خداوند تدبير بخشي از امور دنيا را به جبرئيل سپرده است.

به گزارش بلاغ،گفته شده چهار فرشته جبرئيل، ميكائيل، عزرائيل و اسرافيل مامور تدبير امور دنيا هستند. برخي از ماموريت هاي جبرئيل اصلي و عمومي و برخي ديگر فرعي و موردي است. مي توان ماموريت هاي اصلي و عمومي جبرئيل را در 5 محور خلاصه كرد:

1.نازل كردن وحي: «يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِىَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء»[1] مهم ترين ماموريت جبرئيل رساندن وحي الهي به پيامبر اكرم بود. خداوند در پاسخ كساني كه مي گفتند پيامبر به خدا افترا بسته و قرآن كلام خدا نيست، بيان داشته كه قران را جبرئيل از نزد خدا به حق نازل كرده است: «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالحَْق»[2] نزول قرآن توسط جبرئيل در آيات ديگري نيز بيان شده است؛ مانند آيه 193 سوره شعرا كه مي فرمايد: «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِين»روح الامين آن را نازل كرده است.

2.آموزش: جبرئيل فرشته علم است كه خداوند متعال در او تجلي مي كند و از او فيض علوم و معارف حقيقي به ديگران مي رسد و سبب حيات قلوبشان مي گردد. يكي از آموزش هاي جبرئيل ، تعليم آدم بود. پس از هبوط آدم از بهشت، وي دچار برهنگي و گرسنگي شد. جبرئيل به وي پشمينه بافي و كشاورزي و نان پختن آموخت و به او گفت اين همان خستگي و سختي اي است كه خداوند به تو خبر داده بود: «فَلَا يخُْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَى»[3] از ديگر آموزش هاي جبرئيل آموزش مناسك و اركان حج به ابراهيم عليه السلام بود. آموزش هاي ديگر جبرئيل چگونگي ساختن كشتي به نوح، آموزش تورات به عزير و آموزش ساختن زره به داود بود.

3.رساندن بشارت هاي خداوند به اولياي الهي: جبرئيل به زكريا در محراب در حال نماز، بشارت داد كه خداوند فرزندي به نام يحيي به او خواهد داد: «فَنَادَتْهُ الْمَلَئكَةُ وَ هُوَ قَائمٌ يُصَلىّ‏ِ فىِ الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى‏»[4] مفسران مقصود از ملائكه را جبرئيل دانسته و گفته اند: بكاربردن لفظ جمع براي يك فرد در زبان عربي رواست. هم چنين جبرئيل به مريم بشارت داد كه خداوند او را برگزيده ، پاكيزه گردانيده و بر زنان عالم برتري داده است: «وَ إِذْ قَالَتِ الْمَلَئكَةُ يَامَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَئكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفَئكِ عَلىَ‏ نِسَاءِ الْعَالَمِين»[5] سپس اين بشارت الهي را به وي رساند كه خداوند فرزندي بنام مسيح عيسي بن مريم به او عطا خواهد كرد كه در دنيا و آخرت آبرومند بوده و از مقربان خواهد بود.« إِذْ قَالَتِ الْمَلَئكَةُ يَامَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكلَِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسىَ ابْنُ مَرْيَم»[6] گرچه در اين آيات نيز واژه ملائكه به صورت جمع به كار رفته ، ولي با توجه به اينكه در سوره مريم چنين بيان شده كه جبرئيل به مريم گفت: من فرستاده خدا هستم تا به تو فرزندي پاك ببخشم «قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا»[7] شكي نمي ماند كه مقصود از ملائكه در اين آيات نيز جبرئيل است. جبرئيل بشارت هاي ديگري نيز ابلاغ كرده است. مانند بشارت بدنيا آمدن اسماعيل به ابراهيم و پس از آن اسحاق و پس از او يعقوب.

