میزگرد بررسی «تفاوت بین کارکرد دانشگاه‌های ایران با غرب»

به گزارش بلاغ، به نقل ازفارس قوانین و ضوابط مربوط به نظام آموزش عالی در اسناد مصوب دستگاه‌های بالادستی وجود دارد اما درصد قابل توجهی از این بندها و ماده‌های قانونی به دلیل نبود زیر ساخت و مشکلات مختلف سیستم مدیریتی به مرحله انجام نرسیده است که با این اوصاف هر چقدر در نظام آموزشی پیش می رویم با موانع و مسائل متنوع پیچیده روبرو می شویم که باید در این رابطه یک بازنگری کلی در سیستم آموزش کشور صورت گیرد.
بسیاری از مشکلاتی که امروز در سیستم آموزشی وجود دارد مربوط به زیرساخت های آموزشی است که باید برای پیشرفت علمی و رسیدن به منویات مقام معظم رهبری بسیاری از ضوابط و قوانینی وجود دارد به معنای واقعی کلمه وارد مرحله اجرایی شود چراکه امروز فرهنگ غلط مدرک گرایی رونق یافته است و باید مهارت افزایی و کارآفرینی جایگزین آن شود.
اگر در سیستم آموزشی کشور به دنبال نتیجه مطلوب هستیم باید گام‌های اولیه را در انجام طرح‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی براساس توانمندی، شرایط و آمادگی علمی اساتید، نخبگان و فارغ التحصیلان برداریم در واقع باید مقوله پژوهش و کار تحقیقاتی، محور تمام فعالیت‌های علمی قرار گیرد چراکه نتیجه آن دستاوردهای تازه و قابل تأمل است.
بعد از انقلاب اسلامی کشور در حوزه علم و فناوری پیشرفت های بسیار خوبی را در زمینه های صنایع موشکی و دفاعی، انرژی هسته ای، نانو تکنولوژی و بیو تکنولوژی داشته است که نشان از مسیر درست حرکت قطار علمی کشور دارد اما پتانسیل و توانایی علمی کشور بیش از آن چیزی است که امروز مشاهده می شود و به عقیده بسیاری از کارشناسان کلید حل مشکلات علمی و آموزشی نیز در اجرای سند جامع علمی کشور است چرا که این سند به عنوان یک نقشه راه در قالب اقدامات ملی و اجرایی آمده که متأسفانه مسکوت مانده است.
در این رابطه برای بررسی «تفاوت بین کارکرد دانشگاه های ایران با غرب» میزگردی را با حضور یعقوب فتح الهی معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس، علی طهماسبی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صدا و سیما و محمد حسین یادگاری عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در خبرگزاری فارس برگزار کردیم.
آنچه در گفت وگوی ما با فتح الهی، طهماسبی و یادگاری می خوانید:
* وضعیت آموزش مبتنی بر سند جامع علمی کشور با استاندارد های مورد نیاز فاصله دارد
* اگر از وزرا درباره نقشه جامع علمی کشور و کارکردهای آن سؤال شود اطلاعی نخواهند داشت
* دانشگاه‌های ما هیچ‌گونه اختیاری ندارند
* باید حمایت از دانشگاه ها مطابق با برنامه های بالادستی انجام شود

* وضعیت آموزش مبتنی بر سند جامع علمی کشور با استانداردهای مورد نیاز فاصله دارد
فارس: به عنوان شروع بحث بفرمایید چه تفاوتی بین کارکرد دانشگاهی ایران با غرب وجود دارد که با پشتیبانی کمتری که از دانشگاه های داخلی می شود ما شاهد آن هستیم که دستاوردهای علمی ما قابل رقابت با غرب است؟
فتح الهی: وضعیت آموزش مبتنی بر سند جامع علمی کشور با استانداردهای مورد نیاز فاصله دارد به طوری که نخستین گام برای فعالیت های آموزشی توجه به نقشه راه و انجام اقدامات ملی و اجرایی است در واقع مشکل اصلی در حوزه فعالیت‌های آموزشی و البته پژوهشی علاوه بر نبود امکانات مسکوت ماندن اجرای نقشه راه در سند جامع علمی کشور است، به طوری که در حال حاضر بودجه و تجهیزات به دانشگاه‌ها تعلق نگرفته است و اگر به طور اجمالی به بررسی وضعیت کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها مراکز علمی بپردازیم، شاهد آن خواهیم بود که همه مراکز دارای ساختمان‌های فرسوده و تجهیزات آنها به روز نیستند از طرفی درصدی از دانشجویان به دنبال مدرک هستند اما با همه این تفاسیر پژوهش در کشور از وضعیت خوبی برخوردار است و با توجه به اینکه دانشگاه ها به سختی و دشواری فعالیت می‌کند امروز پژوهش و تحقیقات کشور رتبه خوبی دارد و در حد مقایسه با دیگر کشورها قرار گرفته که به خاطر ایثار و فداکاری اساتید و دانشجویان است.
