به گزارش
بلاغ، بیستم فروردین ۱۳۸۵ جمهوری اسلامی ایران به فن آورى غنىسازى اورانیوم و راه اندازى یك زنجیره كامل غنىسازى در اوج تحریمها و فشارها در نطنز دست یافت.
انرژى هستهاى از عمدهترین مباحث علوم و تكنولوژى هستهاى است كه نقش عمدهاى را در تأمین انرژى كشورهاى مختلف خصوصاً كشورهاى پیشرفته دارد. اهمیت و كاربرد روزافزون انرژى و منابع مختلف تهیه آن، در حال حاضر جزء رویكردهاى اصلى دولتها و یكى از مظاهر مهم زندگى جدید است.
امروزه بحرانهاى سیاسى و اقتصادى و مسائلى نظیر محدودیت ذخایر فسیلى، نگرانىهاى زیست محیطى، ازدیاد جمعیت، رشد اقتصادى، همگى مباحث جهان شمولى هستند كه با گستردگى، فكر اندیشمندان را در یافتن راهكارهاى مناسب در حل معضلات انرژى در جهان به خود مشغول داشتهاند. بههمیندلیل، تدوین یك استراتژى كه مركب از بررسى تمامى شاخصههاى تأثیرگذار در انرژى و تعیین راهكارهاى مناسب جهت تمیزتر و كاراتر نمودن انرژى و الگوى بهینه مصرف آن است، در رأس برنامههاى زیربنایى اكثر كشورهاى جهان قرار دارد. لذا در میان حاملهاى مختلف انرژى، انرژى هستهاى جایگاه ویژهاى دارد.
یكى از دستاوردهاى جمهورى اسلامى ایران در پى پیروزى انقلاب اسلامى در بهمن ۱۳۵۷ بدون هیچگونه تردیدى در حوزه انرژى هستهاى است و شاید مذاكرات هستهاى ایران در طول سالهاى اخیر و سنگ اندازىهایى كه بیش از پیش از سوى دشمنان نظام اسلامى علیه مردم ایران صورت مىگیرد، تأییدى بر همین مدعا باشد.
* غرب؛مشوق ومانع اصلى دست یابى ایران به انرژى هستهاى !تلاش ایران براى دست یابى به فناورى هستهاى به سالهاى دهه ۵۰ میلادى باز مىگردد. زمانى كه محمدرضا پهلوى به تشویق آمریكایىها بهدنبال دست یابى به انرژى هستهاى بود. در سال ۱۹۵۸ (۱۳۳۶) ایران به عضویت آژانس بینالمللى انرژى اتمى (I.A.E.A) درآمد و درسال ۱۹۶۸ (۱۳۴۶) پیمان عدم تكثیر سلاحهاى هستهاى ( N.P.T) را پذیرفت و در سال ۱۹۷۰ (۱۳۴۸) آنرا در مجلس شوراى ملى به تصویب رساند.
یك سال پس از آنكه ایران ان پى تى را پذیرفت، آمریكا اولین رآكتور تحقیقاتى ۵ مگاواتى آب سبك را به ایران فروخت و این رآكتور كه اكنون با نام رآكتور تحقیقاتى تهران مشهور است، در دانشگاه تهران نصب و راه اندازى شد. این رآكتور از اورانیوم غنى شده با خلوص ۹۳ درصد استفاده مىكرد و آمریكا پیش از وقوع انقلاب اسلامى، حدود ۵ كیلوگرم سوخت اورانیوم غنى شده سطح بالا به ایران داد كه تحت نظارت و تدابیر حفاظتى آژانس بینالمللى انرژى اتمى در انبار سوخت مصرف شده در محل رآكتور تهران نگهدارى مىشود و تا امروز مرتباً تحت بازرسى رسمى و غیر رسمى كارشناسان و بازرسان آژانس بینالمللى انرژى اتمى قرار دارد.
