جهان در سال 2017 در انتظار چه تحولاتی است؟

"یوگنی ساتانوفسکی" رئیس موسسه مطالعات خاورمیانه روسیه: افزایش حمایت از گروههای افراطی در خاورمیانه از سوی آمریکا، انگلیس و فرانسه و متحدانشان و همچنین از سوی سازمان ملل متحد که تحت نفوذ این کشورها قرار دارد، منفی ترین تحول در عرصه خاورمیانه در سال 2016 محسوب می شود. این مسئله منجر به آن شد که ائتلاف به اصطلاح «ضد تروریستی» متشکل از 67 کشور جهان به سرکردگی آمریکا کاملا منفعل عمل کرده و به ابزاری برای حمایت از تروریستها تبدیل شود. در عین حال مثبت ترین رویداد هم از محاصره درآمدن شهر حلب سوریه بود که سخت ترین شکست تروریستها و حامیان آنها در عربستان، قطر، ترکیه و برخی کشورهای غربی در خاورمیانه محسوب می شود.

در سال 2017 هم سیاست جدید آمریکا در خاورمیانه بر امنیت کلی در منطقه تاثیر خواهد گذاشت و در این رابطه مسئله تعیین کننده نه تنها برای منطقه، بلکه برای کل جهان، دست برداشتن آمریکا از دخالت در امور داخلی کشورها و سرنگون کردن رژیمهای سیاسی به نفع برخی نیروهای سیاسی در کشورهای خاورمیانه است.

مهمترین تحرک جهانی در سال 2017

"آندری کورتونف" مدیرکل شورای امور بین الملل روسیه: عدم پیشرفت در حل و فصل بحران اوکراین در سال 2016 تاثیر منفی در روابط مسکو نه تنها با کی یف، بلکه در مجموع با غرب را تشدید کرد. نتیجه عدم آشتی طرفین منجر به حفظ تحریمها و تصمیم نشست سران ناتو برای تقویت توان نظامی این سازمان در شرق اروپا گردید که عواقب این تصمیمات در سال 2017 نیز دیده خواهد شد.

فایق آمدن بر بحران بوجود آمده در روابط روسیه و ترکیه در نوامبر سال 2015 که تا بخشی از سال 2016 هم ادامه یافت، یکی از تحولات مثبت سال گذشته محسوب می شود. روابط مسکو و آنکارا عامل مهمی در تامین امنیت در منطقه دریای مدیترانه ، قفقاز و خاورمیانه است. 

توسعه روابط روسیه و امریکا در دوره ریاست جمهوری "دونالد ترامپ" و نتیجه انتخابات آتی در برخی کشورهای اروپایی، امکانات و محدودیتهای سیاست روسیه در سال 2017 را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در سال جدید تحرکات مهمی در روابط روسیه و کشورهای غربی رخ می دهد که تا سطح بالایی روی امنیت و جو کلی سیاست خارجی روسیه تاثیر می گذارد.
مهمترین تحرک جهانی در سال 2017 شکل گیری راهکار سیاست دولت جدید آمریکاست که در این رابطه هنوز ابهامات زیادی نهفته است. هنوز مشخی نیست که سیاست خارجی و سیاست امنیتی آمریکا در جهت گیریهای اصلی به چه گونه خواهد بود. این سیاستها ممکن است شدیدالحن تر، ملایم تر، یکجانبه یا چندجانبه باشد. به همین دلیل تحولات مربوط به آن باید با دقت مورد توجه قرار گیرد.

عامل مهم دیگر در عرصه امنیت جهانی، روند اوضاع در خاورمیانه است. قبل از هر چیز صحبت بر سر سوریه و یمن، وضعیت بی ثبات لیبی و برخی کشورهای دیگر عربی است. فعلا تا به آخر معلوم نیست که آیا همکاریهای سه جانبه روسیه، ایران و ترکیه و یا در سطح وسیعتر بین المللی می تواند در حل مشکلات سوریه موفق باشد و اینکه نقش غرب در این روند به چه صورت است. یک عامل نامشخص دیگر اوضاع در افغانستان است که در سال جدید خروج نیروهای نظامی آمریکایی از آن آغاز می شود.  

