مازندران پناهگاه پرندگان مهاجر +تصاویر

به گزارش بلاغ، پناهگاه حیات وحش فریدونکنار و میانکاله که جزو تالاب‌های ثبت شده بین‌المللی در سایت کنوانسیون رامسر هستند، در فصل پاییز و زمستان به دلیل آبگیری به تالاب کم عمق و مصنوعی تبدیل می‌شوند که زیستگاه مناسبی را برای تغذیه و استراحت پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی را فراهم می‌کنند.

سلمان نیکپور مسؤول انجمن قوهای مهاجر سرخ‌رود در گفت‌وگو با بلاغ، اظهار کرد: وسعت پناهگاه تالاب فریدونکنار 5 هزار و 427 هکتار است که شامل پنج دامگاه در فریدونکنار، ازباران، سرخرود شرقی، سرخرود غربی و دامگاه جدید سرخرود و اراضی مابین این دامگاه‌ها و یک پناهگاه حیات وحش 40 هکتاری که در اختیار محیط زیست است می‌شود که وسعت هر یک از این دامگاه‌ها متفاوت و گاهی تا 50 الی 80 هکتار و بیشتر است که هنگام بارش باران به شکل تالاب کم عمق با آب شیرین درمی‌آینده که مکان مناسبی برای زیست پرندگانی که به مازندران و بیشتر از سمت غرب این استان وارد کشور می‌شوند را فراهم می‌کند و در این منطقه بیشتر پرندگان آبزی مانند اردک سانان، غاز سانان، قوها و کنارآبزی مانند خروس کولی و آب چلیکا و غیره را در خود جای می‌دهد.

وی افزود: نخستین پرندگانی که برای مهاجرت معمولا با اولین بارندگی در اواسط شهریور به این منطقه می‌آیند خوتکاها هستند و سپس پرندگان دیگری مثل انواع مرغابی (اردک سرسبز و فیلوش‌ها) به آنها افزوده می‌شوند.

نیکپور تصریح کرد: در فریدونکنار و سرخرود سه روش برای صید و شکار وجود دارد که شامل دامگاه و شب‌دام و شکار با اسلحه است که شکار با اسلحه به خاطر پناهگاه حیات وحش بودن منطقه در اینجا ممنوع است.

مسئول انجمن قوهای مهاجر سرخرود یادآور شد: دامگاه خود به سه روش دوماچال، کِرس و گِذِر انجام می‌شود که دوماچال صید قانونی و با مجوز محیط زیست است یعنی خود سازمان محیط زیست مجوز می‌دهد که به این روش صید کنند اما صید کِرس و گِذِر و شب‌دام قانونی نیست.


وی خاطرنشان کرد: از آنجایی که پرندگان مهاجر روزها در دامگاه‌ها به استراحت می‌پردازند و شب برای تغذیه به شالیزار برمی‌گردند، دام‌هایی در آنجا گسترده می‌شود که شب‌دام نام دارد.

شب‌دام معضلی اساسی در فریدونکنار

نیکپور افزود: شب‌دام‌ها در زمین‌های شالیزاری بین دامگاه‏‌هایی قرار داده می‌شود که این صید نیز قانونی نیست. هر چند این روش صید (شب‌دام) نزدیک به 100 سال در منطقه فریدونکنار و سرخرود قدمت دارد که در گذشته برای پهن کردن آن با سختگیری از طرف محیط زیست همراه بود اما در حال حاضر به دلیل نظارت کم و نادرست و عدم توجه و پیدا کردن ابعاد گسترده در تمام مناطق دور و اطراف این پناهگاه به معضل اساسی تبدل شد.

وی یادآور شد: در روش صید کِرس جایگاه‌هایی برای صید اردک ساخته می‌شود و در هنگام صبح دم هنگامی که پرندگان برای تغذیه وارد می‌شوند با ریختن گندم و غذاهای دیگر به شکل ردیفی تا داخل دام این غذا ریخته می‌شود و هنگامی که پرنده‌ها وارد دامگاه شدند درها بسته می‌شود که در این حالت نوع پرنده مشخص نیست اما در دوماچال دو نوع پرنده صید می‌شود که فقط اردک کله سبز و چنگر را می‌توانند شکار کنند چون این اردک‌ها در حال حاضر در معرض خطر نیستند مشکلی ایجاد نمی‌کند اما در دو روش دیگر و همچنین شب‌دام چون مشخص نیست چه پرنده‌ای و تمامی پرندگان بدون تعداد و میزان شکار می‎شوند قانونی نیست.

