انحلال سازمان‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها

به گزارش بلاغ به نقل از تسنیم، محسن اعتضادی یکی از اساتید علم اقتصاد و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد است و سالیان زیادی درخصوص اقتصاد اسلامی و به طور مشخص بانکداری اسلامی تحقیق و پژوهش کرده است و دارای تألیفات بسیار زیادی در این حوزه است.

باتوجه به هفته بانکداری اسلامی با وی در زمینه نحوه بانکداری در ایران گفت‌وگو کردیم که در زیر متن این گفت وگو را ملاحظه می کنید.

*اغلب اقتصاددانان معتقدند، یکی از مهمترین مشکلات اساسی کشور، ربوی بودن نظام بانکداری ایران است. حتی برخی ها می گویند این چالش ضربه زیادی به اقتصاد ایران وارد کرده و باید جلوی این زیان را گرفت. آیا شما ربوی بودن نظام بانکداری ایران را تأیید می کنید. اگر پاسخ مثبت است چه راهکاری برای برون رفت از این شرایط پیشنهاد می کنید؟

اعتضادی: سؤال خوبی را مطرح کردید؛ در پاسخ ضمن جواب مثبت به سوال اول شما باید بگویم حوزه‌های علمیه که باید حساس به ماجرا باشند متأسفانه گاهی حساسیّت لازم را به خرج نمیدهند.چرا با اینکه در حوزههای علمیّه بارها گفته شده که بانکها ربوی نیستند کسی نسبت به این مسأله اعتراض نکرده است.
فکر میکنم باید بدون تعارف تکلیف خود را با مقوله ربا مشخص کنیم. امروز بالاترین مقامهای اجرایی کشور به این مسأله اذعان دارند که عملکرد بانکهای کشور ربوی است.

*برای درک بهتر بحث بفرمایید منظورتان از ربوی بودن چیست و چه شاخصه هایی دارد؟

اعتضادی: به تازگی خبری را به نقل از بانک مرکزی در برخی از رسانه ها شنیدم که بسیار تعجب کردم. بانک مرکزی به طور رسمی اعلام کرد که باید تعداد بانکهای خصوصی حدود ۵۰ درصد افزایش یابد. فکر می کنم این مسأله جای شگفتی بسیاری دارد. بنده چندی پیش سفری به کشور اندونزی داشتم. هنگامی که به آنجا رسیدم ساختمانهای بسیار بلند، عظیم و زیبایی را مشاهده کردم که به بانکهای ملی این کشور تعلق داشت. معتقدم هرجا که وارد شدید و دیدید که بهترین و زیباترین ساختمانها به بانکهای آن کشور تعلق دارد؛ بدانید که سیستم بانکداری ربوی و سرمایه داری در آن جامعه حاکم است.

بنابراین در این جا باید گفت چرا مسئولان ما که می دانند سیستم بانکداری ما ربوی است جلوی آن را نمی گیرند؟ و چرا قانون بانکداری بدون ربا در کشور اجرایی نمی شود؟ این قانون که هنوز منسوخ نشده، پس چرا بانکها برای اجرای آن تن نمی دهند.

باید از مسؤولان بانک مرکزی سؤال کرد که دلیل مجوزهای بی مورد به بانکهای خصوصی و جدید التأسیس چیست؟ چرا آنها به این بانکها و مؤسسه ها مجوز می دهند؟ هدف اصلی آنان چیست؟

*اگر موافق باشید برگردیم به بحث چالشهای ربوی بودن بانکداری؛ فکر می کنید کجای نظام بانکی ایران این مشکلات را بیش از پیش گسترده کرده است؟

اعتضادی: مشکلات بسیار زیاد است. برخی فکر می کنند با تغییر دادن نام ها مشکل ربوی بودن نظام بانکی ایران حل میشود. اینکه ما بیاییم اوراق قرضه را با نام اوراق مشارکت معرفی کنیم، مشکل را حل نمی کنیم. برای جامعه اسلامی به هیچ وجه زیبنده نیست که این چنین اسکناس و اوراق قرضه بی توجیه، منتشر شود. سازمانهای سرمایه گذاری وابسته به بانکها نیز قسمت دیگر خرابکاری سیستم بانکی موجود را دامن می زنند.

