غارهای كلاردشت
در سال‌های (1354 - 1355) بر اثر بررسی‌های موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران تعدادی از غارهای عصر سنگ در منطقه كلاردشت كشف شد.
در این غارها آثاری از سكونت انسان در دوره‌های پارینه‌سنگی، میانه سنگی و نوسنگی مشاهده شده است.
همچنین تعدادی ابزار ادوات سنگی و استخوانی و سفال‌هایی مربوط به (هزارههای ششم و پنجم ق.م) به‌دست آمده است.
این غارها متعلق به دوران نئولیتیک در 9000 سال قبل از میلاد است (معصومی، 1383: 112 - 113).
غارهای ساری و نكا
در شهرستان ساری نیز غارهای كلره و رستم‌قلعه كه نزدیك یك‌دیگر قرار دارند كشف شده است.
همچنین در شهرستان نكا غار كومیشان مربوط به دوره میانه‌سنگی با آثار سفالی كشف شده است.
این غار تا قرون پنجم و ششم هجری دائماً محل اسكان بوده است (همان: 112).
با بررسی‌های باستان‌شناسی در شرق مازندران معلوم شد كه تعداد مكان‌های باستانی از چهار غار در اواخر دوره فراپارینه‌سنگی به پانزده محوطه باستانی در دوره نوسنگی افزایش یافته است.
همچنین سیستم اقتصادی این جوامع ابتدایی از شكار و جمع‌آوری در دوره فراپارینه سنگی و اوایل نوسنگی به اقتصاد و معیشتی بر اساس كشاورزی و تا حدی شكار و جمع‌آوری تغییر یافته است.
با كشف محوطه‌های باستانی متعلق به دوران نوسنگی قدیم در سال (1379ه.ش) مشخص شد كه برخی از محوطه‌های باستانی مانند توق‌تپه، سنگ‌تپه (نرگس كتی) و تپه «چهل‌دین» از قدیمی‌ترین استقرارگاه‌های انسان در سواحل جنوبی دریای مازندران هستند.
به مرور زمان گروه‌های كوچک اولیه به گروه‌های بزرگ و زیادتری تبدیل شد و جامعه ساده دوران نوسنگی به جوامع مركب و پیچیده در اواخر این دوره و دوره مفرغ تغییر یافت (ماهفروزی، 1382: 43 - 47).
یكی از همین محوطه‌های باستانی در شرق مازندران كه حفاری شده، گوهرتپه است كه در نزدیكی رستم‌كلای بهشهر قرار دارد.
از لایه‌های باستانی گوهرتپه، سه دوره اواخر نوسنگی، دوران برنز (مفرغ) و عصر آهن شناسایی شد.
البته برخی مواد فرهنگی متعلق به دوره اسلامی نیز در این تپه یافت شد.
به‌نظر ماهفروزی پژوهشگر تپه باستانی گوهرتپه، این محوطه در دوره اسلامی بسیار محدود و مختص به چند ساختمان كوچک یا كلبه بوده است.
این مواد فرهنگی به احتمال به چوپانان كوچ‌رو تعلق داشته كه در فصول سرد سال از این تپه استفاده می‌كردند (ماهفروزی، 1382: 28).
در محوطه باستانی گوهرتپه بعد از دوره نوسنگی بقایای معماری خشتی با پی بزرگ سنگی آشكار شد و در اطراف آن نیز چندین قطعه ابزار سنگی و قطعات سفال به‌طور پراكنده به‌دست آمد.
همچنین چند قطعه ظرف سفالی سالم و رشته‌ای گردنبند از جنس سنگ، ریتونی سفالی به شكل لاک‌پشت، پیكركی سفالی به شكل پرنده و یک شی سفالی حرارت‌دیده به رنگ نخودی به شكل ستاره چندپر یافت شده است.
این محوطه باستانی 50 هكتار وسعت دارد، بنابراین به احتمال از اواخر دوره نوسنگی تا دوره تاریخی مورد توجه بوده است (همان: 60 - 61).
