بنائیان سفید: گرایش سیاسی در نظام تعلیم و تربیت سم مهلک است

محمد بنائیان سفید فعال حوزه تعلیم و تربیت و مدیرکل اسبق آموزش و پرورش اظهار کرد: طبق استخراج علما از آیه 141  سوره مبارکه نساء اعلام شده است هرگز شایسته نیست که کافران بر مؤمنان سبقت بگیرند. این سبقه خواهد از بعدهای اجتماعی باشد یا اینکه فرهنگی، آموزشی، دفاعی و ... .

وی افزود:‌ نظام تعلیم و تربیت کشور به دنبال این است که بتواند استقلال همه‌جانبه شخصی، علمی و ... را در بر داشته باشد؛ چرا که پایه‌گذار سرمایه‌های اجتماعی است.

بنائیان سفید ادامه داد: اگر هر شخصی که در هر مکانی قرار دارد آموزش و پرورش بالای سرش نباشد که به وی جهت‌دهی قوی، خوراک و تغذیه لازم را ارائه کند به انحراف می‌رود و منابعی که در دست مدیران نالایق قرار می‌گیرد به هدر می‌رود؛ بنده 5 سال دبیر ستاد تحول بنیادین آموزش و پرورش و رئیس مرکز برنامه‌ریزی راهبردی، فناوری اطلاعات و تحول بنیادین بودم و رشته بنده نیز دکترای برنامه‌ریزی است.

این فعال حوزه تعلیم و تربیت اضافه کرد: از این جهت این موضوع را عرض می‌کنم که برخی فکر نکنند ما در حوزه ستادی مباحثی را مطرح می‌کنیم که علم آن را نداریم. بنده 39 سال سابقه تدریس و مدیریت ارشد اجرایی داشته‌ام و از بعد مبانی، و آرمان‌ها همگی موضوعات در نظام تعلیم و تربیت لحاظ شده‌اند. یک نوع فلسفه تعلیم و تربیت وجود دارد که مبتنی بر مبانی اعتقادات ما است و ارزش‌ها و اصول نظام اعتقادی ما برگرفته شده است که شاید بر اساس همین اصل بوده که مقام معظم رهبری فرموده‌اند باید تحول اساسی در نظام تعلیم و تربیت رخ دهد.

وی در ادامه گفت: این یعنی اینکه حرکت و جهت ما مبتنی بر مبانی اعتقادی باشد که در سند تحول بنیادین تحت عنوان حیات طیبه ترسیم شده است. نکته مهم بعدی این است که این سیاست‌ها صرفا آرمانی نیست که در همین راستا برخی مطرح می‌کنند ما مسائل را ایده‌الیست مطرح کردیم. این مورد در سند تحول بنیادین آرمان‌، سیاست‌‌گذاری و اهداف کلان ذکر شده و وجود دارند و راهبردهای اهداف کلان نیز در آن مطرح است. همچنین سیاست‌های عملیاتی و اجرایی تحت عنوان اقدام و عمل طرح شد یعنی مبانی ما که به صورت کلی است در 6 ساحت مطرح شده است.

این فعال حوزه تعلیم و تربیت اضافه کرد: این 6 ساحت مجموعه رفتارهای انسان در عرصه زندگی را تشکیل می‌دهد که یکی اعتقادی، عبادی و اخلاقی است و یکی دیگر اخلاق عمومی و بعدی اخلاق حرفه‌ای ما را در بر می‌گیرد و اینکه اخلاق کاربردی را مجزا می‌بینند ظلم است. چون احادیث و آیاتی وجود دارد که در آن بر اخلاق کاربردی تأکید شده است.

بنائیان اظهار کرد: نکته مهم بعدی ساحت زیستی‌بدنی است که متأسفانه در سند 2030 تنها بدنی آمده است در حالی که زیستی یعنی حیات و بیولوژیک و اینکه انسانی که حق حیات دارد و زندگی می‌کند باید از نظر روحی چه ویژگی‌هایی داشته باشد؛‌روح را از مسأله گرفتند و فقط بدن و فیزیک را مطرح کردند.

وی افزود:‌ نکته مهم دیگر ساحت سیاسی ـ اجتماعی است یعنی وقتی ما تربیت را بر عهده داریم از نظر موضع‌گیری‌ها، جهت‌گیری‌ها و عدم دخالت در مسأله نظام تعلیم و تربیت که به آن اشاره شد، یکی از مشکلات ما همین است که نتوانستیم نیروهای صاحب صلاحیت جذب کنیم و گرایش سیاسی در نظام تعلیم و تربیت سم مهلک است.

این فعال حوزه تعلیم و تربیت بیان کرد: پیامبر مکرم اسلام (ص) در حدیثی می‌فرمایند کسی که مدیریت جامعه اسلامی را بر عهده می‌گیرد ، اگر ببیند در آن محیط فردی از او افضل‌تر است و به کارش ادامه دهد به خدا، رسول خدا و به‌طور کلی همه مؤمنان خیانت کرده است.

بنائیان افزود: نکته دیگری که تحت عنوان منابع انسانی مطرح می‌شود، پرهیز از برخی موضوعات است که حضرت علی (ع) در این زمینه می‌فرمایند «بر حاکمان جوامع اسلامی واجب است که دانشمندان و علمای منحرف را به زندان بیندازید».

