سایه غول خشکسالی گریبان‌گیر کشاورزان و مردم مازندران

کمبود بارش در زمستان سال گذشته بالاخص در اسفندماه به گونه‌ای که گفته می‌شود در برخی شهرها همانند آمل تا 80 درصد بارندگی کاهش یافته موجب شده تا ذخایر آب پشت سدها، رودخانه‌ها، چشمه‌ها و آب‌های زیرزمینی تا حد زیادی کاهش یآبند.

در راستای مدیریت بحران خشکسالی که طبق تاکید مدیران استانی و شهرستانی بزودی گریبان گیر کشاورزان و مردم مازندران خواهد شد به نظر کارشاسان و مسئولان را در این باره بررسی می‌کنیم.

مدیر مطالعات پایه منابع آب مازندران با بیان اینکه 632 میلی‌متر رنج میانگین بارندگی استان مازندران در 10 سال اخیر است، گفت: تنها در سه سال میزان بارش باران از میانگین متوسط بالاتر بود و در شش سال پایین‌تر و در یک سال برابر بود.

قربانعلی خدآبخشی، با عنوان اینکه تغییرات آبدهی رودخانه‌های استان در 10 سال اخیر در این وضعیت تاثیرگذار است، اظهار کرد: متوسط دراز مدت آبدهی رودخانه‌ها در ده سال اخیر 4 میلیارد متر مکعب بود که تنها در سال 90-91 این رقم بیشتر شد اما در مابقی سال‌ها میزان آبدهی رودخانه‌های مازندران به 2 میلیارد و 800 میلیون متر مکعب رسید و این کاهش عظیم زنگ خطر بزرگی است.

این مسول با اشاره به اینکه وضعیت تغییرات سطح آب‌های زیرزمینی حکایت از افت شدید تراز سطح آب‌های زیرزمینی استان مازندران دارد، خاطرنشان کرد: نسبت به بازه زمانی دراز مدت 54 میلیون متر مکعب و نسبت به سال گذشته 47 میلیون مترمکعب کاهش مخازن آب‌های زیرزمینی مواجه هستیم.

خدآبخشی با بیان اینکه وضعیت استفاده از کلر در آب‌های زیرزمینی افزایش یافته است، تصریح کرد: در 5 سال اخیر استفاده از نیترات در آب‌های زیرزمینی در استان مازندران به شدت افزایش یافته است.

وی با اشاره به تخلیه 950 میلیون مترمکعبی چشمه‌ها در استان مازندران، گفت: در حال حاضر 15 الی 98 درصد تخلیه چشمه‌ها در مازندران مواجه هستیم و باید گفت شرایط در حال حاضر حاد است.

مدیر مطالعات پایه منابع آب مازندران افزود: در شرق مازندران 76 درصد، غرب 72 درصد و مرکز مازندران با 70 درصد و در مجموع با 71 درصد کاهش بارندگی در 24 روز اخیر فروردین 1397 در استان مازندران مواجه شدیم.

این مسول تاکید کرد: در طی 37 سال، سال جاری با 355 میلی متر بارش بارندگی به نسبت طول دوره آماری در بدترین شرایط میزان بارندگی قرار دارد.

خدآبخشی با اشاره به پوشش برفی قله دماوند و محور هراز اظهار کرد: پوشش برف در محور هراز و قله دماوند به نسبت سال گذشته به شدت کاهش یافت که ناشی از کاهش بارندگی است.

مدیر مطالعات پایه منابع آب مازندران با اشاره به اینکه در سال 1395 پوشش برف در محور هراز و قله دماوند 13 هزار و 495 کیلومتر بود که ضخامت خوبی هم داشت، افزود: شاهد کاهش 71 درصدی آبدهی رودخانه‌ها در استان مازندران و 46 درصدی محور هراز هستیم.

وی با اشاره به اینکه میزان پرشدگی آب در سدهای مازندران 54 درصد است، خاطرنشان کرد: آب گیری سدها در مازندران از 32 تا 72 است و سد شهید رجایی رتبه اول کاهش آب گیری در بازه زمانی دراز مدت را دارد.

این مسول اظهار کرد: 220 هکتار از زمین‌های کشاورزی و شالی مازندران تحت تاثیر خشکسالی و کاهش منابع آب قرار دارند.

معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه‌ای مازندران نیز با بیان اینکه ورودی آب سد شهید رجایی در سال جاری 2 میلیون متر مکعب بود در صورتیکه در سال گذشته 5 میلیون مترمکعب ورودی این سد بود، گفت: حجم سد در حال حاضر 54 میلیون متر مکعب است در صورتیکه سال گذشته 74 میلیون مترمکعب بود و سال قبل تر از آن هم رقم بسیار بالاتر بود و حجم ورودی آب به سد شهیدرجایی در حال حاضر به یک سوم کاهش یافته است که این موضوع در تولید برق هم تاثیرگذار است.

