بی‌توجهی به جذب گردشگر و توریسم در قائم‎شهر/ برج مقبره زرین نوا در قائم‌شهر را بیشتر بشناسیم

به گزارش بلاغ، شهرستان قائم‌شهر یکی از زیباترین و جذاب‌ترین شهرهای استان مازندران است که حدود 310 هزار نفر جمعیت و 458/5 کیلومتر مربع مساحت دارد و این شهرستان به دلیل قرار گرفتن در دامنه سوادکوه و دارا بودن تپه‌ها و مجموعه‌های تاریخی و جنگل‌های سرسبز از پتانسیل گردشگری بسیار بالایی برخوردار است.

کشف آثارهای پنج هزار ساله در تپه گردکوه به خوبی نشان می‌دهد که قائم‎شهر گنجینه‌ای از آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی را در اختیار دارد.

هیچ توجهی به آثار باستانی قائمشهر نمی‌شود

سید کمال اسدی باستان‌شناس قائم‌شهری با بیان اینکه حفظ آثار تاریخی و فرهنگی می‌تواند به اعتبار سنجی خاطرات گذشتگان کمک کند و میراث فرهنگی منحصر به ‌فرد، غیر قابل جایگزینی و در میان نسل‌ها از ارزش و احترام برخوردار است، گفت: چیزهای کوچک‌تر ازجمله آثار هنری و دیگر شاهکارهای فرهنگی در موزه‌ها و گالری‌های هنری گردآوری می‌شوند در حالی که برخی دیگر همچون بناهای باستانی در مجموع یک میراث فرهنگی شناخته می‌شود.

اسدی با اشاره به اینکه میراث بر جای مانده از گذشتگان در مطالعه تاریخ بشر مؤثر هستند، افزود: حفظ آنها نیازهای گذشتگان را بازگو می‌کند و در پس هر یک داستانی نهفته است و میراث فرهنگی به آثار مادی و معنوی به جامانده از گذشته اطلاق می‌شود که بر هویت فرهنگی یک جامعه انسانی دلالت دارد و از آن برای شناخت زندگی گذشتگان مفید و مؤثر است و برای مطالعه جوامع، اقوام، و ملل گوناگون و نیز بازشناسی آثار مادی تمدن‌ها و سیر تشکیل و تکامل آنها سندی با ارزش به‌ شمار می‌آید.

وی با بیان اینکه شهرستان قائم‌شهر با توجه به اینکه در نظر عوام از پیشینه زیاد شهری برخوردار نیست و بیشتر شهری شکل گرفته براساس صنایع و کارخانجات است ضرورت مطالعات تاریخی و باستان شناختی به شدت برای آن مشاهده می‌شود، گفت: از سال 1391 و با پایان کاوش در تپه پریجا قائم‌شهر عملا مطالعات باستان‌شناسی در شهرستان قائم‌شهر کنار گذاشته شد و با وجود اینکه ظرفیت‌های این شهرستان بیشتر از آنچه که دیده شده است اما مسئولان سازمان میراث فرهنگی استان و مسئولان شهری همچنان چشمان خود را بر این ظرفیت‌ها بستند.

این باستان‌شناس عنوان کرد: کاوش‌های کوتاه در محوطه‌های مهمی چون گردکوه، تپه طالقانی، تپه پریجا و حاشیه رودخانه تلار ظرفیت‌های بالقوه باستان شناختی شهر را نمایان کرده است، در تپه گردکوه در جنوب شرقی شهر و در حاشیه رودخانه سیاه رود، دارای دیواری عظیم خشتی مربوط به عصر آهن دوم (بیش از 3200 سال قبل) کشف شده است.

اسدی تصریح کرد: در تپه طالقانی تدفین یک سگ مربوط به بیش از 3000 سال پیش بدست آمده که در استان مازندران چنین کشفی بی‌نظیر بود، در تپه پریجا مهری سنگی مربوط به 3500 سال پیش بدست آمده که در نوع خود جالب توجه است و همچنین آثار مذهبی چون مقبره امام‌زاده سید زرین‌نوا مربوط به قرن نهم هجری قمری (دوره تیموریان) و امام زاده سید ابوصالح مربوط به قرن سیزدهم هجری (دوره قاجار) را می‌توان معرفی کرد که دارای کتیبه‌ها و آثار چوبی منبت کاری شده زیبایی هستند و از اهمیت زیادی در مطعالعات تاریخ و فرهنگ شهرستان دارند.

وی با اشاره به اینکه آثار برشمرده تنها بخش کوچکی از فرهنگ و تاریخ شهرستان قائم‌شهر است که بخوبی اهمیت مطالعات میراث فرهنگی را نمایان می‌سازد، گفت: در کنار بی توجهی مسئولان سازمان میراث فرهنگی استان، مسؤولان شهری از جمله شورای شهر و شهرداری نیز توجه زیادی به فرهنگ و تاریخ شهرستان قائم‌شهر نشان نمی‌دهند و تمام بودجه‌های شهرداری صرف کارهای عمرانی بعضاً بدون ضرورت می‌شود.