در سال ۱۹۷۴ (۱۳۵۲) ایران قراردادى با بنیاد پژوهشى استنفورد آمریكا منعقد كرد كه بر اساس نتیجه مطالعه ۲۰ جلدى ارائه شده پیشرفت صنعتى ایران تولید ۲۰ هزار مگاوات برق تا سال ۱۹۹۵ (۱۳۷۳) از طریق تأسیس نیروگاههاى هستهاى در ایران را ضرورى دانست. بر همین اساس نیز در اوایل دهه پنجاه، قرارداد احداث دو رآكتور آب سبك ۱۳۰۰ مگاواتى، براى نصب در بوشهر با شركت آلمانى زیمنس منعقد شد. همچنین در ادامه نیز قرارداد چرخه سوخت هستهاى ده ساله قابل تمدید با آمریكا در سال ۱۹۷۴ (۱۳۵۲)، آلمان غربى در سال ۱۹۷۶ (۱۳۵۴) و فرانسه در سال ۱۹۷۷ (۱۳۵۵) منعقد شد. ایران همچنین در سال ۱۹۷۴، طبق معاهده N.P.Tقرارداد دوجانبه (پادمان) و نظارت آژانس را منعقد كرد و پذیرفت كه طبق قرارداد پادمان جامع، امكان بازرسى را به بازرسان آژانس بدهد.
*اتکا به داخل و دستیابی به دانش صلحآمیز هسته اىقبل از پیروزى انقلاب اسلامى با وجود آنكه اجراى قراردادهاى مذكور تا حدودى آغاز و ساخت نیروگاه در بوشهر نیز تا مراحلى پیشرفت كرده بود، اما با پیروزى انقلاب تقریباً تمام قراردادهاى مذكور از سوى كشورهاى غربى نادیده گرفته شد و آنها به هیچ یك از تعهدات خود عمل نكردند. با وجود فشارهاى موجود تلاش ایران براى دست یابى به انرژى هستهاى متوقف نشد. ایران از سال ۱۳۶۴ اكتشاف و فعالیت در منطقه ساغند یزد كه از ذخایر اورانیوم مهمى (حداقل ۵ هزار تن) برخوردار است آغاز و در سال ۱۳۶۵ اعلام كرد، در استان یزد طرحهایى دارد تا مواد مورد نیاز براى فعالیتهاى هستهاى را تهیه كند. تجهیزات مزبور در استان یزد تا سال ۱۳۶۷ تحت ساخت قرار داشتند. گزارشاتى كه در این زمان توسط آژانس بینالمللى انرژى هستهتهیه شد، نشان مىدهد كه ایران حداقل ۲۰۰ دانشمند و دو هزار نیروى انسانى شاغل در زمینه تحقیقات هستهاى داشته است.
در اینراستا، جمهورى اسلامى براى دستیابى به فن آورى چرخه سوخت هستهاى و غنىسازى اورانیوم كشورهاى مختلفى را به همكارى طلبید. (روسیه، چین، آرژانتین، كانادا، اتریش، مولداوى، اوكراین، كره شمالى، اسپانیا، جمهورى چك، آفریقاى جنوبى، پاكستان، لهستان و... ) ازجمله كشورهایى بودند كه ایران بهمنظور وارد كردن فن آورى هستهاى و تجهیزات مورد نیاز در این خصوص، وارد گفتگو و رایزنى با آنها شد و براى راه اندازى معدن ساغند از كارشناسان كشورهاى مختلفى مانند آلمان، چكسلواكى، مجارستان، روسیه استفاده شد. اما تلاشهاى ایران در این عرصهها به نتیجهاى نرسید كه البته این مجموعه با تلاش و پشتكار دانشمندان هستهاى ایران ساخته وآغاز به كاركرد. ساخت مجموعه نطنز براى ساخت ونصب سانتریفیوژهاى غنىسازى اورانیوم از فعالیتهاى این دوران ایران بود كه بااطلاع آژانس انرژى هستهاى دنبال مىشد.
در پى طرح پرونده ایران در شوراى حكام و اولتیماتوم این شورا براى ارسال پرونده به شوراى امنیت، در ماههاى پایانى سال ۲۰۰۳ میلادى وزراى خارجه ۳ كشور اروپایى (انگلیس، فرانسه و آلمان) به تهران آمدند و در سعدآباد مقرر شد كه ایران فعالیتهاى هستهاىاش را معلق و پروتكل الحاقى NPT را امضا كند. با امضاء تفاهم نامه هستهاى سعدآباد میان ایران و سه كشور اروپایى، فعالیتهاى هستهاى ایران بهصورت اختیارى از سوى ایران، در جهت رفع سوء تفاهمات ایجاد شده میان ایران و آژانس بینالمللى انرژى اتمى، به حال تعلیق درآمد تا ایران در تابستان ۱۳۸۴ هجرى شمسى (۲۰۰۵ میلادى) با فك پلمپ مركز یو. سى. اف اصفهان، فعالیتهاى هستهاى خود را از سر بگیرد.
