در مورد وجه تسمیه این شهرستان به نام مریوان، روایات متعددی وجود دارد. برخی معتقدند که «مراوی» در زبان کردی به معنای «جای مرغابی» است و این منطقه به دلیل برخورداری از دریاچه‌ی باتلاقی «زریوار» که زیستگاه تنوع جالبی از انواع مرغابی است، به نام مریوان شهرت یافته است. برخی دیگر براین باورند که این مکان روزگاری به دلیل برخورداری از محصولات جنگلی همچون مازوج، گز درختی و کتیرا، محل تجارت افرادی از «مرو» بوده است که بعدها در این مکان ساکن می‌شوند؛ به همین دلیل با گذشت زمان به مریوان شهرت می‌یابد.
گروه دیگر نیز معتقدند که پس از شکست و انقراض حکومت اموی، مروانیان از بغداد فرار کرده و به این منطقه مهاجرت کردند و از آن پس این مکان را به مریوان خواندند. «دورآشور»، «کارشاروکین» در زمان آشوریان، «دژان» یا «دزان»، «قلعه شاه آباد»، «دژ شاهپور» و «مهروان» از نام‌های کهن مریوان است که در کتب قدیمی از آن یاد شده است. هرچند قدمت شهر مریوان کنونی به ۱۰۰ سال می‌رسد، اما این منطقه از کشور دارای تاریخی کهن و طولانی است که بارها شاهد رخدادهای مختلف تاریخی بوده و در ادوار گذشته به دلیل قرارگیری در منطقه‌ای مهم و استراتژیک، مورد توجه قدرت‌ها، بازرگانان و تجار وقت بوده است.
۱. دریاچه زیبای زریوار (زریبار)
یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی در شهرستان مریوان، دریاچه‌ای است با آب شیرین در ۳ کیلومتری غرب شهرستان که در ارتفاعی نزدیک به ۲ هزار متری از سطح دریا قرار گرفته است. «زریوار» یا «زریبار» نام این جاذبه‌ی زیبای طبیعی است که لقب بزرگ‌‌ترین و البته زیباترین دریاچه‌ی آب شیرین غرب کشور را به خود اختصاص داده است.
جالب است بدانید که آب این دریاچه‌ی شگفت‌انگیز بواسطه‌ی آب چشمه‌های پیرامونش تامین شده و به همین دلیل ابتدا به «زیراوبار» که در زبان کردی به معنای آب کف کنار است، شهرت داشته و سپس به «زریوار» تغییر نام می‌دهد. انواع آبزیان، پرندگان، گیاهان و برخی از پستانداران در مجاورت این دریاچه‌ی ارزشمند زندگی می‌کنند.
۲. مجتمع پارک ساحلی زریوار
«مجمتع پارک ساحلی زریوار» یکی از جاذبه‌های گردشگری ارزشمند در شهرستان مریوان است که به اعتقاد مسئولین این شهرستان، می‌توان آن را تنها مجموعه‌ی گردشگری در زریوار معرفی کرد.
مسئولان این شهرستان، این پارک ساحلی و تپه‌ی مشرف به آن را در سه مجموعه‌ی سازماندهی شده و ارزشمند به نام‌های «پارک شهری و مراکز فرهنگی و خدماتی»، «پارک ساحلی» یا «بلوار ساحلی» و «مجموعه‌ی خدماتی پذیرایی و اقامتی روی تپه» به عنوان جاذبه‌ی گردشگری برای مسافران و علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی ارائه کرده است.
۳. بازارچه مرزی مریوان
یکی از شلوغ‌ترین و جالب‌ترین مکانهای شهرستان مریوان، «بازارچه‌ی مرزی» این شهرستان در فاصله‌ی ۱۵ کیلومتری از آن است که می‌توان آن را یکی از عظیم‌ترین و در عین حال ارزشمندترین بازارهای موجود در غرب ایران نامید. در کنار کالاهای وارداتی از کشورهای مختلف، می‌توان انواع محصولات داخلی مانند صنایع دستی، پوشاک، زیورآلات و محصولات متنوع دیگری را در این بازارچه یافت که گردشگران و مسافران را ساعت‌ها در این محل، متوقف خواهد ساخت.
