غار «اسپهبد خورشید» در محاصره معادن

به گزارش بلاغ، بی‌گمان یکی از صنایع پویا که نقش مهمی را در توسعه اقتصادی مناطق ایفا می‌کنند، صنایع معدنی است. معادنی که یکی از راه‌های توسعه سریع در کشورهای درحال‌توسعه است. سوادکوه نیز با قرار گرفتن در دامان البرز کوه، علاوه بر مناظر زیبا، دارای معادن بسیاری است، اما باوجود گذر دهه‌های متمادی از بهره‌برداری این معادن، این شهرستان در سلسله‌مراتب روند توسعه درون کشوری و منطقه‌ای هنوز جزء شهرستان‌های توسعه‌نیافته و محروم محسوب می‌شود.

وقتی در محور سوادکوه از دوآب در مسیر خطیر کوه پیش رویم، به مناظری برمی‌خوریم که یک سمت جاده کوه‌های بلند و پوشیده از گیاهان و درختچه‌ها با جلوه‌های بصری بسیار زیبا قرار دارد و سمت دیگر جاده، کوه‌های مرتفع زخمی و تغییر شکل داده‌شده ناشی از فعالیت معادن روباز بی‌شمار صف‌آرایی می‌کند.

فعالیت‌های بدون نظارت معادن شن و ماسه در این منطقه سبب شد تا آسیب‌های جدی بر هوا، آب و خاك منطقه خطیركوه وارد شود و این حقیقت غیرقابل انكار كه اثباتش با حضور درمحل كار مشكلی نیست، می‌توان در روند معدنكاوی كه منجر به از بین رفتن پوشش گیاهی و زیستگاه‌های حیوانات و پرندگان وحشی شده است را مشاهده كرد.

شاید بتوان گفت بی‌توجهی و نبود هماهنگی بین شركت آب منطقه‌ای، منابع طبیعی، محیط زیست و صنعت، معدن و تجارت و جولان حدود 22معدن شن و ماسه و سنگ شكن‌ها به وضوح قابل مشاهده است.

* استقرار امكانات معادن شن و ماسه در بستر رودخانه و حریم

واحدهای تولید شن و ماسه واریزه كوهی منطقه خطیر كوه نه تنها فاقد تجهیزات تولیدی كه بتواند پساب و گل ولای حاصل از شست و شوی مواد معدنی را بازیافت كند، هستند بلكه امكانات آنان در بستر رودخانه و حریم استقرار دارد.

اگر سروصدا و گردوغبار برخاسته از فعالیت ماشین‌های سنگین و حمل‌ونقل را بتوان نادیده گرفت، اما از رودخانه‌ای که از کنار این معادن می‌گذرد و ثمره‌اش از این مجاورت، آب آلوده‌ای است که تا دریا و زمین‌های کشاورزی در طول مسیر و ازآنجا تا سفره‌های مردم می‌رود، نمی‌توان به‌سادگی گذشت.

علاوه بر از میان رفتن خاک حاصلخیز سطحی می‌توان در این معادن رانش‌ها، گودال‌ها و دیواره‌های بلند با شیب‌های تند و ناپایداری را دید که امکان احیای پوشش گیاهی منطقه را پس از اتمام کار معادن به حداقل می‌رساند. چنانچه پژوهشگران نیز، نرخ فرسایش خاک در معادن فعال را چند صد برابر فرسایش مراتع برمی‌شمارند.

*روزهایی که آب رودخانه تالار مثل امروز پر از گل‌ولای نبوده است

زارعی، یکی از اهالی منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار ما از چند دهه پیش می‌گوید: روزهایی که آب رودخانه تالار مثل امروز پر از گل‌ولای نبوده است، یکی از تفریحات پس از مدرسه آن‌ها، خریدن قلاب و انتظار صید ماهی‌های کوچکی بوده که در رودخانه وجود داشته است. ولی اکنون در این رودخانه به خاطر آلودگی، حتی قورباغه‌ها هم شنا نمی‌کنند.

*ریزگردها بلای جان ساکنان اطراف معادن شن و ماسه سوادکوه

خسروی یکی از ساکنان منطقه طی گفت‌وگویی با خبرنگار ما با اشاره به این که  کارگاه‌های شن و ماسه از سالیان گذشته فعال و همچنان مشغول به  برداشت شن و ماسه در جاده خطیرکوه هستند، اظهار کرد: برداشت‌های بی رویه شن و ماسه، سبب مشکلات زیست‌محیطی و مخاطرات زيادي از جمله ريزگردها شده‌اند.

وی افزود:وجود گرد و غبار و ریزگرد معادن تمامی محصولات کشاورزی اطراف را هم تحت تأثیر قرار داده و زندگي گونه‌های گیاهی و جانوری در اين منطقه را نیز در معرض خطر جدي است.

*نابودی تدریجی غار اسپهبد خورشید سوادکوه

محمد رضایی کارشناس میراث فرهنگی در گفت وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: معادن شن و ماسه منطقه خطیرکوه علاوه بر مشکلات زیست محیطی، موجب نابودی نابودی تپه ماهورهای چند میلیون ساله و نابودی تدریجی غار اسپهبد خورشید نیز می‌شود.

وی با بیان اینکه غار اسپهبد خورشید یك سرمایه است، خاطرنشان کرد:این غار یک طاق طبیعی با دهانه ای به طول ۸۵ متر با بقایای قلعه ای كهن كه بدلیل سوابق تاریخی، معماری و نقش بی‌نظیر در رخدادهای تاریخی، سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید که امروز تحت شعاع چندین معدن شن و ماسه قرار گرفته است.