این فك پلمپ آغاز جدیدى براى فعالیتهاى هستهاى ایران بود. فعالیتهایى كه این بار تنها با تلاش دانشمندان داخلى به بار نشست. وضعیتى كه غرب براى ایران ایجاد كرد باعث شد جمهورى اسلامى ایران براى اجراى استراتژى خودكفایى در علوم، فناورى و صنعت هستهاى یك تصمیم نهایى اتخاذ كند و تلاش براى دسترسى به انرژى صلحآمیز هستهاى را به تنهایى دنبال كرد.
بر این اساس در بیستم فروردین ۱۳۸۵ ایران به فن آورى غنىسازى اورانیوم و راه اندازى یك زنجیره كامل غنىسازى در نطنز دست یافت. این خبر بهصورت عمومى اعلام شد و این روز با تصویب شوراى عالى انقلاب فرهنگى در تقویم رسمى ایران روز ملى فن آورى هستهاى نامگذارى شد. برنامه صلحآمیز هستهاى ایران پس از آن در چهار محور متمركز و دستاوردهاى بسیارى را داشته است. ساخت راكتورهاى هسته اى، چرخه سوخت هسته اى، توسعهى هستهاى در پزشكى، صنعت و كشاورزى و پسماندارى هستهاى و نظام ایمنى هستهاى چهار محور مذكور هستند.
كار بارگذارى سوخت نیروگاه بوشهر نیز در تاریخ ۳۱ مردادماه ۱۳۸۹ با حضور رئیس روس اتم و رئیس سازمان انرژى اتمى كشورمان انجام شد. دومین محموله سوخت نیروگاه بوشهر نیز در ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۰ از روسیه به سمت بوشهر حمل شد. این سوخت به وزن ۳۰ تن بوده و براى فعالیت سال دوم نیروگاه بود. سرانجام در تاریخ ۱۲ شهریورماه ۱۳۹۰ نیروگاه اتمى بوشهر با بخشى از ظرفیت خود و طى مراسمى با حضور رئیس سازمان انرژى اتمى كشورمان، رئیس روس اتم و وزیر انرژى روسیه به شبكه برق سراسرى كشور متصل شد. ازاینرو، كشورمان سى و یكمین كشور دنیا است كه به تولید برق هستهاى مىپردازد.
جمهورى اسلامى ایران در كنار برنامهریزى عملیاتى براى ایجاد نیروگاه و تولید سوخت هسته اى، با ایجاد مراكز و آزمایشگاههاى مختلف تحقیقاتى، تولیدى و خدماتى در استفادهى صلحآمیز از انرژى هستهاى در حوزههاى مختلف اهتمام كامل ورزیده است. بخشى از مهمترین فعالیتهاى سازمان انرژى اتمى در این حوزهها تولید رادیوایزوتوپهاى مختلف؛ تولید رادیوداروهاى مختلف؛ تولید انواع كیتهاى رادیودارویى؛ تولیدگندم موتانت وغیرموتانت، جو موتانت و غیرموتانت و پنبهى موتانت؛ اصلاح گونههاى كشاورزى با استفاده از روشهاى هسته؛ پرتودهى براى جلوگیرى از ضایعات كشاورزى؛ انجام پژوهش جهت تهیهى واكسن دامى با استفاده از روشهاى هستهاى؛ تولید نوارها و غلافهاى پلیمرى قابل انقباض حرارتى، تولید سیستم شمارش هستهاى با آشكارساز گایگر؛ تولید مولد پالس هستهاى؛ تولید دزیمتر جیبى و دزیمتر دیجیتال دستى؛ استریلیزاسیون محصولات بهداشتى؛ تولید انواع لیزرهاى مورد نیاز؛ نشت یابى در لولههاى انتقال نفت با استفاده از تكنیك كاربرد ردیابهاى پرتوزا؛ طراحى و ساخت لامپهاى نورى (بتالایت) براى كاربردهاى مختلف؛ طراحى و ساخت سیستم هستهاى براى اندازهگیرى خاكستر زغال سنگ جهت نشان دادن میزان مصرف ذغال سنگ در صنایع كشور است.
در این مسیر اقدامات گسترده بسیار زیاد دیگرى نیز از سوى جمهورى اسلامى ایران صورت گرفت. البته گذران چنین روندى در طول این سالها هزینههاى سنگینى را براى جمهورى اسلامى ایران به همراه داشته است. ترور دانشمندان هستهاى ایران و همچنین تخریب و كارشكنىها در روند فعالیتهاى هستهاى ایران و مهمتر از آن اعمال تحریمهاى هر روزه از سوى آمریكا و كشورهاى غربى از مهمترین آنها بوده است. اما صرف همین هزینههاى سنگین عزم و اراده ایرانیان براى پافشارى بر حقوق قانونى شان را تقویت كرد و به نمادى از توانمندى و خودباورى دانشمندان كشورمان تبدیل شد وكارآمدى نظام اسلامى را در این عرصه اثبات كرد.