۴. دشت بیلو
در ۱۵ کیلومتری از شهرستان مریوان، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری طبیعی قرار گرفته است که از آن به نام «دشت بیلو» یاد می‌شود. دشتی با بهره‌مندی از پوشش گیاهی مطلوب، چشمه‌های متعدد و حضور جنگل‌های پیرامون، به یکی از مکانهای محبوب و مناسب برای گردش و مسافرت در این شهرستان تبدیل شده است. طبیعت زیبا، نشاط و خرمی دشت و چشم‌اندازهای خیره‌کننده در این نقطه از مریوان، در ایام مختلف سال مخصوصا در روزهای نوروز و تعطیلات آخر هفته، میزبان جمع زیادی از مردم محلی و روستاییان است.
۵. منطقه تفریحی قمچیان
در حد فاصل جاده‌ی مریوان- سقز، یکی از زیباترین مناطق گردشگری در استان کردستان قرار دارد که به «منطقه‌ی تفریحی قمچیان» شهرت یافته است. این منطقه‌ی محبوب به دلیل وجود مناظر دیدنی طبیعی، چشم‌اندازهای سرسبز، کوه‌های سربه‌فلک کشیده و درختان گوناگون، همواره مورد توجه گردشگران و مسافران بوده است. تفریحگاهی که با حضور در آن شیفته و مجذوب آن شده و آرامشی شگرف را تجربه خواهید کرد. از ویژگی‌های مطلوب در این منطقه می‌توان به وجود گیاهان خوراکی متعدد، پرندگان مختلف و کوه‌هایی همچون چاوک و قله‌ی امام اشاره کرد که گزینه‌ای عالی برای کوهنوردی و طبیعت‌گردی است.
۶. روستای کانی‌سانان
در فاصله‌ای حدود ۷ کیلومتری از غرب شهرستان مریوان، در دامنه‌ی کوه و در فاصله‌ای نزدیک و مقابل دریاچه‌ی زریوان قرار دارد. خانه‌های روستا با معماری جالبی به صورت ردیفی، درست پشت سر یکدیگر و بدون اینکه هیچ یک از آن‌ها مقابل دید خانه‌ی دیگری را بگیرد، ساخته شده است.
در واقع چینش خانه‌ها به دلیل قرارگیری روی سرازیری، به گونه‌ای است که با حضور در هر خانه، منظره‌ای جالب و دوست‌داشتنی را شاهد خواهید بود و مناظری چشم‌نواز از دریاچه، کوه، جنگل‌های متعدد و نیزارها مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد که این روستا دارای پیشینه‌ای نزدیک به ۱۵۰ سال است و چون در گذشته ساکنان نخستین آن سه خانواده‌ی دامدار را تشکیل می‌داد، به این نام یعنی «کانی سه نان» شهرت یافته است. زیبایی‌‌های این روستا، آن را به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل کرده است.
۷. قلعه مریوان (قلعه ایمام)
یکی از جاذبه‌های تاریخی در شهرستان مریوان، بنایی است کهن و متعلق به اواسط قرن ۱۰ هجری قمری که در فاصله‌ی ۳ کیلومتری از جنوب شرقی شهر، قرار دارد. «قلعه‌ی مریوان» نام این میراث تاریخی کشور است که به نظر می‌رسد در دوران حکومت «سرخاب بیگ اردلان»، بر فراز کوهی احداث شد. «هلوخان» و «قلعه ایمام»، نام‌های دیگر این اثر تاریخی است که در بین مردم رواج یافته است. متاسفانه به دلایلی بخش اعظمی از این میراث کهن از بین رفته است و تنها آثاری از پله و آب انبار آن باقی مانده است. گفته می‌شود که دوران سرخاب بیگ، از این قلعه به عنوان پایگاه حکومت کردستان استفاده می‌شد. سرانجام در زمان هلوخان، حتی با وجود افزایش قدرت دفاعی قلعه و اضافه کردن ساختمان‌های دیگری به آن مانند مسجد، مرکز فرمانروایی خود را از این قلعه به «قلعه‌ی پالنگان» تغییر داد.