سومین عامل مهم امنیت جهانی در سال 2017 سیاست خارجی چین است. این مسئله اوضاع پیرامون دریای چین جنوبی، روابط پکن و توکیو، روابط آمریکا و چین و در مجموع سطح وخامت اوضاع در منطقه آسیا و اقیانوس آرام را تحت تاثیر قرار خواهد داد. هر نوع تغییری در این منطقه با تغییر دولت آمریکا و پویایی تحولات در چین در ارتباط است. واکنش منفی پکن به تماسهای ترامپ با دولت تایوان، نگرانیهای زیادی را در این جهت گیری بوجود آورده است. منطقه آسیا و اقیانوس آرام همچنین تحت تاثیر تحولات مربوط به شبه جزیره کره قرار دارد.

دولت جدید آمریکا باید با عقل سلیم اشتباهات گذشته را اصلاح کند

"نیکولای زلوبین" رئیس مرکز منافع جهانی آمریکا: شکست راهکار آمریکا در خاورمیانه در مبارزه با گروه تروریستی داعش، منفی ترین تحول سیاسی-نظامی برای واشنگتن بوده و در نتیجه مواضع آمریکا در جهان تضعیف بیشتری شده است.

مثبت ترین تحولات در سال گذشته احتمالا مبارزات انتخاباتی در ایالات متحده بود که باعث شد شخصیتی با سیاستی کاملا متفاوت به ریاست جمهوری برسدو بعد از انتخابات اکنون امکان تغییر مواضع آمریکا در جهان، بخصوص نگرش این کشور به نظم جهانی بوجود آمده است. دولت جدید آمریکا اکنون می تواند با عقل سلیم اشتباهات گذشته خود را اصلاح کند. البته هنوز بطور کامل مشخص نیست سیاستمدارانی که در دولت جدید آمریکا بکار گرفته خواهند شد، چه افراد و با چه دیدگاههایی هستند. 

مهمترین مشکل آمریکا در سال 2017 شکل دادن به سیاست خارجی خود است که وظیفه بسیار پیچیده ای است. اینکه دولت جدید تا چه اندازه در این عرصه موفق باشد، مواضع آتی واشنگتن در جهان تعیین خواهد شد. این مسئله در وهله نخست بر روابط آمریکا با متحدانش در ناتو تاثیر خواهد گذاشت. شکل گیری این روابط نه تنها در اروپا، بلکه در کل جهان موثر است.

روابط آمریکا با متحدانش در خارج از ناتو و روابط روسیه و آمریکا نیز کم اهمیت نیستند. هر نوع تغییر در سیاست خارجی بر موقعیت اقتصادی آمریکا و بویژه در رویارویی این کشور با چین تاثیر خواهد گذاشت. 

یکی از تحولات منفی سال 2017 ممکن است مسابقه تسلیحاتی جدید بین آمریکا و روسیه باشد. اگر چنین شود، اقتصاد روسیه آسیب بیشتری خواهد خورد. این مسئله تاثیرات منفی هم برای اقتصاد آمریکا خواهد داشت. بسیاری از تحولات جهانی هم بستگی به روابط آمریکا با چین و جمهوری اسلامی ایران دارد که دونالد ترامپ آنها را اصلی ترین تهدید برای آمریکا نامیده است.

بهبود روابط روسیه و آمریکا عامل مثبتی در حل و فصل مناقشات در خاورمیانه و اوکراین

"یوگنی بوژینسکی" رئیس شورای مرکز تحقیقات سیاسی روسیه: منفی ترین تحولات در سال 2016 فعالیتهای ضدروسی در غرب بود. بهانه توسعه این روند هم هر روز افزایش یافت:

اوضاع اوکراین، سوریه، جنجال دوپینگ در بازیهای المپیک، دخالت در مبارزات انتخاباتی آمریکا و ... احتمالا در سال جدید هم روسیه به دخالت در انتخابات در آلمان متهم خواهد شد. سال گذشته بطور قطع مشخص شد که مقامات کی یف قصد ندارند توافقنامه مینسک را رعایت کنند، به همین دلیل مناقشه نظامی در شرق و جنوب اوکراین در سال 2017 نیز ادامه خواهد داشت.