در سال‌های (1354 - 1355) بر اثر بررسی‌های موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران تعدادی از غارهای عصر سنگ در منطقه كلاردشت كشف شد.
در این غارها آثاری از سكونت انسان در دوره‌های پارینه‌سنگی، میانه سنگی و نوسنگی مشاهده شده است.
همچنین تعدادی ابزار ادوات سنگی و استخوانی و سفال‌هایی مربوط به (هزارههای ششم و پنجم ق.م) به‌دست آمده است.
این غارها متعلق به دوران نئولیتیک در 9000 سال قبل از میلاد است (معصومی، 1383: 112 - 113).
غارهای ساری و نكا
در شهرستان ساری نیز غارهای كلره و رستم‌قلعه كه نزدیك یك‌دیگر قرار دارند كشف شده است.
همچنین در شهرستان نكا غار كومیشان مربوط به دوره میانه‌سنگی با آثار سفالی كشف شده است.
این غار تا قرون پنجم و ششم هجری دائماً محل اسكان بوده است (همان: 112).
با بررسی‌های باستان‌شناسی در شرق مازندران معلوم شد كه تعداد مكان‌های باستانی از چهار غار در اواخر دوره فراپارینه‌سنگی به پانزده محوطه باستانی در دوره نوسنگی افزایش یافته است.
همچنین سیستم اقتصادی این جوامع ابتدایی از شكار و جمع‌آوری در دوره فراپارینه سنگی و اوایل نوسنگی به اقتصاد و معیشتی بر اساس كشاورزی و تا حدی شكار و جمع‌آوری تغییر یافته است.
با كشف محوطه‌های باستانی متعلق به دوران نوسنگی قدیم در سال (1379ه.ش) مشخص شد كه برخی از محوطه‌های باستانی مانند توق‌تپه، سنگ‌تپه (نرگس كتی) و تپه «چهل‌دین» از قدیمی‌ترین استقرارگاه‌های انسان در سواحل جنوبی دریای مازندران هستند.
به مرور زمان گروه‌های كوچک اولیه به گروه‌های بزرگ و زیادتری تبدیل شد و جامعه ساده دوران نوسنگی به جوامع مركب و پیچیده در اواخر این دوره و دوره مفرغ تغییر یافت (ماهفروزی، 1382: 43 - 47).
یكی از همین محوطه‌های باستانی در شرق مازندران كه حفاری شده، گوهرتپه است كه در نزدیكی رستم‌كلای بهشهر قرار دارد.
از لایه‌های باستانی گوهرتپه، سه دوره اواخر نوسنگی، دوران برنز (مفرغ) و عصر آهن شناسایی شد.
البته برخی مواد فرهنگی متعلق به دوره اسلامی نیز در این تپه یافت شد.
به‌نظر ماهفروزی پژوهشگر تپه باستانی گوهرتپه، این محوطه در دوره اسلامی بسیار محدود و مختص به چند ساختمان كوچک یا كلبه بوده است.
این مواد فرهنگی به احتمال به چوپانان كوچ‌رو تعلق داشته كه در فصول سرد سال از این تپه استفاده می‌كردند (ماهفروزی، 1382: 28).
در محوطه باستانی گوهرتپه بعد از دوره نوسنگی بقایای معماری خشتی با پی بزرگ سنگی آشكار شد و در اطراف آن نیز چندین قطعه ابزار سنگی و قطعات سفال به‌طور پراكنده به‌دست آمد.
همچنین چند قطعه ظرف سفالی سالم و رشته‌ای گردنبند از جنس سنگ، ریتونی سفالی به شكل لاک‌پشت، پیكركی سفالی به شكل پرنده و یک شی سفالی حرارت‌دیده به رنگ نخودی به شكل ستاره چندپر یافت شده است.
این محوطه باستانی 50 هكتار وسعت دارد، بنابراین به احتمال از اواخر دوره نوسنگی تا دوره تاریخی مورد توجه بوده است (همان: 60 - 61).
