جنگ تحمیلی اگرچه با نابودی ذخایر ملی و تحلیل فزاینده نیروی انسانی همراه بود اما طنین حق‌طلبی آن در عین مظلومیت به گوش جهانیان رسید و ابهت شرق و غرب را شکست.
بلاغ گزارش می‌دهد
«دفاع مقدس» طنین حق‌طلبی انقلاب ایران در گوش جهانیان/ دفاعی که قدرت تهاجم را برای همیشه از نظام سلطه سلب کرد
تاریخ انتشارشنبه ۱ مهر ۱۳۹۶ - ۰۰:۰۰
کد مطلب : ۳۱۳۶۴۵
۱
به گزارش بلاغ، جنگ تحمیلی اگرچه با نابودی ذخایر ملی و تحلیل فزاینده نیروی انسانی همراه بود، اما طنین حق طلبی آن در عین مظلومیت به گوش جهانیان رسید و ابهت شرق و غرب را شکست.
بیست‌ماه از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود و دولت نوپای جمهوری اسلامی ایران مشغول بهسازی و مرمت سازمان‌ها و تشکیلات دولتی بوده و نیروهای مسلح هنوز سازماندهی و آمادگی لازم و کافی برای مقابله را نداشتند، که در چنین موقعیتی میهن اسلامی مورد تهاجم مزدوران منطقه‌ای قرار گرفت.
رژیم بعثی صدام که از همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی از بیداری اسلامی ملت عراق و سایر ملل اسلامی منطقه به وحشت افتاده و رویای ژاندارمی منطقه را برای خود می‌دید، با چراغ سبز ابرقدرت‌های وقت، پس ازماه‌ها تحرک محدود مرزی درتاریخ 31 شهریور 59، حمله تمام عیار زمینی، دریایی وهوایی را علیه جمهوری اسلامی ایران شروع کرد. بنابراین، این روز که یادآور شروع جنگ تحمیلی و حمله همه جانبه رژیم بعث عراق به سرکردگی صدام با حمایت آمریکای جنایتکار و اسرائیل غاصب علیه جمهوری اسلامی ایران است، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس در کشور عزیزمان ایران نامگذاری شده است.
** علل آغاز جنگ
گرچه صدام حسین موضوع اختلافات مرزی را دلیل وقوع جنگ عنوان کرد، اما حتی خود او نیز می‌دانست این جنگ مرحله اجرایی نقشه برنامه‌ریزی شده، هدفمند و فرامنطقه‌ای است و دولت بغداد به دلیل اختلافات زمینی و دریایی خود با ایران، تنها داوطلب اجرای این نقشه شده است، اما واقعیت این است که انقلاب اسلامی تنها سبب از بین بردن «جزیره ثبات غرب» در منطقه نشده بود، بلکه تمامی الگوها و هنجارهای مورد نظر غرب در خاورمیانه و خلیج فارس را بر هم زده بود و در برابر نظام‌های لائیک مورد نظر غرب در منطقه، با صراحت، احیاء مذهب را بیان کرد. علاوه بر آن قدرت‌های بزرگ از این نگران بودند که ثبات مورد نظر آنان در خاورمیانه و همچنین جریان آرام و مطلوب نفت از خلیج فارس، با تثبیت انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران به خطر افتد.
به همین دلیل بسیاری از تحلیلگران سیاسی، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران را تهاجمی فرا منطقه‌ای و برخاسته از اراده برون مرزی می‌شمارند.
** وضعيت ايران قبل از شروع جنگ
انقلاب اسلامي ایران از بسیاری از جهات با سایر انقلاب‌ها متفاوت بوده و همواره درتعارض مستقيم با قدرت‌هاي سلطه‌گر قرار داشت که این موضوع موجب نگراني قدرت‌هاي بزرگ شده و باعث شده بود که از همان ابتدا با انقلاب اسلامی ایران مقابله‌ی جدی و همه جانبه را آغاز و قدرت‌های بزرگ منطقه را هم به بهانه اینکه انقلاب اسلامی به دنبال سرنگونی حکومت‌های آنان است، با خود همراه کنند.
در این رابطه امام خمینی(ره)، در تشريح صدور انقلاب مي‌فرمايد: « اين معني غلط را از صدور انقلاب برداشت نكنند كه ما مي‌خواهيم كشورگشايي كنيم. ما همة كشورهاي مسلمين را از خودمان مي‌دانيم. همة كشورها بايد در محل خودشان باشند... معني صدور انقلاب ما اين است كه همه ملت‌ها بيدار شوند و خودشان را از اين گرفتاري كه دارند و تحت سلطه‌اي كه هستند و از اين كه همه مخازن آنها دارد به باد مي‌رود و خودشان به نحو فقر زندگي مي‌كنند، نجات دهند... ما مي‌خواهيم اين چيزي كه در ايران واقع شد، اين بيداري و اينكه خودشان را از ابرقدرت‌ها فاصله دادند و دست آنها را از مخازن خود كوتاه كردند، اين در همه ملت‌ها و در همة دولت‌ها واقع بشود، آرزوي ما اين است».
در اين دوره كشور با بحران و چالش‌هاي فراواني از لحاظ سياسي، اقتصادي و فرهنگي روبرور بود كه اين فشارها عمدتاٌ ازسوي قدرت‌هاي بزرگ و كشورهاي منطقه‌اي به ايران تحميل مي‌شد تا شايد بتوانند ايران را به پاي ميز مذاكره بكشانند.