طهماسبی: دانشگاه ها از وضعیت خوبی از لحاظ حمایت های مالی برخوردار نیستند اما دستاوردهای خوبی داشته ایم در واقع مسؤولیت اصلی دانشگاه‌ها فعالیت در حوزه‌های علوم انسانی و تاسیس رشته‌های میان‌رشته‌ای است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد، زیرا اسلام بر تحقیق و توسعه تاکید کرده است، بعد از انقلاب اسلامی حداکثر بهره‌برداری از علوم تجربی در سطح جهان را به دست آورده‌ایم، اما معتقدم کشور ایران قرار نیست به همین پیشرفت که تاکنون داشته است بسنده کند معتقدم باید همه برنامه های پژوهش و فناوری در سطح کشور به سمت نیازهای بالقوه فعلی کشور هدایت شود، امروز صنعت از دانشگاه خدمات می گیرد اما متأسفانه پیشرفتی نداشته است از طرفی اعتقاد دارم باید سطح علمی دانشجو را در حد تکنسین کاهش دهیم و با برنامه ریزی درست پژوهش در حوزه صنعت و زندگی مردم قابل لمس باشد.
یادگاری: معتقدم با تمام وضعیت بدی که دانشگاه‌ها از نظر اعتبارات و کسری بودجه دارند، طی چند سال اخیر کارهای تحقیقات و پژوهشی بسیار خوبی انجام شده است، به طوری که دانشگاه‌های تهران، امیرکبیر، علم و صنعت به لحاظ حیثیت پژوهشی در سطح دنیا وضعیت خوبی دارند، این مسأله نشان‌دهنده آن است موضوعاتی که مورد پژوهش قرار می‌گیرد، کاربردی بوده و می‌تواند گره از مشکلات کشور را باز کند، در واقع اکنون نوسازی وبازسازی تمام پژوهشگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های آموزشی می‌تواند کمک بسیار بزرگی برای گسترش و سرعت بخشیدن به کارهای تحقیقاتی در دانشگاه‌ها کند البته باید به این نکته اشاره کنم که هدف اصلی انقلاب شناخت انسان و روح و قدرت عقلانی آن است که خوشبختانه در حال حاضر در مسیر پیشرفت قرار داریم و باید از ظرفیت نخبگان و دانشمندان استفاده کنیم.

*اگر از وزرا درباره نقشه جامع علمی کشور و کارکردهای آن سووال شود اطلاعی نخواهند داشت
* فارس: با این اوصاف بفرمایید با توجه به دستاوردهای کشور که قابل رقابت با غرب هستند برای رشد دانشگاه ها چه اقداماتی باید انجام شود؟
فتح الهی: به نظر من نخستین عنصر در کار تحقیقاتی نیروی انسانی است که کشور ما از بعد دانشجویی و اساتید هیچ کمبودی ندارد اما به خاطر کمبود حمایت های مالی نسبت به کشورهای دیگر تحقیقات ما دچار ضعف است، البته باید بگویم با توجه به امکاناتی که مراکز علمی و دانشگاهی داشته اند عملکرد خوبی را از خود نشان داده اند اما براساس اسناد موجود و ابلاغیه‌های مقام معظم رهبری و همچنین سیاستگذاری علم و فناوری کشور، باید امتیازات قابل توجهی به حوزه پژوهش داده شود از طرفی باید به این نکته اشاره کنم که مهم ترین خلاء برنامه ریزی است که نیروی انسانی دانشگاهی نیازمند برنامه خوب است که می تواند مسیر حرکت را برای تاثیرگذاری پیدا خواهد کند اگر دانشگاه به کار پژوهشی جهت دهد، قاعدتا تحقیقات با مسیر مشخص حرکت می کند اما اگر کار پژوهش هدایت و حمایت نشود مسیر را خودش انتخاب می کند که در این زمینه باید خلاءها را رفع کنیم.