4.ياري رساندن به پيامبران و پيروانشان: خداوند عيسي را با جبرئيل تاييد كرد «وَ أَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ»[8] مفسران تاييد را در اين آيه به معناي تقويت و اعانت دانسته اند. تاييد روح القدس سبب شد تا عيسي بتواند در گهواره با مردم سخن بگويد. از مهم ترين كمك هاي جبرئيل ياري رساندن به رسول اكرم(ص) و مسلمانان صدر اسلام در مواقع متعدد و حساس بود. برخي مقصود از تاييد مومنان به روحي از جانب خدا را ياري رساندن جبرئيل به مومنان و دفاع از آنان دانسته اند:«وَ أَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ»[9] در جنگ بدر و  احد جبرئيل و تعدادي ديگر از فرشتگان به ياري پيامبر و مسلمانان آمدند. از ديگر كمك هاي جبرئيل به پيامبران و پيروانشان مي توان به نجات ابراهيم(ع) از آتش نمرود ، كمك به موسي(ع) در كودكي وي، جاري ساختن آب زمزم براي اسماعيل(ع) ، كمك به اميرمومنان(ع) در جنگ ها و عيادت رسول اكرم(ص) پيش از رحلت وي اشاره كرد.

5. تهديد كافران و عذاب كردن آنها: طبق نقلي در شب قدر هر سال تقديرهاي مربوط به خسف و مسخ و سياسات و بليات و انواع عذاب را در نسخه اي به جبرئيل داده،[10] به او مي گويند: اين كار توست تا سال ديگر. از جمله عذاب هايي كه بوسيله جبرئيل صورت گرفته موارد زير است:
الف.عذاب قوم لوط :زماني كه جبرئيل با ديگر فرشتگان به خانه لوط آمدند، قوم لوط خواستار عمل ناپسند با مهمانان وي شدند. جبرئيل با بال خود به آنان زد و همگي نابينا شدند: «وَ لَقَدْ رَاوَدُوهُ عَن ضَيْفِهِ فَطَمَسْنَا أَعْيُنهَُمْ فَذُوقُواْ عَذَابىِ وَ نُذُر»[11] و نيز بال خود را بر دست آنان كشيد و دست هايشان خشكيد. فرداي آن روز جبرئيل قوم لوط را ابتدا با صيحه اي نابود كرد: «فَأَخَذَتهُْمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِين»[12] سپس با يك بال خود روستاهاي آنان را به آسمان برد و آنها را واژگون ساخت: «فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَلِيَهَا سَافِلَهَا وَ أَمْطَرْنَا عَلَيْهَا حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ مَّنضُود»[13]
ب. عذاب قوم صالح(ثمود): جبرئيل به اذن خداوند با صيحه اي همه افراد قوم ثمود را نابود كرد: «وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُواْ فىِ دِيَارِهِمْ جَاثِمِين»[14]
ج. عذاب فرعون: براساس نقلي ،آنگاه كه فرعون و لشگريانش به تعقيب بني اسرائيل پرداخته، به كنار رودخانه رسيدند، فرعون ترسيد به رودخانه وارد شود. جبرئيل به شكل هامان وزير فرعون ظاهر شد و او را با خود به درون رودخانه برد. و زماني كه فرعون قبل از غرق شدن اظهار ايمان كرد جبرئيل گلي به دهان او فرو برد و گفت: آيا اكنون ايمان مي آوري، درحاليكه پيش از اين معصيت كار و مفسد بودي: «حَتىَّ إِذَا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ ءَامَنتُ أَنَّهُ لَا إِلَاهَ إِلَّا الَّذِى ءَامَنَتْ بِهِ بَنُواْ إِسْرَ ءِيلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ.  ءَالَْانَ وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَ كُنتَ مِنَ الْمُفْسِدِين»[15]

ماموريت هاي فرعي و موردي جبرئيل:
1.وساطت در وجود يافتن عيسي: جبرئيل به امر الهي واسطه آفرينش عيسي شد: «إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا»[16] وساطت جبرئيل بدين شكل بود كه در دامن مريم دميد و از دم او عيسي پديد آمد.
2. نوشتن الواح تورات: الواح تورات را جبرئيل به امر حق نوشته است: «وَ كَتَبْنَا لَهُ فىِ الْأَلْوَاحِ مِن كُلّ‏ِ شىَ‏ْءٍ مَّوْعِظَةً»[17]
3. گستراندن زمين: بنابر قولي در مراحل آفرينش زمين ، ابتدا مكان كعبه آفريده شد، سپس جبرئيل زمين را از زير خانه كعبه گستراند: «وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذَالِكَ دَحَئهَا»[18]
4.ندادادن در روز حشر: جبرئيل در محشر انسان ها را ندا داده به سوي حساب مي خواند: «يَوْمَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّكاَنٍ قَرِيب[19]»[20]