در درون ايران گروه‌هاي سياسي اعم از منافقين، ملي مذهبي‌ها، ليبرال‌ها و جريان‌هاي سياسي ديگر كه فكر مي‌كردند بدون حمايت قدرت‌هاي بزرگ، نمي‌شود كشور را اداره كرد با ايجاد غائله گنبد، كردستان، ترور شخصيت‌ها و آدم‌های موثر انقلاب اسلامي با تلاش در حذف نيروهای انقلابي و وفادار به حضرت امام خميني(ره)، خواهان بدست‌گرفتن حكومت و جدائي دين از سياست بودند. در حالي كه حضرت امام خميني(ره) تاكيد بر پيوستگي دين و سياست داشت.
از لحاظ اقتصادي هم مشكلات اقتصادي ايران در سال‌هاي 58 و 59 كمتر از مشكلات سياسي نبود، در سال‌هاي قبل از پيروزي به دليل اعتصابات انجام گرفته در بخش‌هاي اقتصادي كشور بويژه در شركت نفت كه اقتصاد ايران به فروش آن بستگي داشت، عملاً اقتصاد كشور فلج شده بود و از لحاظ فرهنگي هم دچار بحران بوديم زيرا درگذشته تقريباً فرهنگ غربي بر كشور حاكم بود، که بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در حال گذر و تطبيق خود با جامعه بود و اين دوگانگي فرهنگی، خود تاثير بسزايي در مراحل مختلف انقلاب و دفاع مقدس داشت.
** شروع جنگ و اوضاع نظامی ايران
اوضاع نظامي ايران در سال‌هاي 58 و 59 به مراتب بدتر از اوضاع سياسي و اقتصادي بوده، زيرا ساختار ارتش متناسب با منافع شاه و اولويت‌هاي سياسي آمريكا در منطقه بوده است و با آن ساختار نمي‌توانست در خدمت اهداف انقلاب اسلامي قرار گيرد. حضرت امام خميني(ره) ضمن تأكيد بر حفظ انسجام ارتش، فرصت لازم را در اختيار اين نيرو قرار داد تا ساختار جديد خود را بر مبناي معيارهاي ارتش مكتبي توسعه دهد.
سازمان و ارتش جمهوري اسلامي ايران پس از قطع وابستگي‌ها، كه تا عمق استخوان ارتش طاغوت نفوذ كرده بود، و خروج كارشناسان نظامي و فرار فرماندهان نظامي به خارج از كشور، كه عمدة فنون و تخصص‌هاي نظامي را در اختيار داشتند و اقدامات دولت بازرگان مبني بر كاهش نيروهاي ارتش، کاهش مدت خدمت سربازي و لغو قراردادهای نظامی، که در مجموع موجب كاهش توان نظامي و عدم امكان توسعة طرح‌هاي ساختاري ارتش شد و سازمان ارتش را دچار تزلزل و ازهم گسیختگی كرد، اما بعدها با حذف بنی صدر با حاكميت نيروهاي خط امام بر ارتش، تحولی بزرگ در ارتش ایجاد شد.
** ناکامی صدام در دستیابی به اهدافش
ایمان و اعتقاد راسخ رزمندگان ایران به حقانیت انقلاب اسلامی و موجِ عظیم مردمی که در قالب «بسیج» برای دفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دایماً حضور خود را در جبهه حفظ کردند، بزرگ‌ترین سرمایه انقلاب و نظام بود و مهم‌ترین نقش را در توقف ماشین جنگی عراق بر عهده داشت.
در بررسی عوامل شکست عراق در دستیابی به اهداف اعلام شد‌ه‌اش، علاوه بر ایمان و اعتقاد رزمندگان ایرانی، عوامل دیگر از قبیل ناامیدی حامیان صدام از سقوط جمهوری اسلامی، مردمی‌شدن جنگ و سرانجام پذیرش قطعنامه 598 از جانب ایران نیز بی‌تأثیر نبود. نتیجه آن شد که عراقی‌ها هشت‌سال پس از شروع جنگ در همان نقطه اولیه آغاز قرار داشتند.
** ویژگی‌های دفاع مقدس
در جنگ تحمیلی، رژیم بعث عراق، جنگی ناخواسته را به کشور ما تحمیل کرد و با نادیده گرفتن استقلال سرزمین ما به ایران اسلامی تجاوز کرد. از این رو، مردم غیرتمند ایران، در دفاعی مقدس، از حق خود که دفاع از استقلال سرزمین و هویت دینی - ملی خود بود، دفاع کردند و بی تردید، مقدس‌ترین جهاد، جهادی است که به عنوان دفاع از حقوق انسانی صورت گرفته باشد.
مهم‌ترین ویژگی‌های دفاع مقدس را می‌توان دفاعی‌بودن، معنویت جبهه‌ها، استقامت رزمندگان و فرماندهان در نبرد، شجاعت فرماندهان، بزرگواری و مروّت در اوج قدرت، بی‌اعتنایی به دنیا و شهادت‌طلبی رزمندگان نام برد. ارزش‌هایی که رزمندگان در دوران دفاع مقدس بدان متصف بودند، آنقدر والا است که می‌توان آن را از علت‌های پیروزی لشکر اسلام برشمرد، رزمندگان ایرانی در دوران دفاع مقدس خطرها را به جان خریدند و به پیشواز مرگ سرخ رفتند زیرا بی‌گمان، بدون دل بریدن از دنیا و دل بستن به آخرت، هیچ‌گاه توفیق آفرینش حماسه‌های سترگ و ماندگار دفاع مقدس را نمی‌یافتند.