* دور جدید مذاكرات هستهاى وبرجامدور جدید مذاكرات بعد از روى كار آمدن دولت یازدهم آغاز شد. جمهورى اسلامى ایران در این مذاكرات، علاوه بر هدف كلانِ حفظ حقوق هستهاى و حق غنىسازى در رأس آن، بهدنبال رسیدن به اهدافى بود كه رسیدن به آنها در بستر مذاكرات میسر مىشد. از منظر جمهورى اسلامى، سه هدف عمده عبارت بودند از:
الف. لغو تحریمهاى ظالمانه
ب. شكست فضاسازى دشمن در سطح افكار عمومى دنیا
ج. آشكارتر شدن ماهیت استكبارى آمریكا
رهبر معظم انقلاب اسلامى در این مذاكرات به «دیپلماسى» در معناى درست خود كه به نتایج عادلانه و منصفانه منجر شود معتقد بوده و این موضوع را از سالیان پیش بهصراحت اعلام كرده بودند. در این نگاه، به خدمت گرفتن دیپلماسى در جهت «اهداف كلان» و براى از بین بردن موانع و حربههاى دشمن بدون عدول از اصول و منافع ملى امرى مثبت است. ایشان در این زمینه مىفرمایند: «ما از اول هم اهل تعامل با دنیا بودیم؛ منتها در تعامل، طرف مقابل را باید شناخت؛ شگردهاى او را باید دانست؛ هدفهاى اساسى و كلان را باید مدّ نظر داشت. ممكن است دشمنى سر راه شما را بگیرد، بگوید از اینجا نباید جلو بروید. سازش با او به این صورت نیست كه شما قبول كنید، برگردید؛ هنر این است كه شما كارى كنید كه راهتان را ادامه دهید، او هم مانع كار شما نشود؛ والّا اگر چنانچه توافق و تفاهم به این معنا بود كه او بگوید شما باید از اینراه برگردید، شما هم بگوئید خیلى خوب، اینكه خسارت است.» (۳۰/۴/۹۲)
از همین منظر منطقِ مجوز رهبر انقلاب به هیأت مذاكرهكننده براى مذاكره پیرامون موضوع هستهاى با آمریكایىها در چارچوب اهداف كلان و براى تأمین منافع ملت روشن مىگردد: «با وجود اینكه من خوشبین نبودم به مذاكره با آمریكا، با این مذاكرات موردى، مخالفت نكردم، موافقت كردم؛ از مذاكرهكنندگان هم با همه وجود حمایت كردم... اگر كسى بگوید كه ما مثلاً با توافق یا با رسیدن به یك نقطه مخالفیم، نه، خلاف حق و خلاف واقع گفته است. اگر یك توافقى انجام بگیرد كه این توافق توافقى باشد كه منافع ملّت را، منافع كشور را تأمین بكند، بنده كاملاً با آن موافقت خواهم كرد.» (۲۰/۱/۹۴)
روند مذاكرات اگرچه با فراز ونشیب زیادى همراه بود اما برنامه جامع اقدام مشترك (برجام)، در تاریخ سهشنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ برابر با ۱۴ژوئیه ۲۰۱۵ میان ایران و كشورهاى گروه ۱+۵ (آمریكا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) بعد از ۲۰ ماه مذاكره امضاء شد. بر اساس متن توافق برجام، ایران تائید مىكند كه هیچگاه و تحت هیچ شرایطى در پى سلاحهاى هستهاى، تولید و یا به دست آوردن آنها نخواهد بود. ایران ذخایر غنىسازى متوسط خود را پاكسازى، ذخیرهسازى اورانیوم با غناى كم را تا ۹۸ درصد قطع و همچنین تعداد سانتریفیوژهاى خود را تا حدود دو سوم به مدت حداقل ۱۵ سال كاهش خواهد داد. همچنین بر اساس برجام، ایران غنىسازى بیش از ۶۷، ۳ درصد را متوقف كرده و هیچ تأسیسات غنىسازى جدید و یا رآكتور آب سنگین نخواهد ساخت. علاوه بر محدودیتهایى در بخشهاى فنى و هستهاى تاسیسات هستهاى كشورمان، بهمنظور بررسى، نظارت و تأیید اعمال این محدودیتها از سوى ایران، آژانس بینالمللى انرژى اتمى به تمامى تاسیسات هستهاى كشورمان دسترسى منظم خواهد داشت. بر اساس برجام و در ازاى اجراى تمامى این تعهدات، ایران از ذیل تحریمهاى شوراى امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریكا خارج خواهد شد.