طهماسبی: مقوله حمایت مالی یکی از مشکلات بزرگی که در حوزه کارهای تحقیقاتی دانشگاه‌ها باعث ضعف و مشکلات زیادی را به بار می‌آورد در واقع کارکرد دانشگاهی باید باعث کارکرد همه دستگاه‌ها شود از طرفی رویکرد مدیرانی که در حوزه پژوهش منصوب می‌شوند، باید متناسب با فعالیت‌های تحقیقاتی باشد هر کشوری که در پژوهش نگاه کلی و باز داشته باشد موفق است چراکه نگاه تک بعدی دیگر مفید نیست به طوری که در ایران باید یک بخش از تحقیق در سطح کلان به برند‌های بین المللی توجه کنند و در نهایت پژوهش به معنای واقعی در پایان نامه ها اتفاق بیافتد رابطه دانشگاه باید سازمان‌یافته و با تشکیلات قوی و روان طراحی شده و به معنای واقعی، دانشگاه درون اقتصاد تعریف شود که در حال حاضر دانشگاه‌های ما در درون فرهنگ تعریف شده‌اند که این یک مشکل بزرگ است.
یادگاری: متأسفانه نقشه جامع علمی کشور گسترده و برای همه قابل فهم نیست زیرا اگر از وزرا درباره این نقشه و کارکردهای آن سؤال شود اطلاعی نخواهند داشت، امروز مقوله محتوای پژوهشی در رشته علوم انسانی و مباحث میان‌رشته‌ای مشکل عمده دانشگاهی است؛ چراکه روش تحقیق یک فرایند محسوب می‌شود و منابع آن باید مبتنی بر منابع عقلی و برگرفته از نیاز های کشور باشددر حال حاضر همه دولت به دانشگاه نگاه فرهنگی دارند، این در حالی است که عامل توسعه و رشد توسعه اقتصادی همین دانشگاه‌ها هستند که می‌توانند راهکارهای مناسبی را در موضوعات مختلف ارائه کنند. از طرفی انتظارات زیادی از دانشگاه وجود دارد که این انتظارات نیز براساس سخنرانی‌های مقام معظم رهبری مبنی بر اهمیت و کارکرد دانشگاه بیشتر شده است، اما نکته مهم این است که همه دستگاه‌ها در مواقع بحرانی، از دانشگاه انتظار کمک دارند، اما هیچ‌گونه پشتیبانی از آنها نمی‌کنند درواقع این دانشگاه است که می‌تواند تمام آرمانهای انقلاب را به نتیجه برساند.

* دانشگاه‌های ما هیچ‌گونه اختیاری ندارند
فارس: نقطه ضعف سیستم آموزشی ایران چیست؟
فتح الهی: نقطه ضعف این است که قوه مقننه و قوه مجریه هرکدام به طور مجزا برای خودشان کار می کنند و انسجام ندارند، در این میان پژوهش برنامه هدفمند و یکپارچه ندارد این در حالی است که نیروی اصلی تحقیق در دانشگاه قرار دارد اما مشکل در سطح ملی است.
باید در نظام آموزش عالی سیستم تنبیهی و تشویق ایجاد شود در حال حاضر دانشگاه‌های ما هیچ‌گونه اختیاری ندارند که باید قانونگذار اختیارات دانشگاه‌ها را برای ورود به موضوعات مختلف و حل مسائل کشور حل کند.
در واقع ما به دولت مقتدری نیاز داریم که با حمایت‌های مستمر از مراکز علمی، سلامت، امنیت و رشد ایران را رقم بزند، این درحالی است که حوزه سلامت جزء فعالیت اختصاصی وزارت بهداشت نیست، چرا که دانشگاه‌ها در همه ابعاد می‌توانند ورود پیدا کرده و بسیاری از گره‌های داخلی کشور را حل کنند، البته باید به این نکته اشاره کنم که حوزه سلامت ۱۵ درصدش دراختیار وزارت بهداشت است.
طهماسبی: نقطه ضعف در سیست آموزشی کشور اعتماد به دانشگاه ها است که باید همانند مقام معظم رهبری این اعتماد قلبی از سوی نهادها و سازمان ها ایجاد شود.