** معنویت جبهه‌های جنگ و دفاع مقدس
از جلوه‌های معنویت در دفاع مقدس، حالت تضرع، استغاثه و راز و نیاز عارفانه رزمندگان اسلام بوده است. دفاع مقدس، فرصت نمایش خالصانه‌ترین و زیباترین مناجات‌ها و دعاها را پدید آورد. در کنار نماز و قرآن، دعا وسیله دیگری بود که یاد خدا را در دل رزمندگان زنده نگاه می‌داشت، به آنان قدرت روحی می‌بخشید و تحمل سختی‌های نبرد را برای آنان آسان‌تر می‌ساخت.
- شجاعت فرماندهان و استقامت رزمندگان در دفاع مقدس
شجاعت فرماندهان در دوران دفاع مقدس مثال‌زدنی است و فرماندهان در سخنان خود درباره دفاع مقدس به پایداری و مقاومت رزمندگان در عملیات‌های مختلف اشاره کردند و آن را از علت‌های پیروزی لشکر اسلام برشمرده‌اند.
- بزرگواری و مروّتِ در حال قدرت
از نمونه‌های بزرگواری رزمندگان در دفاع مقدس، خودداری از بمباران و گلوله‌باران مناطق مسکونی عراق بود. خلبانان و نیروهای توپ خانه می‌توانستند مناطق مسکونی را به عنوان مقابله به مثل ناامن سازند و دشمن را با مشکلی جدی رو به رو کنند، ولی پایبندی آنان به ارزش‌های اخلاقی، سبب می‌شد در طول هشت سال دفاع مقدس هیچ گاه از این حربه استفاده نکنند.
- بی‌اعتنایی به دنیا
رزمندگان اسلام در دوران نوجوانی و جوانی و اوان ظهور خواسته‌های بی‌شمار مادی، به همه لذت‌های دل فریب دنیا پشت پا زدند و حضور در جبهه و دفاع از میهن و نظام اسلامی را برتر دیدند.
- شهادت‌طلبی رزمندگان
رزمندگان اسلام از آن جا که دفاع در برابر تهاجم بعثیان را مقدس می‌دانستند و کشته‌شدن در این راه را برای خود، مرگی سعادت‌آفرین و افتخارآمیز ارزیابی می‌کردند، نه تنها از دادنِ جان دریغ نمی‌ورزیدند که شیفته آن بودند. شهادت‌طلبی رزمندگان اسلام به عنوان عامل مؤثر معنوی، از امتیازهای جبهه حق در برابر جبهه باطل بود.
** قسمتی از پیام امام خمینی(ره) راجع به قطعنامه 598
من با توجه به نظر تمام کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور که به تعهد، دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش بس موافقت نمودم و در مقطع کنونی آن را به مصلحت انقلاب و نظام می‌دانم و خدا می‌داند که اگر نبود انگیزه‌ای که همه ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت اسلام و مسلمین قربانی شود، هرگز راضی به این عمل نمی‌بودم و مرگ و شهادت برایم گواراتر بود...
... خوشا به حال شما ملت، خوشا به حال شما زنان و مردان، خوشا به حال جانبازان و اسرا و مفقودین و خانواده‌های معظم شهدا و بدا به حال من که هنوز مانده‌ام و جام زهرآلود قبول قطعنامه را سرکشیده‌ام و در برابر عظمت و فداکاری این ملت بزرگ احساس شرمساری می‌کنم و بدا به حال آنان که در این قافله نبودند، بدا به حال آنهائی که از کنار این معرکه بزرگ جنگ و شهادت و امتحان عظیم الهی تا به حال ساکت، بی‌تفاوت و یا انتقاد کننده و پرخاشگر گذشتند.
** نقش رهبری در خاتمه جنگ
پس از فتح خرمشهر ماهیت جنگ با ورود سلاح‌های کشتار جمعی از سوی نظام سلطه به میدان رزم تغییر یافت. ولی امر مسلمین به عنوان فرماندهی کل قوا پس از استدلال‌های منطقی فرماندهان جنگ رضایت به ادامه دفاع در خاک عراق داد. مناطق مسکونی و شهرها هدف بمباران‌ها و موشک‌های مختلف عراق قرار گرفت اما در هر صورت 6400 کیلومتر مربع خاک متصرفی از سوی عراق به دفاع در عمق 1500 کیلومتر مربع بوسیله ایران تبدیل گشت. پایان جنگ مورد توافق طرفین قرار گرفت صدام همچنان بر موج حملات خود افزود. ولی سرانجام با فشارهای بین‌المللی طرفین رضایت به آتش بس و اجرای قطعنامه دادند.
امام در پذیرش قطعنامه ضمن بیان معامله آبروی خود با خدا و نوشیدن جام زهر می‌گوید: «کسی تصور نکند که ما راه سازش با جهان‌خواران را نمی‌دانیم ولی هیهات که خادمان اسلام به ملت خود خیانت کنند».
** پایان جنگ
جنگ با تمام فراز و فرودهاي فراواني كه در طول هشت سال دفاع مقدس داشت. به آتش بس ختم شد. اين دفاع مقدس که در طول هشت سال بيش از 90 عمليات كوچك و بزرگ را در خود جاي داده است. تلخي‌ها و شيریني‌هاي بسياري را در يادها زنده مي‌كند. هر چند شروع جنگ تلخ بود. اما اين تلخي، شيريني را به اين مردم هديه داد كه در حالت عادي براي رسيدن به آنها بايد قرن‌ها تلاش كرد.