۸. پل تاریخی گاران
در فاصله‌ی ۱۰ کیلومتری از شمال شرقی شهرستان مریوان و در جاده‌ی «گاران-تیژتیژ»، یکی از جاذبه‌های تاریخی استان کردستان قرار گرفته است که به «پل گاران» شهرت دارد. پلی ساخته شده از سنگ، ساروج، آجر و سنگ‌های تراشیده و بالغ بر ۵ دهنه، که دو دهنه‌ی آن در وسط رودخانه ساخته شده است. در گذشته با کمک این پل، مسیر ارتباطی بین «اسلام‌دشت» و «گاران» در شهرستان مریوان آسان‌تر صورت می‌پذیرفت. همچنین با استفاده از این پل، شهر «سنندج» به شهر مریوان متصل می‌شد. گفته می‌شود قدمت این سازه‌ی تاریخی متعلق به دوران حکومت ساسانیان است و تا سال ۱۳۲۰ از آن استفاده می‌شد. جالب است بدانید که پل گاران، در دوران حکومت صفویان و در زمان حکومت والیان اردلان، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و به عنوان میراث فرهنگی کشور، به ثبت ملی رسیده است.
۹. ارتفاعات چهل چشمه
در منطقه‌ی مریوان، ارتفاعات کوهستانی متعددی وجود دارد که اغلب از دو نوع مرتفع سنگی و کوه‌های جنگلی رفیع است. «چهل چشمه» کوهی است با ارتفاعی نزدیک به ۳ هزار و ۱۴۰ متر از سطح آب‌های آزاد که در شمال شرقی شهرستان مریوان قرار گرفته است. درواقع چهل چشمه متشکل از ۲۰ قله‌ی دیگر است که قله‌ی شاه‌نشین در چهل‌چشمه، کانی میران، کوه مزگت و میرزا، کوه افراسیاب، کوه باینچوب، کوه کل کوژ تعدادی از این قلل را تشکیل می‌دهد.
در پیرامون این کوه زیبا و سربه فلک کشیده، روستاهای متعددی وجود دارد که نرگسله، درهوان، کا نعمت و اسحاق‌آباد، از جمله‌ی آن‌ها است. طبعیت زیبا با چشم‌اندازهایی رویایی و افسونگر، سرسبزی و نشاط منطقه، مجموعه‌ی کم‌نظیری از گل و گیاهان مختلف با پوشش گیاهی متنوع دارویی از جمله کاشمه، سموور، ریواس، برزا، سنوبر، حضور چشمه‌ها و ییلاق‌های متعدد از جمله چشمه‌ی «قولنگ احمد خدر»، «میکائیل کویره»، «هوار« یا «کانی چاوره‌ش»، «جمین»، «کانی زلیخا» و «مصطفی خان»، این منطقه از کشور را به یکی از تفریحگاه‌ها و استراحتگاه‌های محبوب تبدیل کرده که در ایام مختلفی از سال میزبان گردشگران، طبیعت‌گردان و کوه‌نوردان از سراسر ایران است.
۱۰. تفرجگاه ملاقوبی
از دیگر مکانهای دیدنی در شهرستان مریوان، تفرجگاهی به نام «ملاقوبی» است که در جنوب شرقی روستای «برقلعه» و در بخش شمالی روستای «هجرت» قرار گرفته است. درواقع «ملاقویی» منطقه‌ای است که در آن فردی به همین نام دفن شده که از گذشته تا به امروز به عنوان زیارتگاه و مکانی مذهبی مورد توجه و احترام مردم قرار می‌گیرد. حضور درختان جنگلی فراوان، طبیعتی سرسبز و چشمه‌های متعدد، مناظر و چشم‌اندازهایی زیبا و منحصربه‌فرد را در این منطقه ایجاد کرده که آن را به یکی از مکانهای دیدنی و جاذبه‌های گردشگری استان کردستان، تبدیل کرده است.
