به گزارش
بلاغ، گردش زمانه که به ساعات پایانی اسفندماه میرسد طراوت بهاری از هر سوی در کهن سرزمین ایران استشمام میشود که با خود نوید سرسیزی، تازگی و زندگی دوباره بعد از زمستان سرد و بیروح را به ارمغان میآورد.
این دوباره نو شدن، دوباره زندگی بخشیدن و شادابی زندگی از دیرباز مورد توجه مردم به خصوص در منطقه مربوط به ایران باستان بوده که البته گستره آن فراتر از مناطق امروزی است تا جایی که در آن زمان به مرزهای چین امروزی از شرق و از غرب به بخشی از اروپا نیز میرسیده است.
این نو شدن روزهای کسلکننده زمستانی از دیرباز موعدی برای یادآوری رسم طبیعت و همراه شدن با آفرینش در تازه شدن روح آدمی بوده است که در تقویم شمسی اولین روز بهار به عنوان عید نوروز در قالب جشن آغاز سال جدید گرامی داشته میشود.
جشنی که به جای مانده از دوران باستان با خاستگاه کاملاً ایرانی بوده و هنوز پس از گذشت سالیان دراز در کشورهای مختلف منطقه به آن توجه ویژه میشود، البته در ایران و افغانستان که هنوز دارای تقویم شمسی هستند به عنوان سال نو ولی در سایر کشورهای منطقه که تقویم میلادی دارند به عنوان آغاز بهار جشن گرفته میشود.
اهمیت موضوع زمانی مشخص میشود که حتی لحظه وارد شدن بهار نیز به عنوان لحظه تحویل سال نو در میان مردم مورد توجه قرار گرفته و با آداب و رسوم متفاوتی به ثبت و ماندگاری آن میپردازند.
این لحظه بر اساس علم نجوم از زمان اعتدال بهاری آغاز میشود که بر اساس دانش ستاره شناسی این اعتدال بهاری در نیم کره شمالی زمین به لحظه عبور خورشید از صفحه استوای زمین به سوی شمال آسمان اتلاق شده و لحظه اول برج حمل نامیده میشود که در تقویم هجری خورشیدی با نخستین روز (اورمزد روز یا هرمز روز) از ماه فروردین برابر است.
اما برای گرامیداشت این لحظه و روزهای مهم، مردم نقاط مختلف کشور دارای سنن و آداب و رسوم مختلفی هستند که گفته میشود در زمانهای گذشته آخرین چهارشنبه سال به عنوان آغاز یادآوری نزدیک شدن به سال جدید و برپایی مراسمی به عنوان چهارشنبهسوری مورد توجه قرار میگرفت.
خانهتکانی، کوزهشکانی، اسفند دود کردن، آجیل خوردن، قاشقزنی، لباس نو پوشیدن، نوروزخوانی، پهن کردن سفره هفت سین و به دید و بازدید رفتن از رسوم کهنی است که هنوز نیز در بسیاری از نقاط مختلف سرزمین پهناور ایران به آنها پرداخته میشود تا به نسلهای بعدی نیز منتقل شود.
البته باید یادآور شد که سنتهای نوروزی با وجود قدمت بیشتر نسبت به دین مبین اسلام مانند بسیاری از رسوم دیگر ایرانی تقابلی با فرهنگ دینی مردم این سرزمین ندارد چراکه خود ریشهای دینی و اعتقادی داشته و مانند بسیاری از آداب مختلف خود را با معنویت دینی همراه ساخته است.
تاریخ نشان داده که مردم ایران زمین با ورود اسلام بسیاری از آداب نامناسب را گنار گذاشتهاند اما بسیاری دیگر را نه تنها کنار نگذاشته بلکه در قالب معنویت و با روح دینی به اجرا درآورده و ماندگار ساخته است.
روایت تاریخ از جشن نوروزی مازندراندر همین زمینه محمدعلی مهدوی به عنوان محقق و مورخ در گفتوگو با خبرنگار ما به تشریح آیین سنتی مازندران در ایام نوروز پرداخت و اظهار کرد: از دیرباز تازگی روح طبیعت با آمدن بهار ابتدا مردم را متوجه تازه کردن روح و روان خود با اتکای بیشتر به جنبههای معنوی این رویداد میکند.
وی افزود: به گونهای که به جرأت میتوان گفت علاوه بر اینکه مشهد امام رضا(ع) امروزه یک وعدهگاه حضور میلیونی مردم برای تحویل سال از سراسر کشور است اما استان مازندران نیز با توجه به بهرهمندی از امامزادههای فراوان هر ساله شاهد حضور بسیاری از مردم در این اماکن مقدس، یادمان شهدا و اماکن زیارتی برای تحویل سال نو هستند.
این پژوهشگر تاریخ در بیان مهمترین آئین سنتی مازندران در گرامیداشت نوروز، خاطرنشان کرد: بسیاری از رسوم مردم مازندران ازجمله پهن کردن هفت سین، دید و بازدیدها و نو نَوار شدن مانند سایر نقاط کشور بوده و مشترک است اما مازندرانیها در گذشته و حتی امروز سنتهایی دارند که مختص به خود آنها است.