یکی از مسائلی که تاثیر مثبتی بر امنیت جهانی گذاشت، آزادسازی شهر حلب سوریه از دست گروههای تروریستی بود که این مسئله مواضع "بشار اسد" را تقویت کرده است. به همین دلیل هم کشورهای غربی کمتر از قبل خواستار برکناری اسد بعنوان پیش شرط آغاز روند حل و فصل سیاسی اوضاع سوریه هستند. 

در سال 2017 مهمترین عامل در روند آتی تحولات در سوریه، عراق و اوکراین و حتی دیگر مناطق جهان،  چگونگی خط مشی سیاست خارجی دولت جدید آمریکا  خواهد بود. اگر دونالد ترامپ واقعا روابط نزدیکی با مسکو برقرار کند، امید بیشتری برای کاهش مناقشه روسیه و غرب وجود خواهد داشت و بهبود روابط روسیه و آمریکا هم بر مسئله تحریمها و حل و فصل نهایی مناقشات در خاورمیانه و اوکراین تاثیر مثبت خواهد داشت.

امنیت جهانی در سال جدید به روند اوضاع در سوریه، دورنمای همکاریها با آمریکا در مبارزه با داعش و آغاز حرکت به سمت حل و فصل اوضاع در دونباس (اوکراین) بستگی خواهد داشت.

حمایت ترامپ از روند تقسیم اروپا، یک مشکل امنیتی برای این قاره است

"پل دونای" عضو مرکز اروپایی تحقیقات بین المللی آلمان: در کشورهای شرقی و مرکزی اروپا در سال گذشته حوادثی رخ داد که به وحدت اروپایی بسیار آسیب رساند. مهمترین آنها خارج شدن انگلیس از اتحادیه اروپا بود و اکنون می توان گفت که اتحادیه اروپا دیگر تعیین کننده ارزشهای دموکراسی در اروپا نیست. اصلی ترین صادرکننده دموکراسی به کشورهای اروپایی همچنان آمریکاست. مجارستان، لهستان، اسلواکی و کشورهای حوزه دریای بالتیک خریدار چنین دموکراسی بوده و تحت تاثیر آن قرار دارند. نتیجه چنین پوپولیستی آن می شود که غرب ادعای رهبری اخلاقی در جهان را دارد.

در طول سال گذشته نگرانی کشورهای اروپای شرقی و مرکزی از تقویت تواناییهای نظامی روسیه نه تنها در رابطه با بحران اوکراین، بلکه بعد از عملیات نظامی روسیه در سوریه، افزایش یافت. این مسئله تاثیر منفی بر امنیت اروپا دارد. به همین دلیل هم ناتو و حتی اتحادیه اروپا تلاش نمودند تا برغم وجود اختلافات، در عرصه امنیتی سیاستهای هماهنگتری را پیاده کنند. البته سئوال اینجاست که این تحولات با روی کار آمدن دولت جدید آمریکا به چه صورت گسترش پیدا خواهد کرد.

سرنوشت تحریمها علیه روسیه هم به دلیل تاثیر منفی آن بر اقتصاد برخی کشورهای اروپایی در هاله ای از ابهام قرار دارد. بیشترین آسیب را در این بین کشورهای مجارستان، بلغارستان، اسلواکی، فنلاند و ایتالیا متحمل شده اند که روابط اقتصادی نزدیکی با روسیه دارند.

مهمترین مشکل امنیتی برای اروپا، چگونگی اقدامات دولت جدید آمریکا در عرصه بین المللی است. اولین علائم حاکی از آن است که واشنگتن کمتر ادعای صدور دموکراسی را نموده و احترام بیشتری به استقلال کشورها خواهد گذاشت. ضمن اینکه مواضع آمریکا در عرصه اقتصاد جهانی محکمتر خواهد شد که می تواند به جنگ تجاری و بحران جدید در نظام اقتصادی جهان منجر شود.

در سال 2017 روند تقسیم اروپا همچنان ادامه خواهد داشت. فقدان وحدت در اتحادیه اروپا از هم اکنون موجب از دست دادن گرجستان شده و بحران در اوکراین نیز بزودی این کشور را از اروپا دور خواهد کرد. دولت ترامپ ممکن است از ادامه شکاف در اروپا حمایت کند و این مسئله عواقب منفی برای این قاره در پی خواهد داشت.