حضرت امام(ره)، هفت ماه بعد از پذيرش قعطنامه در جمع طلاب مي‌فرماييد. " جنگ ما جنگ حق و باطل بود و تمام‌شدني نيست، جنگ ما جنگ فقر و غنا بود. جنگ ما جنگ ايمان و رذالت بود و اين جنگ از آدم تا ختم زندگي وجود دارد".
به این ترتیب جنگی که در 31 شهریور 1359 توسط همة ظالمان جهان و به دست صدام بعثی به جمهوری اسلامی ایران تحمیل شد، بدون دستیابی آنان به اهداف‌شان، در تابستان 1367 ش. به پایان رسید.
** دفاع مقدس در کلام امام خمینی(ره)
در پیام حضرت امام(ره) به روحانیان، مراجع، مدرسان، طلاب و ائمه جمعه و جماعات در اسفند 67 آمده است: " هر روز ما در جنگ بركتي داشته‌ايم كه در همه صحنه‌ها از آن بهره جسته‌ايم. ما انقلاب‌مان را در جنگ به جهان صادر نموده‌ايم ما مظلوميت خويش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نموده‌ايم. ما در جنگ پرده از چهره تزوير جهان‌خواران كنار زده‌ايم. ما در جنگ دوستان و دشمنان‌مان را شناخته‌ايم. ما در جنگ به اين نتيجه رسيديم كه بايد روی پای خودمان بايستيم. ما در جنگ ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب را شكستيم. ما در جنگ ريشه‌هاي انقلاب پربار اسلامي‌مان را محكم كرديم. ما در جنگ حس برادري و وطن‌دوستي را در نهاد يكايك مردم‌مان باور كرديم. ما در جنگ به مردم جهان و خصوصا مردم منطقه نشان داديم كه عليه تمامي قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها مي‌توان ساليان سال دفاع كرد."
** دفاع مقدس در کلام رهبر معظم انقلاب
این جنگ، یک جنگ دفاعی بود. جنگ دفاعی با جنگ تهاجمی فرق دارد؛ جنگ تدافعی و دفاعی، محل بروز غیرت و تعصب و وفاداری عمیق انسان‌ها به آرمان‌هایی است که به آنها پایبند است(مهر- 1385). دوران دفاع مقدس برای ملت ما ظرفیت و موقعیتی بود که این ملت بتواند اعماق جوهره‌ی خودش را در ابعاد مختلف نشان دهد، و نشان داد. ما هرچه برای دوره‌ی دفاع مقدس سرمایهگذاری و کار کنیم، زیاد نیست؛ چون ظرفیت هنری و ادبی کشور برای تبیین این دوره، خیلی گسترده، وسیع و عمیق است و از این ظرفیت تاکنون استفاده‌ی خوب و درخوری نشده.(شهریور-1384).
** لزوم ماندگاری ارزش‌های دفاع مقدس
دامنه تأثیرگذاری فرهنگ و معنویات جبهه با پیچیدن آوازه‌اش در میان دیگر جوامع مسلمین، خاصه در لبنان و افغانستان و کشورهای منطقه خلیج فارس گسترده گردید.
تأثیر عمیق فرهنگ دفاع مقدس در زندگی مردم و در باور و اعتقادات مذهبی امت مقاوم و حزب‌الله انکارپذیر نیست.
اهمیت این موضوع وقتی بیشتر نمایان می‌شود که ببینیم مقام معظم رهبری نیز در فرمایشات گوهربارشان مدام بر این موضوع تأکید دارند. «می‌بایست این فرهنگ با جدیت تمام در سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور لحاظ و تثبیت گردد. بر همین اساس، باید با آفت‌ها و ضد ارزش‌های فرهنگ دفاع مقدس که همانا رفاه‌طلبی و راحت‌طلبی و دنیاخواهی است، مقابله کرد».
** کلام آخر
ما حصل جنگ تحمیلی یا به عبارت بهتر دفاع مقدس مساوی تخریب گسترده و نابودی ذخایر و منابع ملی و تحلیل فزاینده نیروی انسانی و کشتار مردم هر دو کشور بوده اما از سوی ایران دفاع، منتهی به دستاوردهای بزرگی گردید که از جمله آنها می‌توان به ارائه یک الگوی برجسته مقاومت و اثبات توانایی‌های دفاعی اشاره کرد و دیگر صدور انقلاب بود، که طنین حق طلبی آن در عین مظلومیت به گوش جهانیان رسید و مورد تجلیل آگاهان جهانی واقع شد و بالاخره خود باوری، نصرت؛ انجام تکلیف، تحقق شعارهای انقلاب و شکست ابهت شرق و غرب و موجب شناسایی دوست و دشمن شد.
به فرموده مقام معظم رهبری هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زمانی نیست؛ گنجینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی عظیمی است که تا مدت‌های طولانی ملت ما می‌تواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایهگذاری کند.
منابع:
1- بیژن کرمی میرعزیزی، عسگر بابازاده اقدم، شبنم بهرامی و زهرا قاسم‌پور گنجه‌لو؛ معناشناسی واژة «جهاد» در قرآن کریم؛ سراج منیر؛ 1395، صفحه 129-150.
2- حمیدرضا پورقربان؛ ارزش ها و ویژگی های دفاع مقدس؛ شهریور 91.
3- صحیفه نور؛ جلد 20 ؛ ص 239.