*مگر این سازمانهای سرمایه گذاری چه می کنند که شما اعتقاد دارید خرابکار هستند؟

اعتضادی: نظر بنده این است که تمام سازمان‌های سرمایه گذاری متعلق به بانکها باید منحل شوند. آنها فقط به دلالی خود مشغول هستند. اینها هر بار به یک حوزه اقتصادی در جامعه ورود پیدا می کنند و باعث ایجاد مشکل می شوند.

یک بار به بازار املاک وارد می شوند و قیمت مسکن را به چندین برابر میرسانند و بار دیگر به بازار .... جالب اینکه اگر رییس جمهور و بانک مرکزی این قدرت را داشته باشند که اگر بانکها طبق قانون عمل نکردند آنها را تعطیل کنند؛ تردید نداشته باشید که همه آنها تعطیل می شوند.

باید اذعان کرد که خیلی از بانکهای ایرانی اصلاً به بانکداری اسلامی توجهی نمی کنند. مشکلات در حوزه نظام بانکی بسیار زیاد است.متأسفانه برخی که اصلاً هیچ دانشی نسبت به علم اقتصاد و بحثهای پولی ندارند هم درباره اقتصاد اظهارنظر می کنند البته این اظهارنظرها خیلی هم تأثیرگذار است که از سوی برخی چهره های غیراقتصادی مطرح میشود که بنده معتقدم تأسف آور است.

*رابطه‌ی کارآیی و عدالت را در نظام بانکی چگونه ارزیابی می‏کنید؟ آیا این دو با هم در ارتباط هستند؟

اعتضادی: بهتر است این رابطه را با یک مثال برای شما توضیح دهم. طبق بحثهایی که در رسانه ها شده است و بنده هم در اخبار مشاهده کردم، حقوق ماهیانه مدیرعامل یک بانک ۱۵ میلیون تومان بود و کارانه ۲ ماه ایشان نیز حدود ۲۰ میلیون تومان بوده است. حالا سؤال این است آیا کارایی وی به واقع همین اندازه است؟ به طور قطع خیر، در نظام اقتصادی هر چه قدر توزیع درآمد و ثروت عادلانه تر باشد سطح قیمت‏ها نیز کاهش می‏یابد. دلیل هم این است که کشش قیمتی تقاضا افزایش می‏یابد و منحنی به شکل یک خط افقی در می آید. به این نکته توجه کنید اسلام در هیچ جا به ما نگفته که درآمدها یکسان باشد، زیرا توانایی‏ها یکسان نیست. اما این به معنی بی عدالتی نیست. در همان غرب هم این اختلافها مشکل آفرین شده است.

*به مشکلات فراوان اقتصاد ایران اشاره کردید؛ به واقع تمام این‌ها دردناک است اما سؤال بنده از شما این است که در حوزه بانکداری چه باید کرد؟

اعتضادی: قانون عملیات بانکی بدون ربا که از سال ۱۳۶۲ تصویب شد می بایست از سال ۱۳۶۳ اجرایی و پیاده می شد. فکر میکنم تنها راه حل، برون رفت ازاین اجرای قانون بانکداری بدون ربا است.

*بدون شک عدالت یکی از شاخص‏هایی است که بانکداری اسلامی را با بانکداری سرمایه داری متمایز می‏کند، تفاوت نگاه اسلام به عدالت را با نگاه غربیها چگونه می بینید؟

اعتضادی: به قول شهید «مطهری» عدالت در سر سلسله احکام است. ما می خواهیم ربا را از بین ببریم تا به عدالت برسیم. غربیها می‏گویند: «این کارآیی است که مهم است و ما پس از رسیدن به رشد کافی، برای فقرا هم فکری میکنیم.» فان مع العسر یسرى... یعنی در داخل عسر یسر وجود دارد، نه بعد آن. چرا میگویید بعد از کارآیی به عدالت هم میرسیم؟ در اقتصاد اسلامی همراه با کار است که عدالت به وجود می آید. لذا هر قدر از اقتصاد اسلامی فاصله بگیریم و به سرمایه‏داری نزدیک شویم اوضاع اقتصادی ما بدتر میشود. سرمایه داری نه خودش را می تواند حفظ کند و نه ما را، بنابراین باید در ملزومات اقتصاد ایران تجدید نظر کنیم.