وقتی تکنولوژی در خدمت نابودی محیط زیست درمی‌آید

این فعال محیط زیست افزود: با توجه به پیشرفت تکنولوژی و به جای آنکه این تکنولوژی صرف خدمات موثرتر باشد اما در خدمت نابودی طبیعت درآمده و با بروز شدن، صید نیز افزایش یافت، به عنوان مثال دام‌ها در گذشته از نخ و دکل چوبی بود اما در حال حاضر سیمی و فلز شده و پهن کردن آن آسانتر است و یا در شب‌دام از اردک استفاده می‌شد که در حال حاضر از دستگاه پخش کننده صدا برای شکار به‌کار می‌رود و در نتیجه میزان صید بیشتر شد و ابعاد تخریب این معضل را افزود که تمامی این موارد غیرقانونی است.

وی عنوان کرد: گِذِر که مخفف شده گذرگاهی که از میان دو درخت هنگام عبور از دامگاه به سمت دشت است با بلند کردن دام‌ها پرندگان بیشتری در آن شکار می‌شوند و کِرِس که مانند قفس عمل می‌کند در دامگاه‌ها انجام می‌شود و آنها نیز غیرقانونی هستند، به همراه شب‌دام‌ها ضربات سختی و غیر قابل جبرانی به پرندگان به دلیل مشخص نبودن نوع پرنده و میزان و تعداد پرندگان صید شده در این روش‌ها وارد آورده است.

مسئول انجمن قوهای مهاجر سرخرود یادآور شد: در دنیا صید و شکار وجود دارد و به صورت قانونمند و هدفمند و با سازوکار می‌تواند وجود داشته باشد و میزان شکار بالا و غیر قابل کنترل است اما اینجا این گونه نیست و این کار موجب شده پرنده قدرت احیای خود را از دست بدهد که باید هر چه زودتر به فکر و عمل در این حوزه باشیم.

وی افزود: خوشبختانه اداره کل محیط زیست مازندران با تعامل با دامگاه‌داران منطقه فریدونکنار و سرخرود طرح پنج ساله‌ای را برای مدیریت صید و شکار در دامگاه‌ها آغاز کرده که سه سال از آن طی شده و به نتایج خوب و قابل ملاحظه‌ای دست پیدا کرده و روند مناسبی در پیش دارد و باید به سایر ابعاد این حوزه هم توجه کرد چراکه آنها نیز بسیار موثر بوده.


نیکپور ادامه داد: متاسفانه فعلا توجهی به فرهنگسازی و آموزش که می‌تواند گام‌های موثر و پایداری در پیشبرد اهداف برای همگان داشته باشد، نمی‌شود و یا بسیار کمرنگ است که هر چه سریعتر باید در این حوزه هم توجه و عمل ویژه‌ای به کار برد.

حر منصوری مؤسس انجمن زیست محیطی دیدبان میانکاله در گفت‌وگو با خبرنگار بلاغ، اظهار کرد: با توجه به اینکه میانکاله در دیواره جنوب شرقی دریای خزر قرار دارد و بسیاری از گونه‌های مهاجر دیواره‌ها و سواحل دریای خزر را برای مهاجرت انتخاب می‌کنند و به دلیل تنوع بالای زیستگاهی و امنیت تالاب میزان قابل توجهی از جمعیت‌های مهاجر زمستان که تنوع گونه‌ای بالایی نیز دارند این منطقه را برای زمستان گذرانی انتخاب می‌کنند.

منصوری افزود: از اواخر تابستان تعداد کمی از پرندگان مهاجرتشان بر عرض‌های جنوبی دریای خزر آغاز می‌شود و این روند به شکل معکوس تا آغاز بهار سال بعد ادامه دارد و دیگر در اوسط اردیبهشت آخرین پرنده‌های مهاجر زمستانی میانکاله را ترک کرده‌اند، مگر آنکه از نظر جسمی ضعیف و یا سن کمی داشته باشند که در قسمت‌های خاص و امن‌تر میانکاله تا پائین سال بعد باقی می‌مانند.


وی با بیان انکه میانکاله چون در مسیر مهاجرتی پرندگان قرار دارد بیشتر پرندگان به این مناطق وارد می‌شوند، تصریح کرد: در میانکاله چهار زیستگاه وجود دارد، دو زیستگاه اصلی آبی و خشکی است که زیستگاه آبی نیز شامل سه بخش است که از سمت غرب از زیستگاه آب شیرین که عمق کمی دارد و محل زادآوری گونه‌های آبزی مانند کپور دریای خزر بوده و عمدتا این گونه آبزی بومی خزر زادآوری کرده و به همین دلیل زمینه حضور پرندگان را فراهم می‌کند که از آبزیان و یا نوزادان آنها تغذیه می‌کنند.

مؤسس انجمن محیط زیست دیدبان میانکاله عنوان کرد: قسمت‌های شرقی میانکاله دارای آب شور با عمق نسبتا زیاد است که به دریای خزر متصل بوده، در این مناطق کاکایی و پرستوهای دریایی و دیگر گونه‌ها بیشتر حضور دارند و قسمت میانی میانکاله با زیستگاه آبی کم‌عمق نیز زیستگاه لب‌شور را تشکیل داده که محل تجمع گونه‌های چون فلامینگو و برخی گونه‌های دیگر است که در این نوع زیستگاه غذایشان فراهم است، به طور مثال تجمع آرتمیا که غذای اصلی فلامینگوها را تشکیل می‌دهد در این زیستگاه صورت می‌گیرد.