4- نقی زاده، اکبر، علی (1380)، عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، جلد 1، باورهای دینی و امدادهای غیبی، انتشارات: مرکز تحقیقات اسلامی.
5- نقی زاده، اکبر، علی (1380)، عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، جلد 2، ارزش‌های اسلامی، انتشارات: مرکز تحقیقات اسلامی.
6- تحلیلی بر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران؛ انتشارات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران.
بیست‌ماه از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود و دولت نوپای جمهوری اسلامی ایران مشغول بهسازی و مرمت سازمان‌ها و تشکیلات دولتی بوده و نیروهای مسلح هنوز سازماندهی و آمادگی لازم و کافی برای مقابله را نداشتند، که در چنین موقعیتی میهن اسلامی مورد تهاجم مزدوران منطقه‌ای قرار گرفت.
رژیم بعثی صدام که از همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی از بیداری اسلامی ملت عراق و سایر ملل اسلامی منطقه به وحشت افتاده و رویای ژاندارمی منطقه را برای خود می‌دید، با چراغ سبز ابرقدرت‌های وقت، پس ازماه‌ها تحرک محدود مرزی درتاریخ 31 شهریور 59، حمله تمام عیار زمینی، دریایی وهوایی را علیه جمهوری اسلامی ایران شروع کرد. بنابراین، این روز که یادآور شروع جنگ تحمیلی و حمله همه جانبه رژیم بعث عراق به سرکردگی صدام با حمایت آمریکای جنایتکار و اسرائیل غاصب علیه جمهوری اسلامی ایران است، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس در کشور عزیزمان ایران نامگذاری شده است.
** علل آغاز جنگ
گرچه صدام حسین موضوع اختلافات مرزی را دلیل وقوع جنگ عنوان کرد، اما حتی خود او نیز می‌دانست این جنگ مرحله اجرایی نقشه برنامه‌ریزی شده، هدفمند و فرامنطقه‌ای است و دولت بغداد به دلیل اختلافات زمینی و دریایی خود با ایران، تنها داوطلب اجرای این نقشه شده است، اما واقعیت این است که انقلاب اسلامی تنها سبب از بین بردن «جزیره ثبات غرب» در منطقه نشده بود، بلکه تمامی الگوها و هنجارهای مورد نظر غرب در خاورمیانه و خلیج فارس را بر هم زده بود و در برابر نظام‌های لائیک مورد نظر غرب در منطقه، با صراحت، احیاء مذهب را بیان کرد. علاوه بر آن قدرت‌های بزرگ از این نگران بودند که ثبات مورد نظر آنان در خاورمیانه و همچنین جریان آرام و مطلوب نفت از خلیج فارس، با تثبیت انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران به خطر افتد.
به همین دلیل بسیاری از تحلیلگران سیاسی، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران را تهاجمی فرا منطقه‌ای و برخاسته از اراده برون مرزی می‌شمارند.
** وضعيت ايران قبل از شروع جنگ
انقلاب اسلامي ایران از بسیاری از جهات با سایر انقلاب‌ها متفاوت بوده و همواره درتعارض مستقيم با قدرت‌هاي سلطه‌گر قرار داشت که این موضوع موجب نگراني قدرت‌هاي بزرگ شده و باعث شده بود که از همان ابتدا با انقلاب اسلامی ایران مقابله‌ی جدی و همه جانبه را آغاز و قدرت‌های بزرگ منطقه را هم به بهانه اینکه انقلاب اسلامی به دنبال سرنگونی حکومت‌های آنان است، با خود همراه کنند.
در این رابطه امام خمینی(ره)، در تشريح صدور انقلاب مي‌فرمايد: « اين معني غلط را از صدور انقلاب برداشت نكنند كه ما مي‌خواهيم كشورگشايي كنيم. ما همة كشورهاي مسلمين را از خودمان مي‌دانيم. همة كشورها بايد در محل خودشان باشند... معني صدور انقلاب ما اين است كه همه ملت‌ها بيدار شوند و خودشان را از اين گرفتاري كه دارند و تحت سلطه‌اي كه هستند و از اين كه همه مخازن آنها دارد به باد مي‌رود و خودشان به نحو فقر زندگي مي‌كنند، نجات دهند... ما مي‌خواهيم اين چيزي كه در ايران واقع شد، اين بيداري و اينكه خودشان را از ابرقدرت‌ها فاصله دادند و دست آنها را از مخازن خود كوتاه كردند، اين در همه ملت‌ها و در همة دولت‌ها واقع بشود، آرزوي ما اين است».
در اين دوره كشور با بحران و چالش‌هاي فراواني از لحاظ سياسي، اقتصادي و فرهنگي روبرور بود كه اين فشارها عمدتاٌ ازسوي قدرت‌هاي بزرگ و كشورهاي منطقه‌اي به ايران تحميل مي‌شد تا شايد بتوانند ايران را به پاي ميز مذاكره بكشانند.
در درون ايران گروه‌هاي سياسي اعم از منافقين، ملي مذهبي‌ها، ليبرال‌ها و جريان‌هاي سياسي ديگر كه فكر مي‌كردند بدون حمايت قدرت‌هاي بزرگ، نمي‌شود كشور را اداره كرد با ايجاد غائله گنبد، كردستان، ترور شخصيت‌ها و آدم‌های موثر انقلاب اسلامي با تلاش در حذف نيروهای انقلابي و وفادار به حضرت امام خميني(ره)، خواهان بدست‌گرفتن حكومت و جدائي دين از سياست بودند. در حالي كه حضرت امام خميني(ره) تاكيد بر پيوستگي دين و سياست داشت.