امیر هوشنگ پاشا زانوسی، با اشاره به اینکه سد لار در حال حاضر 22 میلیون متر مکعب آب دارد، اظهار کرد: ورودی سد لار در سال جاری 10.5 متر مکعب آب است در حالیکه ورودی آب در سال گذشته 24 متر مکعب بود که دلیل آن نداشتن ذخیره برفی در حوزه دماوند است.

این مسئول با بیان اینکه در سال گذشته آب بندان‌های مازندران را حداقل 3 بار آبریزی می‌کردیم، افزود: امسال فرصتی برای ارائه ریزش آب به سمت آبندان‌های مازندران وجود ندارد و کشاورزان باید به اندازه آب موجود در آب بندان‌ها کشت کنند.

پاشا با اشاره به اینکه توصیه شد که آب بندان‌ها ظرفیت ندارند و پرورش ماهی صورت نگیرد، گفت: آب بندان‌ها برای کشاورزان است و اگر قرار است پرورشی صورت بگیرد باید در زمانی باشد که کشاورزان نیازی به آب ندارند و در صورت نیاز کشاورز باید آب را تخلیه و ماهی را صید کند.

معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه‌ی مازندران خاطرنشان کرد: اگر ادامه روند فعلی برای حفر چاه و استفاده از آب‌های زیرزمینی و شیرین ادامه یابد استان مازندران همانند همدان و ارومیه و برخی استان‌های دیگر آب شور جایگزین آب شیرین خواهد شد.

این مسئول با بیان اینکه به دلیل نزدیکی به آب دریای خزر، زمانیکه از آب‌های زیرمینی استفاده می‌شود آب شور جایگزین آب شیرین می‌شود، اظهار کرد: تبدیل آب شور به شیرین حداقل 40 درصد پتاسنیل و امکانات می‌خواهد.

وی با تاکید بر اینکه از سال 92 به بعد به دلیل قانون مصوب مجلس نمی‌توانستیم به چاه‌ها مجوز بدهیم، گفت: در سال گذشته از وزارت نیرو بابت ساماندهی 57 هزار حلقه چاه فاقد پروانه مازندران اجازه گرفتیم و اعلام عمومی‌ بابت ساماندهی کردیم اما استقبال بسیار ضعیف بود و معتقدیم تمامی‌ اقدامات باید ضابطه‌مند و با اطلاعات دقیق باشد.

پاشا با اشاره به اینکه مسول نباید مردم را بدون داشتن آگاهی از منطقه مدنظر و آنچه کشاورز می‌خواهد کشت کند وی را تشویق به حفر چاه کند، اظهار کرد: این پتانسیل در حال حاضر وجود ندارد که برای تمام 57 هزار حلقه چاه فاقد پروانه مجوز صادر کنیم اما پرونده تشکیل می‌شود و سوخت به آنها تعلق می‌گیرد تا در آینده رسیدگی شوند.

وی با تاکید دوباره بر اینکه امکان حفر چاه جدید در مازندران وجود ندارد، گفت: 50 میلیون متر مکعب مازندران دارای کمبود آب شده و تنها می‌توان به چاه‌های فعلی رسیدگی کرد.

معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به اینکه چاه‌ها بر اسا زمان و نوع محصول پروانه بهره برداری اخذ می‌کنند، افزود: کشاورز نمی‌تواند بگوید که من چون در فروردین از چاه استفاده کردم در شهریور استفاده می‌کنم که در صورت استفاده با افت سد آب مواجه می‌شویم.

وی خواستار این شد که مسولان با مدیریت درست موجب نشوند تا موضوع آب به چالش اجتماعی تبدیل شود، خاطرنشان کرد: در شرق استان همانند ساری و پایین بندهراز اگر وضعیت به همین صورت باشد دچار چالش‌های جدی خواهیم شد.

این مسئول با بیان اینکه در برخی مناطق اعلام شد که کشت شالی نداشته باشند، افزود: 150 هزار حلقه چاه در استان مازندران وجود دارد که 90 هزار حلقه دارای پروانه است و 57 هزار حلقه چاه زیر 20 متر فاقد پروانه هستند که برای اخذ پروانه نیامدند.

پاشا از کشاورزان خواست تا برای ضابطه مند کردن چاه‌ها و داشتن جامعه آماری دقیق از چاه‌ها به دستگاه‌های مربوطه مراجعه کنند، گفت: هرگونه حفر چاه جدید با شخص مربوطه برخورد خواهد شد.