید توجه کرد که حدود نیمی از خانواده های ایرانی ماشین ندارند و عملا حق آنها ضایع میشود. لازم به ذکر است که قیمت بنزین ازاد 3000 تومان نیز نمیتواند جلوی قاچاق بنزین را بگیرد زیرا قیمت بنزین در کشور های همسایه به طور میانگین بالای 10 هزار تومان است. شاید مناسب تر بود که سهمیه بنزین به ازای هر فرد اختصاص پیدا میکرد و نه ماشین که حقی از کسی ضایع نشود.
اشکال بعدی این طرح نحوه دادن یارانه جدید به مردم بخاطر گران شدن بنزین میباشد. به طور مثال به خانواده هایی که بالای 5 عضو دارند، معادل خانواده های 5 عضوی یارانه دریافت میکنند و این کار عملا خانواده ها را تشویق میکند که بیش از 3 فرزند نیاورند درحالیکه خیلی از کشور های دنیا سیاست های تشویقی برای فرزند‌آوری قرار داده اند.
از دیگر اشکالات این طرح، نحوه سهمیه بندی بنزین خودرو های شخصی و عمومی است. برای خودرو های شخصی سهمیه 60 لیتر در ماه در نظر گرفته شده است. ماشینی که ماهیانه 300 لیتر سهمیه بنزین دارد عملا 1 میلیون و 650 هزار تومان از بیت المال برای مصارف شخصی خود استفاده کرده است. برای تاکسی های بین شهری ماهیانه 750 لیتر بنزین در نظر گرفته شده که عملا سالانه حدود 50 میلیون تومان به این ماشین ها یارانه داده میشود. اگر به طور متوسط یک ماشین 20 سال از این یارانه استفاده کند حدود 1 میلیارد تومان به ان یارانه سوخت داده شده است. درحالیکه میتوانیم با مبلغی بسیار کمتر(200-300 میلیون تومان) ماشینی با سوخت بسیار پایین تر در اختیار سیستم حمل و نقل بین شهری قرار داد که هم رفاه مردم بیشتر شود و هم امنیت جانی ان ها افزایش یابد و از طرفی از لحاظ اقتصادی نیز به صرفه باشد. همچنین برای تاکسی‌های درون شهری می‌توان از خودروهای هیبریدی استفاده کرد که به مراتب مصرف سوخت کمتری دارند و اقتصادی ترند. یا لااقل همه تاکسی‌های شهری و بین شهری را به طور رایگان دوگانه‌سوز کنیم.
نکته بعد اینکه خودروهایی که بیش از 25 سال کار کرده اند در طرح جدید یارانه و سهمیه بنزین دریافت نمی کنند. این وسایل نقلیه عموما برای قشر ضعیف تر جامعه با درآمد های پایین می باشد و نمی بایست تا قبل از دادن تسهیلات خاص برای جایگزینی خودروهایشان سهمیه بنزین آنها را حذف کرد.
آخرین نکته ای که باید بدان توجه شود درامد دولت از افزایش قیمت بنزین می‌باشد. دولت مدعی است که تمام عواید حاصل از افزایش قیمت بنزین را به مردم بر میگرداند. باید توجه داشت که مصرف بنزین در کشور با این طرح جدید حدود بیست میلیون بشکه در روز کاهش میابد و دولت آن را صادر میکند. باید دولت این مقدار صادرات را که درامد زیادی برای کشور است را صرف بهبود سیستم حمل و نقل کشور کند.
نهایتا اینکه سهمیه بندی و کنترل سوخت در کشور لازم هست ولی این طرح دارای اشکالاتی است که باید برای رفع آنها تلاش کرد.

بلاغ: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.