وی گفت:‌ بنده طی 5 سالی که در شورای سیاست‌گذاری‌های مجمع تشخیص مصلحت نظام در برنامه‌ریزی و تدوین سند تحول بنیادین حضور می‌یافتم، شاهد بودم گروه‌های علمی 6‌گانه‌ای حضور داشتند که همین افراد در مورد سند 2030 نیز نظر دادند؛‌ در یکی از مقالات بنده که نقدی به سند 2030 بود اشاره داشتم که تدوین‌گران می‌توانستند 45 هدف اساسی تعلیم و تربیت را در یک هدف بگنجانند.

این فعال حوزه تعلیم و تربیت با اشاره به اینکه جایگاه زنان در نظام اعتقادی از بعد سیاسی، اجتماعی، جهاد، جهاد علمی و ... بسیار بالاست، افزود: در زمان پیامبر نیز برای زنان اهمیت بالایی قائل بودند بعد در سویی برخی در سند 2030 محرومیت‌ها و نابرابری‌های آموزشی زنان را ذکر کرده‌اند و از طرفی دیگر آمار می‌دهند که تعداد دانشجویان خانم ما از آقایان بیشتر است‌؛‌ خب شما اگر سند تحول بنیادین را قبول دارید پس چرا سند 2030 را می‌پذیرید.

وی افزود: چهارمین ساحت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش اقتصادی و حرفه‌ای بودن، پنجمین ساحت زیبایی‌شناختی هنر و ششمین ساحت علم و فناوری است. ما باید این 6 ساحت را در زیرنظام‌ها عملیاتی کنیم و این عوامل باید در رهنامه تحول بنیادین آموزش و پرورش در منصه عمل مورد توجه واقع شود. 6 زیرنظام تعریف شد ولی متأسفانه منابع انسانی که باید از طریق دانشگاه فرهنگیان آموزش داده می‌شد، محقق نشد.

مسئله مهم دیگر در آموزش و پرورش مدیریت و رهبری آن بوده و هست که در این مقوله صلاحیت‌ها، مهارت‌ها و حرفه‌ای بودن مدنظر بود و رهبر می‌بایست ادراک کلی ارتباط انسانی و مسائل فن عملیاتی را درک کند.

بنائیان اضافه کرد: سومین مسأله مهم موجود در آموزش و پرورش منابع ملی ، برنامه درسی ملی،‌ فضا و تجهیزات و آخرین مورد فناوری و اطلاعات بود.توجه مقام معظم رهبری در رسیدن به تمدن نوین اسلامی یعنی همین مفهوم که ما چگونه بتوانیم با توجه به تحولات زمان از تکنولوژی، نوآوری و خلاقیت‌ها به صورت بهینه استفاده کنیم.

وی درباره چالش‌های آموزش و پرورش بیان کرد: ما سند تحول بنیادین و اسناد بالادستی را هر چند تصویب کردیم ولی به نهادینه شدن و اجرای آن نظارتی نداشتیم؛ باید ببینیم مدیران اصلی به این برنامه باور دارند یا خیر و اینکه آیا در برنامه‌ریزی‌های خود سند را ملاک کار قرار می‌دهند یا خیر.

این فعال حوزه تعلیم و تربیت افزود: مگر قرار نبود در برنامه درسی ملی برخی از عناصر نظیر ایمان،‌ اعتقادات، علم، عمل و ... را به کار بگیریم؟ آیا توانستیم در تدوین کتب درسی این موضوعات را لحاظ کنیم؟ آیا در عرصه‌های ارتباطی چهارگانه که ارتباط با خود، ارتباط با خالق، ارتباط با خلق  و ارتباط با خلقت (طبیعت و محیط زیست) است،‌توانستیم موفق باشیم؟ آیا توانستیم اهدافی که در سیاست‌های کلی ترسیم شده است را در محتوا پیاده کنیم؟

وی اضافه کرد: آیا در مؤلفه‌های برنامه‌ درسی که شامل 5 مؤلفه ساختار، اهداف، محتوا، ارزشیابی و روش‌ها بود به خوبی عمل شد؟؛ مؤلفه‌ها نشان می‌دهند سند کامل است، اجزای آن وجود دارد و اقدام در آن پیش‌بینی شده است که متأسفانه مشکل اصلی در اجراست.

بنائیان گفت:‌ دلیل اینکه در  اقدام کوتاهی می‌شود این است که همه اجرا را به تصویب بودجه منوط کردیم. هر چند باید بودجه‌ها پیش‌بینی و به صورت برنامه‌ای که تصویب شود ارائه می‌شد ولی آیا واقعا همه چیز منوط به بودجه است؟ به نظر بنده بودجه در اولویت‌های سوم وچهارم قرار دارد و مسئله اول در برنامه‌ریزی و همچنین مسئله دوم در باور و اراده کردن به تحقق سند است.

وی با بیان اینکه مسأله سوم در انتخاب و جذب معلمان، مدیران و ... است که باید باور به انجام کار داشته باشند، بیان کرد: اگر ما همه چیز را منوط به بودجه بدانیم احتمال دارد عواملی وارد قضیه شوند و همه محاسبات را بر هم بزنند.

این فعال حوزه تعلیم و تربیت خاطرنشان کرد: لذا اگر اولویت نداشته باشیم می‌توانیم خیلی راحت از زیر کار در برویم و بگوییم برنامه را تدریس کرده‌ایم ولی با فلان قدر بودجه نتوانستیم کار را پیش ببریم. همچنین یکی دیگر از مشکلات این است که اولویت‌بندی نداریم.

بنائیان تصریح کرد: مشکل شورای عالی انقلاب فرهنگی این است که نظارت و ارزشیابی 5 ساله که قرار بود بر اساس آن گزارش ارائه شود و نقصان‌ها تکمیل و بیان کنند، صورت نگرفت و در این زمینه نیز سوالی نیز نشد.