برجام باید موجب لغو جامع كلیه تحریمهاى شوراى امنیت سازمان ملل متحد و همچنین تحریمهاى چندجانبه و ملى مرتبط با برنامه هستهاى ایران و نیز شامل گامهایى براى ایجاد دسترسى در حوزههاى تجارت، فناورى، مالى، و انرژى مىشد، كه نشد.
توافق برجام كه سرانجام ناموفق آن بهویژه بعد از خروج یك جانبه آمریكا از آن وعدم پایبندى اروپایىها به تعهدات خود، با توجه به سابقه بدعهدىهاى دشمن قابل پیشبینى بود، تجربهاى براى مسؤولان نظام اسلامى محسوب شود كه باید از آن درس و عبرت گرفت. درسها و عبرتهایى كه بهویژه براى حامیان مذاكره با دولتهاى سلطهطلب غربى، در هر زمانى مفید فایده و عبرتآموز است.
۱. بدعهدى و آشكار شدن چهره واقعى دشمن
۲. تقویت اندیشه بنیادین بىاعتمادى به دشمن
۳. عدم انعطاف در مقابل دشمن
۴. ایستادگى در مقابل دشمن، تنها راه دستیابى به اهداف متعالى
۵. اتكا به توان و نیروى داخلى كشور به جاى شرطىسازى كشور نسبت به نتایج توافقات اینگونه
۶. اقتصاد مقاومتى؛ راهبرد حل مشكلات اقتصادى كشور
۷. ایمان به سنت قطعى الهى
رهبر معظم انقلاب در آغاز سال ۱۳۹۸ در جمع مجاوران وزائران حرم رضوى با اشاره به بدعهدى غربىها در مواجهه با ایران یادآور شدند: غربىها با ما همیشه همینجور رفتار كردهاند؛ نمىتوانیم به آنها هیچ امیدى داشته باشیم. در همین قضیّهى اخیر، در قضیّهى برجام، وظیفهى اروپایىها چه بود؟ خب یك قرارداد هفتجانبهاى بسته شده بود - شش كشور و ایران این طرف؛ هفت كشور- یك طرف كه آمریكا است خارج شد؛ وظیفهى طرفهاى دیگر چه بود؟ وظیفهى اروپایىها این بود كه مىایستادند در مقابل آمریكا، مىگفتند ما به تعهّد خودمان پایبندیم؛ تعهّد آنها این بود كه تحریمها بهطور كلّى برداشته بشود؛ باید محكم مىایستادند، [امّا] با بهانههاى مختلف نَایستادند. علاوه بر اینكه در مقابل آمریكا نَایستادند، خودشان هم در عین اینكه مدام به ما تأكید كردند و مىكنند كه «نبادا از برجام خارج بشوید»، عملاً از برجام خارج شدهاند؛ یعنى حتّى تحریمهاى جدیدى را علیه ایران بهوجود آوردهاند. این رفتار اروپایىها است؛ از اینها مىشود توقّع داشت؟ این كانال مالىاى هم كه اخیراً مدام گفته مىشود یك كانال مالى درست كردهاند، این به شوخى شبیهتر است؛ البتّه شوخى تلخى است. این هیچ معنىاى ندارد؛ آنچیزى كه وظیفهى آنها است با آنچه آنها دارند مطرح مىكنند زمین تا آسمان فرق مىكند. در آخرین مسألهى بینالمللى ما، باز اروپایىها مثل گذشته از پشت خنجر زدند، به ما خیانت كردند. از اینها توقّع نمىشود داشت؛ هیچ توقّعى نمىشود داشت.
روز ملى فناورى هستهاى از آن رو در تقویم جمهورى اسلامى آمده است كه بدانیم چه مسیر پر فراز و نشیبى را در طول این ۴۰ سال براى دستیابى به این فناورى مدرن طى كردهایم و براى دستیابى آن دانشمندان هستهاى ما چه مرارتهایى را كشیدهاند و فراموش نكنیم كه در اینراه، دانشمندان شهید بزرگى همچون شهریارى، علیمحمدى، احمدى روشن و رضایى نژاد را تقدیم كردهایم.
انتهای پیام/