از لحاظ اقتصادي هم مشكلات اقتصادي ايران در سال‌هاي 58 و 59 كمتر از مشكلات سياسي نبود، در سال‌هاي قبل از پيروزي به دليل اعتصابات انجام گرفته در بخش‌هاي اقتصادي كشور بويژه در شركت نفت كه اقتصاد ايران به فروش آن بستگي داشت، عملاً اقتصاد كشور فلج شده بود و از لحاظ فرهنگي هم دچار بحران بوديم زيرا درگذشته تقريباً فرهنگ غربي بر كشور حاكم بود، که بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در حال گذر و تطبيق خود با جامعه بود و اين دوگانگي فرهنگی، خود تاثير بسزايي در مراحل مختلف انقلاب و دفاع مقدس داشت.
** شروع جنگ و اوضاع نظامی ايران
اوضاع نظامي ايران در سال‌هاي 58 و 59 به مراتب بدتر از اوضاع سياسي و اقتصادي بوده، زيرا ساختار ارتش متناسب با منافع شاه و اولويت‌هاي سياسي آمريكا در منطقه بوده است و با آن ساختار نمي‌توانست در خدمت اهداف انقلاب اسلامي قرار گيرد. حضرت امام خميني(ره) ضمن تأكيد بر حفظ انسجام ارتش، فرصت لازم را در اختيار اين نيرو قرار داد تا ساختار جديد خود را بر مبناي معيارهاي ارتش مكتبي توسعه دهد.
سازمان و ارتش جمهوري اسلامي ايران پس از قطع وابستگي‌ها، كه تا عمق استخوان ارتش طاغوت نفوذ كرده بود، و خروج كارشناسان نظامي و فرار فرماندهان نظامي به خارج از كشور، كه عمدة فنون و تخصص‌هاي نظامي را در اختيار داشتند و اقدامات دولت بازرگان مبني بر كاهش نيروهاي ارتش، کاهش مدت خدمت سربازي و لغو قراردادهای نظامی، که در مجموع موجب كاهش توان نظامي و عدم امكان توسعة طرح‌هاي ساختاري ارتش شد و سازمان ارتش را دچار تزلزل و ازهم گسیختگی كرد، اما بعدها با حذف بنی صدر با حاكميت نيروهاي خط امام بر ارتش، تحولی بزرگ در ارتش ایجاد شد.
** ناکامی صدام در دستیابی به اهدافش
ایمان و اعتقاد راسخ رزمندگان ایران به حقانیت انقلاب اسلامی و موجِ عظیم مردمی که در قالب «بسیج» برای دفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دایماً حضور خود را در جبهه حفظ کردند، بزرگ‌ترین سرمایه انقلاب و نظام بود و مهم‌ترین نقش را در توقف ماشین جنگی عراق بر عهده داشت.
در بررسی عوامل شکست عراق در دستیابی به اهداف اعلام شد‌ه‌اش، علاوه بر ایمان و اعتقاد رزمندگان ایرانی، عوامل دیگر از قبیل ناامیدی حامیان صدام از سقوط جمهوری اسلامی، مردمی‌شدن جنگ و سرانجام پذیرش قطعنامه 598 از جانب ایران نیز بی‌تأثیر نبود. نتیجه آن شد که عراقی‌ها هشت‌سال پس از شروع جنگ در همان نقطه اولیه آغاز قرار داشتند.
** ویژگی‌های دفاع مقدس
در جنگ تحمیلی، رژیم بعث عراق، جنگی ناخواسته را به کشور ما تحمیل کرد و با نادیده گرفتن استقلال سرزمین ما به ایران اسلامی تجاوز کرد. از این رو، مردم غیرتمند ایران، در دفاعی مقدس، از حق خود که دفاع از استقلال سرزمین و هویت دینی - ملی خود بود، دفاع کردند و بی تردید، مقدس‌ترین جهاد، جهادی است که به عنوان دفاع از حقوق انسانی صورت گرفته باشد.
مهم‌ترین ویژگی‌های دفاع مقدس را می‌توان دفاعی‌بودن، معنویت جبهه‌ها، استقامت رزمندگان و فرماندهان در نبرد، شجاعت فرماندهان، بزرگواری و مروّت در اوج قدرت، بی‌اعتنایی به دنیا و شهادت‌طلبی رزمندگان نام برد. ارزش‌هایی که رزمندگان در دوران دفاع مقدس بدان متصف بودند، آنقدر والا است که می‌توان آن را از علت‌های پیروزی لشکر اسلام برشمرد، رزمندگان ایرانی در دوران دفاع مقدس خطرها را به جان خریدند و به پیشواز مرگ سرخ رفتند زیرا بی‌گمان، بدون دل بریدن از دنیا و دل بستن به آخرت، هیچ‌گاه توفیق آفرینش حماسه‌های سترگ و ماندگار دفاع مقدس را نمی‌یافتند.
** معنویت جبهه‌های جنگ و دفاع مقدس
از جلوه‌های معنویت در دفاع مقدس، حالت تضرع، استغاثه و راز و نیاز عارفانه رزمندگان اسلام بوده است. دفاع مقدس، فرصت نمایش خالصانه‌ترین و زیباترین مناجات‌ها و دعاها را پدید آورد. در کنار نماز و قرآن، دعا وسیله دیگری بود که یاد خدا را در دل رزمندگان زنده نگاه می‌داشت، به آنان قدرت روحی می‌بخشید و تحمل سختی‌های نبرد را برای آنان آسان‌تر می‌ساخت.