وی یادآور شد: تمامی این تنوع‌ زیست‌گاهی که عوامل طبیعی و جغرافیایی زیادی موجب تشکیل آن طی هزاران سال قبل گشته، موجب ایجاد یک مجموعه زیستگاه فوق‌العاده برای زمستان گذرانی پرندگان می‌شود و حتی محل دائمی برای زندگی پرندگان شده که به صورت بومی در این منطقه زندگی می‌کند که عموما خشک‌زی هستند. به طور کل تعداد تنوع گونه‌ای پرندگان چه به صورت مهاجر و چه بومی در میانکاله به عددی حدود 260 گونه می‌رسد.

نیمی از پرندگان مهاجر در میانکاله وجود دارند

این فعال محیط زیست یادآور شد: با توجه به آنکه تنوع کلی پرندگان چه بومی و چه مهاجر در ایران چیزی بین 520 تا 530 گونه است این حقیقت که بیش از نیمی از این تنوع در میانکاله وجود دارد اهمیت این زیستگاه را دو چندان می‌کند.

وی گفت: به طور مشخص خودکاها، اگرت‌های کوچک و باکلان‌ها نخستین پرندگانی هستند که از شمالی‌ترین قسمت دریای خزر به سمت جنوب دریایی خزر مهاجرت می‌کنند و حتی جمعیت‌های کوچکی از این پرندگان را می‌توان در اواخر تابستان در این پهنه آبی رسد کرد. مهاجرت این پرندگان پس از مهاجرت بهاری انجام می‌شود، مهاجرتی که طی آن پرندگانی مانند سبزقبا، زنبورخوارها و هُدهُدها و سارها و بسیاری از گونه‌های عمدتا خشک‌زی در فصل بهار وارد منطقه می‌شوند و با یک شیب ملایم تا اواسط تابستان جمعیت‌های آنها کاهش یافته و منطقه را ترک می‌کنند.


منصوری درباره تفاوت مهاجرت پرندگان در فصل تابستان و بهار، افزود: در انقلاب بهاری پرندگانی مهاجرت می‌کنند که خشک‌زی بوده و منابع غذایشان را عموما میوه‌ها و حشراتی تشکیل می‌دهند که در این فصل تکاپو و یا رویش دارند و شاخص‌ترین آنها را زنبورخوار گلوخرمایی، زنبورخوار معمولی، کوکو، سار معمولی، سار صورتی و سنگ چشم‌ها تشکیل می‌دهند و ‌در انقلاب پاییزی مهاجرت پرندگان آبزی و کنار آبزی همانند خودکا، اردک‌های آبچر، اردک قواص، فلامینگو و پلیکان‌ها و قوها شامل قوی فریادکش و گنگ و کوچک، انواع غازها، اگرت و حواصیل‌ها، انواع خانواده‌های کنار آب شامل سلیم‌ها، آبچلیک‌ها، تلیله‌ها و بسیاری گونه دیگر وارد منطقه می‌شوند.

وی بیان کرد: از آنجایی که تالاب لپوی زاغمرز به عنوان یکی از ضمائم تالاب میانکاله همیشه دارای اهمیت بوده و آب شیرین تالاب میانکاله را در فصل پر باران از سمت غرب تأمین می‌کند و توجه به این نکته که علت تنوع زیستگاهی در میانکاله نیز وجود منابع آب شیرین از غرب و آب شور در شرق بوده، اهمیت این تالاب را برای حفظ این زیستگاه پر اهمیت دو چندان کرده و تالاب لپوی زاغمرز که به واسطه باران و نهرهای کوچک پر آب می‌شود از طریق تالاب شیرخان لپو و تالاب پلنگان از سمت غرب به میانکاله می‌رسد.

این فعال زیست محیطی یادآو شد: پرندگان مهاجر سفیران بی‌مرز سرزمین‌های سبز هستند که هر جا سرسبزی و رونق زندگی باشد به آنجا سفر می‌کنند و باید توجه کرد که عدم حضور پرندگان در منطقه همان طور که مردم با باورهای فرهنگی خود می‌پندارند موجب بی‌رونقی می‌شود و شاید حس زندگی و زنده بودن را بیش از گذشته کاهش دهد و البته این موجودات بسیار زیبا و آزاد حاصل تکامل چند میلیون ساله بر روی کره زمین و هدیه‌ای زیبا از طرف آفریننده طبیعت هستند و چه زیباست تا تلاش کنیم این امانت‌های با ارزش که دیدن و زنده ماندنشان حق طبیعی نسل‌های آینده است پویا و سالم به زیست خود در کره زمین و سرزمینمان ادامه دهند.