اسدی بی توجهی به افتتاح موزه قائم‌شهر در ساختمان شهرداری سابق، تلاش برای تخریب کامل تپه طالقانی (که در پوشش کمک به کاوش‌های باستان شناختی پنهان شده و با هوشیاری کارشناسان میراث فرهنگی شهرستان و استان و پژوهشکده باستان شناسی از آن جلوگیری شد)، یادآور شد: بی ‌توجهی به ساختمان‌های باقیمانده از دوره‌های پهلوی اول و دوم، اعم از صنعتی و غیر صنعتی که می‌تواند آیینه شکل گیری فیزیکی و فرهنگی شهر باشد، دقیقاً عکس روند حفظ میراث فرهنگی و معنوی است. ساختمان‌های باقیمانده از دوره‌های پهلوی اول و دوم زمینه باستان شناختی و مطالعات روند تغییرات اجتماعی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی شهر را فراهم می‌کند که امروزه در شهرهای دیگر مازندران چون ساری، بابل، آمل در حال انجام است و نیز در گروه‌های تاریخ، باستان شناسی، انسان شناسی و در دانشگاه‌های بزرگ کشور در حال تدریس است. همچنین باید به این مشکلات، عدم توجه قشر کوچکی از مردم خود شهرستان را نیز افزود که خواسته یا ناخواسته در تخریب میراث فرهنگی نقش دارند و یا نسبت به تخریب آن بی‌تفاوت هستند. جویندگان خوش خیال گنج به هدف یافت گنجینه‌های با ارزش به تخریب تپه‌های باستانی و اماکن تاریخی شهر می‌پردازند و میراث فرهنگی و معنوی را نابود می‌سازند.

وی عنوان کرد: با توجه به آنچه در اهمیت میراث فرهنگی و معنوی بیان شد امید است با یاری مسئولان میراث فرهنگی استان و شهرستان و مسئولان شهری و نیز مردم فرهنگ دوست قائمشهر مشکلات و خطراتی که میراث فرهنگی شهر عزیزمان را تهدید می‌کند از بین رفته و ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالقوه فرهنگی، باستان شناختی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادی شهرستان قائم‌شهر در سطح استان و کشور معرفی شود.

برج زرین نوا یکی از مکان‌های توریستی قائمشهر است

مهدی خلیلی باستان‌شناس قائمشهری در گفت و گو با خبرنگار ما، با بیان اینکه با توجه به مسافرت‌های نوروزی در مازندران و ورود مسافران از نقاط مختف ایران وجود مکان‌های دیدنی می‌تواند در جذب گردشگران نقش مهم داشته باشد که یکی از این مکان‌های دیدنی برج مقبرۀ زرین نوا است که در شهرستان قائم‌شهر قرار دارد، گفت: طبرستان در قرن 9هـ.ق شاهد حوادث خاص سیاسی و اجتماعی چون شکل گیری حکومت مرعشیان و یورش چند باره امیر تیمور گورکانی بوده است.

خلیلی افزود: همان طور که تحولات سیاسی و مسائل اجتماعی در جامعه تأثیر می گذارد، در ساخت بناها نیز این اتفاق و تحول روی می‌دهد. در دورۀ اسلامی به علت قداستی که مقابر پس از مساجد داشت، ساخت آن ها رواج یافت. یکی از این مقابر برجی شکل در شهرستان قائم شهر با نام زرین نوا، مربوط به همین دورۀ (قرن 9هـ .ق) است.

وی عنوان کرد: این مقبره با پلان مربع و گنبدی هشت ضلعی بنا شده و صندوق چوبی کتیبه‌دار آن با تزئینات ظریف، اهمیت خاصی از لحاظ تاریخی و هنری دارد.

این باستان‌شناس گفت: برج مقبرۀ زرین نوا (با گویش محلی با سِیزَ نِوا)، در روستای چمازکتی در میان قبرستان قدیمی و فعلی محل و در میان درختان کهنسال واقع شده و دور تا دور این مجموعه را زمین‌های کشاورزی فرا گرفته است.

این نویسنده کتاب «قائم‌شهر، باستان شناسی و آثار تاریخی» در کتابش درباره برج مقبره زرین نوا با بیان اینکه این بنا دارای پلان چهار ضلعی است و هر ضلع خارجی آن 5 در 5 متر و ضلع درونی آن 340 در 340 سانتیمتر و ضخامت دیوارهای آن 80 سانتیمتر است، افزود: در نمای بیرونی بنا بدنه چهار گوش، قسمت انتقالی هشت ضلعی و گنبد هرمی شکل هشت وجهی قابل تشخیص است و گنبد به علت شرایط جغرافیایی از نوع رک، هم چنین از نوع دو پوش است و دور تا دور بنا در انتها بدنه در زیر قسمت انتقالی مقرنس‌های زیبایی مزین شده و زیر مقرنس‌ها فضای خالی برای گذاشتن کاشی وجود دارد که پس از مرمت بنا در سال 1381 کاشی‌های فیروزه‌ایی در این جا قرار داده شد.

خلیلی تصریح کرد: در زیر لبۀ گنبد غیر از قرنیزهای دو کنج، هر ضلع دارای یازده قرنیز سینه کفتری است و در بالا میان هر دو قرنیز، کاشی نیم بیضی آبی رنگ است.

وی یادآور شد: زیر قرنیزها در دو ردیف افقی جدا از هم کاشی کاری و سقف داخلی بنا نیم کره و گچ کاری و مصالح اصلی بنا آجر و گچ بوده که آجر به عنوان مصالح اصلی معماری و نقش تزئینی در نمای خارجی را دارد و در 4 جهت شمالی، شرقی، جنوبی و غربی در بدنه انتقالی قاب مربع با ابعاد 90 در90 سانتیمتر برای قرار دادن کاشی ساخته شده و درضلع جنوبی بنا یک پنجره تعبیه شده است.

کارشناس باستان‌شناسی خاطرنشان کرد: پیش از مرمت، در جلوی درب ورودی بنا که رو به شرق است، فضایی مربع شکل قرار داشته که امروزه فقط شالودۀ آن قابل رؤیت است و اثر مذکور به لحاظ قدمت، موقعیت معماری و تزئینات یک اثر منحصر به فرد بوده و در منطقه نیز کم نظیر است.