- شجاعت فرماندهان و استقامت رزمندگان در دفاع مقدس
شجاعت فرماندهان در دوران دفاع مقدس مثال‌زدنی است و فرماندهان در سخنان خود درباره دفاع مقدس به پایداری و مقاومت رزمندگان در عملیات‌های مختلف اشاره کردند و آن را از علت‌های پیروزی لشکر اسلام برشمرده‌اند.
- بزرگواری و مروّتِ در حال قدرت
از نمونه‌های بزرگواری رزمندگان در دفاع مقدس، خودداری از بمباران و گلوله‌باران مناطق مسکونی عراق بود. خلبانان و نیروهای توپ خانه می‌توانستند مناطق مسکونی را به عنوان مقابله به مثل ناامن سازند و دشمن را با مشکلی جدی رو به رو کنند، ولی پایبندی آنان به ارزش‌های اخلاقی، سبب می‌شد در طول هشت سال دفاع مقدس هیچ گاه از این حربه استفاده نکنند.
- بی‌اعتنایی به دنیا
رزمندگان اسلام در دوران نوجوانی و جوانی و اوان ظهور خواسته‌های بی‌شمار مادی، به همه لذت‌های دل فریب دنیا پشت پا زدند و حضور در جبهه و دفاع از میهن و نظام اسلامی را برتر دیدند.
- شهادت‌طلبی رزمندگان
رزمندگان اسلام از آن جا که دفاع در برابر تهاجم بعثیان را مقدس می‌دانستند و کشته‌شدن در این راه را برای خود، مرگی سعادت‌آفرین و افتخارآمیز ارزیابی می‌کردند، نه تنها از دادنِ جان دریغ نمی‌ورزیدند که شیفته آن بودند. شهادت‌طلبی رزمندگان اسلام به عنوان عامل مؤثر معنوی، از امتیازهای جبهه حق در برابر جبهه باطل بود.
** قسمتی از پیام امام خمینی(ره) راجع به قطعنامه 598
من با توجه به نظر تمام کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور که به تعهد، دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش بس موافقت نمودم و در مقطع کنونی آن را به مصلحت انقلاب و نظام می‌دانم و خدا می‌داند که اگر نبود انگیزه‌ای که همه ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت اسلام و مسلمین قربانی شود، هرگز راضی به این عمل نمی‌بودم و مرگ و شهادت برایم گواراتر بود...
... خوشا به حال شما ملت، خوشا به حال شما زنان و مردان، خوشا به حال جانبازان و اسرا و مفقودین و خانواده‌های معظم شهدا و بدا به حال من که هنوز مانده‌ام و جام زهرآلود قبول قطعنامه را سرکشیده‌ام و در برابر عظمت و فداکاری این ملت بزرگ احساس شرمساری می‌کنم و بدا به حال آنان که در این قافله نبودند، بدا به حال آنهائی که از کنار این معرکه بزرگ جنگ و شهادت و امتحان عظیم الهی تا به حال ساکت، بی‌تفاوت و یا انتقاد کننده و پرخاشگر گذشتند.
** نقش رهبری در خاتمه جنگ
پس از فتح خرمشهر ماهیت جنگ با ورود سلاح‌های کشتار جمعی از سوی نظام سلطه به میدان رزم تغییر یافت. ولی امر مسلمین به عنوان فرماندهی کل قوا پس از استدلال‌های منطقی فرماندهان جنگ رضایت به ادامه دفاع در خاک عراق داد. مناطق مسکونی و شهرها هدف بمباران‌ها و موشک‌های مختلف عراق قرار گرفت اما در هر صورت 6400 کیلومتر مربع خاک متصرفی از سوی عراق به دفاع در عمق 1500 کیلومتر مربع بوسیله ایران تبدیل گشت. پایان جنگ مورد توافق طرفین قرار گرفت صدام همچنان بر موج حملات خود افزود. ولی سرانجام با فشارهای بین‌المللی طرفین رضایت به آتش بس و اجرای قطعنامه دادند.
امام در پذیرش قطعنامه ضمن بیان معامله آبروی خود با خدا و نوشیدن جام زهر می‌گوید: «کسی تصور نکند که ما راه سازش با جهان‌خواران را نمی‌دانیم ولی هیهات که خادمان اسلام به ملت خود خیانت کنند».
** پایان جنگ
جنگ با تمام فراز و فرودهاي فراواني كه در طول هشت سال دفاع مقدس داشت. به آتش بس ختم شد. اين دفاع مقدس که در طول هشت سال بيش از 90 عمليات كوچك و بزرگ را در خود جاي داده است. تلخي‌ها و شيریني‌هاي بسياري را در يادها زنده مي‌كند. هر چند شروع جنگ تلخ بود. اما اين تلخي، شيريني را به اين مردم هديه داد كه در حالت عادي براي رسيدن به آنها بايد قرن‌ها تلاش كرد.
حضرت امام(ره)، هفت ماه بعد از پذيرش قعطنامه در جمع طلاب مي‌فرماييد. " جنگ ما جنگ حق و باطل بود و تمام‌شدني نيست، جنگ ما جنگ فقر و غنا بود. جنگ ما جنگ ايمان و رذالت بود و اين جنگ از آدم تا ختم زندگي وجود دارد".
به این ترتیب جنگی که در 31 شهریور 1359 توسط همة ظالمان جهان و به دست صدام بعثی به جمهوری اسلامی ایران تحمیل شد، بدون دستیابی آنان به اهداف‌شان، در تابستان 1367 ش. به پایان رسید.
