برکت دیروز و امروز ری مدیون این مرد بزرگ است

 

 

اما هویت امروزین ری را به‌عنوان یکی از شهرهای اسلامی در سده‌های نخستین اسلام باید سراغ گرفت؛ سابقه‌ای که درعین مدنیت با هویت شیعی نیز گره خورده است و این شهر کهن را از همان نخستین سده‌های اسلام به یکی از پایگاه‌های مهم شیعی تبدیل کرده بود.

 

 

این سابقه اما از قرن دوم هجری با حضور یکی از سادات حسنی (که بنابر روایات مختلف از نسل چهارم یا پنجم فرزندان امام‌حسن مجتبی(ع) است) در ایران زمین تلالو پیدا کرده است. حضرت عبدالعظیم حسنی که در عین حال افتخار شاگردی و صحابی‌بودن 3 تن از امامان را نیز داشته و غیر از خوشه‌چینی از خرمن فضل ایشان، وظایف مختلفی را نیز در دستگاه وکالت ائمه بر عهده داشته است.

 

 

پنجشنبه ۴ربیع‌الثانی ۱۷۳هجری قمری

مدینه؛ خانه امام‌حسن مجتبی(ع)

در زمان حکو مت هارون‌الرشید

 

 

منابع تاریخی، تبار سیادت حضرت عبدالعظیم را با ۴ واسطه، به امام‌حسن(ع) می‌رسانند. در کتاب الرجال النجاشی نسب ایشان اینگونه ثبت شده است؛ عبدالله‌بن‌علی، پدر حضرت عبدالعظیم(ع). علی‌بن‌حسن، جد اول حضرت عبدالعظیم، ایشان همراه پسر عمویش عبدالله محض و گروهی دیگر از سادات حسینی، در دوران خلافت منصور بر ضد‌عباسیان قیام کرد به همین خاطر جمعی از آنان و ازجمله وی، دستگیر و به بغداد منتقل شدند. حسن‌بن زید، جد‍ دوم حضرت عبدالعظیم که در بین بنی‌هاشم، به بخشش، کرَم و سخاوت و خدمت به محرومان، شهرت داشته است و از سوی منصور عباسی ولایت مدینه به وی سپرده شد اما پس از مدتی، مورد خشم او قرار گرفت و به زندان افتاد. زید فرزند امام‌حسن(ع)، جد سوم حضرت عبدالعظیم. ایشان فرزند بزرگ امام‌حسن مجتبی(ع) است.

 

 

با توجه به تاریخ وفات حضرت عبدالعظیم باید گفت ایشان دوران حیات 5 امام از امام‌کاظم(ع) تا امام عسکری را درک کرده است که البته بنابر نقل منابع این مسئله به این معنا نیست که عبدالعظیم حسنی به محضر همه این بزرگواران رسیده یا از ایشان سخنی نقل کرده باشد بلکه بنابر مسلمات تاریخی ایشان به درک محضر امام‌جواد و امام‌هادی علیهماالسلام رسیده و البته از ایشان احادیث فراوانی نقل کرده است. اما بنابر روایت کتاب الاختصاص شیخ مفید حضرت عبدالعظیم محضر امام‌رضا (ع) را نیز درک و از ایشان روایت کرده است. در برخی از نسخه‌های رجال الطوسی، عبدالعظیم حسنی از اصحاب امام عسکری (ع) نیز محسوب شده است اگرچه حدیثی از ایشان نقل نکرده‌اند.

 

 

از جمله مهم‌ترین جلوه‌های شخصیتی این چهره بزرگوار تاریخ شیعه در عمر با برکت حدودا 80ساله‌شان رجوع مردم در مسائل علمی و اعتقادی به ایشان است. به‌طوری که گفته می‌شود در مواقعی امام جواد و امام هادی علیهما‌السلام مردم را برای حل مشکلات دینی و یافتن پرسش‌های اعتقادی و عملی‌شان، به ایشان ارجاع داده‌اند و این نشان از اجتهاد مسلم علمی در کنار شخصیت حدیثی این فرزانه متقی دانش‌ور دارد. صاحب‌بن‌عباد به نقل از ابوحماد رازی (در رساله‌ای که در شرح حال حضرت عبدالعظیم (ع) نوشته) می‌گوید: خدمت امام هادی (ع) در سامرا رسیدم و مسائلی از حلال و حرام از ایشان پرسیدم. امام به پرسش‌های من پاسخ داد و هنگامی که خواستم از ایشان خداحافظی کنم به من فرمود: ای ابوحماد! هنگامی که چیزی از امور دینی در منطقه‌ات برای تو مشکل شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی بپرس و سلام مرا به او برسان. از سویی رجالیون، حضرت عبدالعظیم را به‌عنوان مولفی شیعه نیز می‌شناسند و کتاب «خطب امیرالمؤمنین» که گمان می‌رود از مصادر اصلی نهج‌البلاغه باشد به ایشان منتسب است. برخی از منابع کتاب «کتاب یوم و لیله» در آداب و اعمال دینی روزانه را نیز به ایشان منتسب می‌کنند.

 

 

درباره‌ شأن حدیثی و معنوی حضرت عبدالعظیم باید گفت که در منابع متعدد شیعی ایشان به وثاقت و قدوه تقوی بودن ستوده شده‌اند. از جمله علامه حلی، شیخ طوسی و شیخ صدوق در آثار خود ایشان را جزو ثقات و متقیان روزگار معرفی می‌کنند به طوری که گاه حتی در نقل خاصه از ایشان نیز به گفتار ایشان تکیه تام می‌شود چنان که شیخ صدوق (ره) در کتاب من‌لا یحضره‌الفقیه ضمن آوردن روایتی از حضرت عبدالعظیم می‌گوید: این حدیث نادر است و من جز در طریق عبدالعظیم(ع) ندیده‌ام و او هم مرضی است. حضور حضرت عبدالعظیم در ری اما به‌خاطر فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی ایشان بوده است و اینکه ایشان در موارد مکرری تحت تعقیب دستگاه خلافت عباسی قرار داشتند و با توجه به نقش ایشان در ترویج معارف اهل‌بیت است که سال‌های پایانی عمر خود را به دور از نزدیکانشان در میان مردم شیعی‌ای به ترویج معارف حقه اهل‌بیت می‌گذرانند.

 

به برکت مدفن این بزرگ مرد شیعه که سفارشات اکید به زیارت ایشان شده است نیز امروز آستان جان پناه این مسافر غریب ری ملجا هر آشنا با معارف شیعه است و غیراز خدمات علمی و دینی؛ این آستان از روزگاران کهن، محل دفن جمعی از مشاهیر دینی، علمی، هنری و حتی سیاسی بوده است؛ از مقبره مفسر کبیر شیخ ابوالفتوح رازی گرفته تا بزرگانی چون آیت‌الله شاه آبادی استاد عرفان امام، قائم‌مقام فراهانی، آیت‌الله کاشانی، علامه سیدمحمد کاظم عصار، استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، استادامیری فیروزکوهی، ادیب الممالک فراهانی، شهید شیخ محمد خیابانی، حبیب‌الله شیرازی (قآنی)، علامه ابوالحسن شعرانی، ستارخان سردار ملی، آیت‌الله علی کنی و آیت‌الله مجتبی تهرانی ازجمله ناموران مدفون در این آستان متبرکه‌ هستند.

 

 

جمعه ۱۵ شوال ۲۵۲ هجری قمری ری، در زمان حکومت المعتزبالله عباسی