این کارشناس میراث فرهنگی افزود: از غار اسپهبد خورشید به عنوان  "تخت جمشید مازندران"  نیز یاد می‌كنند.

*گل‌ولای بی‌خاصیت رودخانه محصول دهی زمین را کاهش می‌دهد

خانم احمدی، یکی از بسیار زنان این منطقه است که همپای همسر خویش بر روی زمین کشت می‌کند، او و همسرش به خبرنگار ما می‌گویند: هنگام برق‌آبی کردن شالیزارها، گل‌ولای بی‌خاصیت رودخانه روی خاک آماده‌شده و حاصلخیز زمین ته‌نشین می‌شود و زمین را خفه می‌سازد و محصول دهی زمین را کاهش می‌دهد. همچنین می‌گویند: شاید این آب آلوده برای آن‌ها نیز که ساعت‌ها در آب هستند نیز، خطرناک باشد.

*تلاش برای کاهش آثار سوء فعالیت‌های انسانی

ابراهیم فلاحی، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سوادکوه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: هر فعالیتی که انسان در آن نقش دارد، برای محیط‌زیست مضر است و تمام تلاش ما این است که آثار سوء فعالیت‌های انسانی را کاهش دهیم.

وی در رابطه با معادن جاده خطیر کوه گفت: معادن بسیاری در این جاده قرار دارد که بیش از ظرفیت منطقه در حال برداشت هستند و بسیاری معادنی که در این مسیر مستقرشده‌اند، قدیمی هستند.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سوادکوه افزود: ماده معدنی سنگ‌شکن‌ها، واریزه کوهی است، اما در برخی معادن شاهد هستیم که برداشت واریزه کوهی نیست، بلکه خاک را برداشت می‌کنند و این امر علاوه بر اینکه موجب می‌شود که بکر زمین برداشت شود و موجب رانش زمین می شود، همچنین، وقتی تبدیل به شن و ماسه می‌شود، به خاطر وجود ناخالصی خاک بسیار، موجب آلودگی آب نیز می‌شود.

*رونق یک صنعت نباید منجر به تهدید و از میان رفتن صنایع دیگر شود

فلاحی با بیان اینکه رونق یک صنعت نباید منجر به تهدید و از میان رفتن صنایع دیگر شود، افزود: ما زمانی می‌توانیم توسعه پایدار داشته باشیم که با فعالیت یک بخش، به بخش‌های دیگر آسیب نرسانیم. آلودگی آب رودخانه به‌نوعی منجر به آسیب به بخش کشاورزی، دامداری و توریسم می‌شود.

وی گفت: هنگامی‌که کار معادن تمام شد، معادن مکلف به احیای زمین هستند اما بسیاری از معادن به خاطر برداشت غیراصولی قابل احیا نیستند.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سوادکوه در رابطه با کنترل آلودگی رودخانه خاطرنشان کرد: کنترل آلودگی فیزیکی بسیار آسان است، یک نکته آن است که معادن و سنگ‌شکن‌ها در حریم ۱۵۰ متری رودخانه نباشند و اگر این امر درگذشته رعایت می‌شد اکنون این مشکلات را نداشتیم و معادن نیز برای استخر و آب در گردش خود، فضای کافی داشتند.

وی افزود: متأسفانه صاحبان صنایع به دنبال هزینه برای اموری هستند که برایشان دارای درآمد است و در رابطه با کنترل آلودگی، هزینه‌ای است که درآمدی برای آن‌ها وجود ندارد. ازاین‌رو، تعهدی برای انجام آن در خود نمی‌بینند، ما باید صنایع را به سمتی هدایت کنیم که خود آن‌ها قوانین محیط‌زیست را رعایت کنند و آلودگی‌هایشان را کنترل کنند.

*ورود سنگ‌شکن‌ها به مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع

فلاحی به كاهش جمعیت بزكوهی، كبوترهای جنگلی و پرنده منحصر به فرد دلیچه‌ها اشاره كرد و گفت: در حالی كه تا یك دهه پیش مردم با دیدن لانه و زاد و ولد این پرندگان و حیوانات عكس و فیلم می‌گرفتند اما اكنون به دلیل پراكندگی غیرمجاز معادن تمامی زیست گاه‌های این حیوانات تحت الشعاع گرد و غبار و سرو صداهای معدن كاران قرار گرفت.

وی با بیان اینكه  7سال پیش این مناطق شكار ممنوع اعلام شد، گفت: بیش از 600راس بز، چندین راس خرس قهوه ای و حتی یوز پلنگ در این منطقه دیده شده مستند سازی آن با فیلم هم وجود دارد، اما اكنون سنگ شكن‌ها از نبود نظارت و خلاءهای قانونی سوء استفاده كرده وارد این مناطق حفاظت شده نیز شدند.

به گزارش بلاغ، استفاده از معادن به خاطر آنکه یک منبع تمام‌شدنی هستند، موقتی است، اما اثرات تخریبی آن بلندمدت است و امکان برگشت خودبه‌خودی محیط به وضع اولیه منتفی است، ازاین‌رو، باید به‌منظور کاستن اثرات تخریبی، احیا صورت گیرد و احیا نیز وقتی ممکن است که میان سیاست‌های زیست‌محیطی و صنعت و معدن تعامل وجود داشته باشد و توسعه پایدار مدنظر باشد.

گفت و گو از حسین قاسمی

انتهای پیام/