** دفاع مقدس در کلام امام خمینی(ره)
در پیام حضرت امام(ره) به روحانیان، مراجع، مدرسان، طلاب و ائمه جمعه و جماعات در اسفند 67 آمده است: " هر روز ما در جنگ بركتي داشته‌ايم كه در همه صحنه‌ها از آن بهره جسته‌ايم. ما انقلاب‌مان را در جنگ به جهان صادر نموده‌ايم ما مظلوميت خويش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نموده‌ايم. ما در جنگ پرده از چهره تزوير جهان‌خواران كنار زده‌ايم. ما در جنگ دوستان و دشمنان‌مان را شناخته‌ايم. ما در جنگ به اين نتيجه رسيديم كه بايد روی پای خودمان بايستيم. ما در جنگ ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب را شكستيم. ما در جنگ ريشه‌هاي انقلاب پربار اسلامي‌مان را محكم كرديم. ما در جنگ حس برادري و وطن‌دوستي را در نهاد يكايك مردم‌مان باور كرديم. ما در جنگ به مردم جهان و خصوصا مردم منطقه نشان داديم كه عليه تمامي قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها مي‌توان ساليان سال دفاع كرد."
** دفاع مقدس در کلام رهبر معظم انقلاب
این جنگ، یک جنگ دفاعی بود. جنگ دفاعی با جنگ تهاجمی فرق دارد؛ جنگ تدافعی و دفاعی، محل بروز غیرت و تعصب و وفاداری عمیق انسان‌ها به آرمان‌هایی است که به آنها پایبند است(مهر- 1385). دوران دفاع مقدس برای ملت ما ظرفیت و موقعیتی بود که این ملت بتواند اعماق جوهره‌ی خودش را در ابعاد مختلف نشان دهد، و نشان داد. ما هرچه برای دوره‌ی دفاع مقدس سرمایهگذاری و کار کنیم، زیاد نیست؛ چون ظرفیت هنری و ادبی کشور برای تبیین این دوره، خیلی گسترده، وسیع و عمیق است و از این ظرفیت تاکنون استفاده‌ی خوب و درخوری نشده.(شهریور-1384).
** لزوم ماندگاری ارزش‌های دفاع مقدس
دامنه تأثیرگذاری فرهنگ و معنویات جبهه با پیچیدن آوازه‌اش در میان دیگر جوامع مسلمین، خاصه در لبنان و افغانستان و کشورهای منطقه خلیج فارس گسترده گردید.
تأثیر عمیق فرهنگ دفاع مقدس در زندگی مردم و در باور و اعتقادات مذهبی امت مقاوم و حزب‌الله انکارپذیر نیست.
اهمیت این موضوع وقتی بیشتر نمایان می‌شود که ببینیم مقام معظم رهبری نیز در فرمایشات گوهربارشان مدام بر این موضوع تأکید دارند. «می‌بایست این فرهنگ با جدیت تمام در سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور لحاظ و تثبیت گردد. بر همین اساس، باید با آفت‌ها و ضد ارزش‌های فرهنگ دفاع مقدس که همانا رفاه‌طلبی و راحت‌طلبی و دنیاخواهی است، مقابله کرد».
** کلام آخر
ما حصل جنگ تحمیلی یا به عبارت بهتر دفاع مقدس مساوی تخریب گسترده و نابودی ذخایر و منابع ملی و تحلیل فزاینده نیروی انسانی و کشتار مردم هر دو کشور بوده اما از سوی ایران دفاع، منتهی به دستاوردهای بزرگی گردید که از جمله آنها می‌توان به ارائه یک الگوی برجسته مقاومت و اثبات توانایی‌های دفاعی اشاره کرد و دیگر صدور انقلاب بود، که طنین حق طلبی آن در عین مظلومیت به گوش جهانیان رسید و مورد تجلیل آگاهان جهانی واقع شد و بالاخره خود باوری، نصرت؛ انجام تکلیف، تحقق شعارهای انقلاب و شکست ابهت شرق و غرب و موجب شناسایی دوست و دشمن شد.
به فرموده مقام معظم رهبری هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زمانی نیست؛ گنجینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی عظیمی است که تا مدت‌های طولانی ملت ما می‌تواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایهگذاری کند.
منابع:
1- بیژن کرمی میرعزیزی، عسگر بابازاده اقدم، شبنم بهرامی و زهرا قاسم‌پور گنجه‌لو؛ معناشناسی واژة «جهاد» در قرآن کریم؛ سراج منیر؛ 1395، صفحه 129-150.
2- حمیدرضا پورقربان؛ ارزش ها و ویژگی های دفاع مقدس؛ شهریور 91.
3- صحیفه نور؛ جلد 20 ؛ ص 239.
4- نقی زاده، اکبر، علی (1380)، عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، جلد 1، باورهای دینی و امدادهای غیبی، انتشارات: مرکز تحقیقات اسلامی.
5- نقی زاده، اکبر، علی (1380)، عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، جلد 2، ارزش‌های اسلامی، انتشارات: مرکز تحقیقات اسلامی.
6- تحلیلی بر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران؛ انتشارات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران.
منبع : نوشهرآنلاین
پربيننده ترين
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۰
دوشنبه ۳ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۳:۵۷
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۶:۰۲
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۶:۴۹
سه شنبه ۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۶:۵۵
سه شنبه ۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۲۳
يکشنبه ۲ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۷
شنبه ۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۴