وی اضافه کرد: به عنوان مثال در تاریخ آمده است که در زمان برخی پادشاهان کشور ازجمله شاه سلیمان و شاه عباس صفوی با حضور در منطقه مازندران در همین رودخانه تجن ساری امروزی در لجظه تحویل سال در قابقهای کوچکی شمعها و چراغهایی را قرار داده و آن را به آب میانداختند تا با جریان رود به دریای فرحآباد بریزد.
مهدوی یادآور شد: در تمام نقاط مازندران از دشت و کوهپایه گرفته تا مرتفعترین نقاط به نوعی با رسوم خود به گرامیداشت این روزها میپرداختند به عنوان مثال شهر نکا در واقع معنی لغوی آن محل و شهر بازی بوده چراکه در ایام مختلف ازجمله همین نوروز جمعیت زیادی در آن جمع شده در قالب جشن سال جدید به برگزاری بازیهای مختلف بومی و محلی میپرداختند.
وی گفت: دید و بازدید از دوست، آشنا و بهخصوص بزرگترها که در سراسر ایران انجام میشود، در مازندران دارای قدمت طولانی و اهمیت بالایی است بهگونهای که بعد از تحویل سال مردم مازندران از دیرباز ابتدا به دیدار خانوادههایی که عزیزی را در سال گذشته از دست داده بودند رفته و از آنها دلجویی میکنند.
این محقق و پژوهشگر حاجی فیروز را یکی از نمادهای سنتی مربوط به نوروز دانست و اظهار کرد: حاجی فیروز از قدیم همچون بابانوئل غربیها و مسیحیان به در منازل مردم رفته با خواندن و شاد کردن مردم نوید طراوت بهاری را همراه با هدایایی به آنها میداد که در مقابل نیز مردم بنا به توان خود در تجلیل از وی هدیهای را به او میدادند.
وی افزود: البته امروز به دلایل مختلف متأسفانه حاجی فیروز تبدیل به یک شغل حتی در تکدیگری شده که اصلا چنین حالتی در گذشته مرسوم نبوده است و باید تلاش کنیم تا این نمادهای سنتی را به درستی اجرا و برای آیندگان حفظ کنیم.
نوروزخوانی میراث فرهنگی نوروز از مازندرانهچنین مهدی روحی مدیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نکا در این زمینه به خبرنگار ما گفت: مازندران دارای سنن مختلفی در جشنهای مختلف بوده و است اما نوروزخوانی تنها آئینی است که فقط در مازندران دارای سابقه بوده و هیچجای دیگری نمونه در گذشته نداشته و اگر امروز در نقاط دیگر کشور نیز دیده میشود الگو گرفته از مردم مازندران است.
وی افزود: از دیرباز در مازندران رسم بوده که افرادی در قالب یک مجموعه که در آنها فردی به عنوان نوروزخوان و افراد دیگری با ساز، دهل و سرنا که وی را همراهی میکردند با حضور در روستاها و شهرهای مختلف از چند روز مانده به عید نوروز نوید آمدن بهار را به مردم در قالب اشعار مازندرانی میدادند.
این کارشناس مسائل فرهنگی با بیان تأثیرپذیری نوروزخوانی از مبانی اسلامی، خاطرنشان کرد: زمانی که اسلام وارد ایران شد اشعار نوروزخوانان حالوهوا و مضامین مذهبی را نیز به خود گرفت به گونهای که مدح و ثنای ائمه اطهار نیز در قالب اشعار قرار داده شد.
این مسئول اضافه کرد: در زمان حضور این افراد بر در منازل، مردم نیز هریک به بضاعت خود مبالغ و اقلامی از برنج و گندم گرفته تا میوه را به نوروزخوانان هدیه داده و هرکدام به نحوی نوروزخوان را دست خالی از نزد خود راهی نمیکردند.
رشد اقتصاد و اثرگذاری فرهنگی با توجه به آداب سنتی نوروزبه گزارش
بلاغ، استان مازندران یکی از پر تردد ترین مناطق کشور در زمانهای مربوط به تعطیلات از جمله تعطیلات نوروزی به شمار میآید که از این ظرفیت ایدهآل و فرصت مناسب باید با توجه هرچه بیشتر به مباحث گردشگری و جذب توریست به عنوان یک امتیاز ویژه بهترین استفاده را کرد.
اگر از اقدامات خدماتی و نگاه اقتصادی مستقیم در جذب توریسم و صرفههای درآمدی برای استان در چنین ایامی صرف نظر کنیم نگاه فرهنگی در رشد و تبلیغ آیین سنتی بومی این خطه به سایر نقاط کشور در اولیت بالایی قرار دارد.
چراکه حضور مسافران با فرهنگها و آداب و رسوم مختلف میتواند سبب تأثیرپذیری سنتهای بومی از فرهنگهای جدید و به فراموشی سپرده شدن رسوم با قدمت آن مناطق و به نوعی تُهی شدن مردم منطقه از گذشته با سابقه آنها است.
اما احیا و توجه به آداب دارای قدمت مردم مازندران هم میتواند به شناخته شدن رسوم این استان در کشوره و حتی جهان منجر شده و هم جنبههای اقتصادی همراه با جذب توریسم بیشتر را به همراه آورد.
در مجموع باید به این نکته توجه داشت که فرهنگ و سنتهای کهن هر قومی نشانگر قدمت، توانمندی و ذوق موجود در میان مردم آن منطقه است بنابریان باید فراتر از یادآوری به حفظ و گسترش هرچه بیشتر آنها پرداخته شود.