من معتقد هستم برای پیشرفت بسیاری از تحقیقات دانشگاهی ما باید در حوزه علوم انسانی اتفاق بیفتد؛ چراکه امروز کشور این آمادگی را دارد که یک جهش انقلابی تاریخی انجام دهد، از طرفی باید به این نکته اشاره کنم بسیاری از دانشمندان بزرگ متوجه معارف اسلامی شده‌اند و علاقه زیادی به فرهنگ اسلامی دارند در واقع به معنای دیگر این قشر از جامعه باید با مدیریت انقلابی اسلام را به جهانیان معرفی کند، باید پتانسیل تحقیقات در خدمت نیاز فعلی جامعه مثل صنعت را پاسخ دهد در واقع ارتباط بین صنعت و مردم باید لمس شود که این کار نیازمند کمک های مالی دولت است.
از طرفی باید بگویم زمانی صنعت می‌تواند با دانشگاه خوب کار کند که بخش تحقیق و توسعه در صنایع وجود داشته باشد که اگر چنین بخشی در صنعت نیست به خاطر نبود رقابت است. یکی از عناصر در پیشرفت وجود رقابت بین صنایع است.
یادگاری: ضعف در این است که باید همه قبول کنند که ایران اسلامی به وسیله دانشگاه‌ها ساخته و پیشرفت علمی خواهد کرد.تاکنون از بعد از انقلاب هیچ‌ یک از کارهای دولت به عنوان سرلوحه کار دانشگاه محسوب نشده است، این در حالی است که در تمامی صحبت‌های مقام معظم رهبری که با دانشگاه‌ها داشتند، علم و آگاهی سرلوحه همه فعالیت‌های کشور بوده است که در این رابطه باید یک اقدام ریشه‌ای انجام شود.
در واقع مدل رابطه دانشگاه و جامعه اقتصاد باید طراحی شود چرا که با حرف زدن کار انجام نمی‌شود، در واقع مشکل سیستم آموزش کشور در این است که همه آن مواردی که در قانون آمده و در قالب آئین نامه وجود دارد اجرا نمی شود که این موضوع به تنهایی یک مشکل اساسی است.
دانشگاه چشمه تحول ایران است؛ به طور مثال ایران طی چند سال اخیر با توجه به همه مشکلات و کسری‌ها و کمبودهایی که داشته، توانسته است در صنایع موشکی، هسته‌ای، دریایی و همچنین سدسازی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته باشد.
اکنون آزادی که در غرب مطرح می‌شود، یک آزادی حس و غریزه و بعد حیوانی آن است که باید جوانان را نسبت به آنچه از غرب تبلیغ می شود هوشیار کرد زیرا دشمن با تحریم‌های ظالمانه درصدد این است که از پیشرفت های علمی و فناوری ایران جلوگیری کند بسیاری از مراکز علمی به طور ناخواسته در میدان بازی دشمنان قرار می گیرند که باعث می شود فعالیت های علمی دچار خلاء شود.

باید فرهنگ کارآفرینی و اشتغال زایی را در کشور تقویت کنیم و باید حمایت ها از دانشگاه ها مطابق با برنامه های بالادستی بوده و در نهایت کارآفرینی به سمت اولویت های کشور حرکت کند

* باید حمایت‌ها از دانشگاه‌ها مطابق با برنامه‌های بالادستی انجام شود
فارس: برای سرعت بخشیدن به پیشرفت علمی چه اقدامی باید انجام شود؟
فتح الهی: باید فرهنگ کارآفرینی و اشتغال‌زایی را در کشور تقویت کنیم و باید حمایت ها از دانشگاه ها مطابق با برنامه های بالادستی بوده و در نهایت کارآفرینی به سمت اولویت‌های کشور حرکت کند همچنین باید برای الگوی نظام مدیریت در دانشگاه‌ها برنامه‌ریزی کرده تا همه افراد به توسعه ملی فکر کنند.
طهماسبی: به عقیده من باید امروز هزینه تحقیقات در دانشگاه‌ها افزایش پیدا کند و دانشگاه‌ها مستقل باشند و به رقابت بپردازند و همچنین حقوق اعضای هیأت علمی با رشد قابل توجهی تغییر پیدا کند، این در حالی است که با کمی بالا بردن ظرفیت جمهوری اسلامی ما می‌توانیم به گفته مقام معظم رهبری به پرچمداری علمی در جهان برسیم.
یادگاری: باید همه فعالیت های با محور تحقیق و پژوهش انجام شود و مهم‌تر اینکه حمایت‌های مالی از پروژه های تحقیقاتی می تواند دشمن را ناامید کند زیرا اختصاص اعتبارات مالی و انجام پروژه های بزرگ ملی نیز به افزایش رونق پژوهش کمک خواهد کرد.