به گزارش بلاغ، مواجهه با تنگنای پر پیچ و خم و ترسناک شب اول قبر برای هر انسان زندهای که به جهان آخرت و دنیای پر از مرگ اعتقاد دارد، وحشتناک و رعبآور است. دنیایی که نه تصور درستی از آن در دست است و نه میتوان به طور کامل درباره شرایط آن نظر قطعی داد.
در روایات است که بسیاری از مردگان با فشار قبر مواجه میشوند. پرسش این است که افرادی که به مرگ غیر طبیعی میمیرند و مثلا سوزانده میشوند یا در دریا دفن میشوند ویا جسمشان طعمه حیوانات میشود واساساً جسمشان در گور قرار نمیگیرد، چگونه با فشار قبر مواجه میشوند؟ سؤال دیگر اینکه پس از مرگ، نفس از بدن خاکی خارج میشود و با توفی الانفس (زمر، آیه 42) دیگر نفسی نیست تا جسم خاکی و این جسد خالی درد و فشاری را تحمل کند؟.
در پاسخ باید گفت که بر اساس روایات، حقیقت قبر این گور خاکی نیست، بلکه نفس انسانی پس از خروج از جسد خاکی دارای یک جسم برزخی است که بدان عذاب میشود؛ قبر ، گودال و حفرهای است که جسد در آن قرار میگیرد و دفن میشود؛ اما این حفره نمادی از عالم برزخ است که انسان وارد آن میشود؛ خدا میفرماید: و پیشاپیش آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته خواهند شد. (مومنون، آیه 100)
در کتاب امالی شیخ طوسی از پیامبر(ص) و امیرمومنان علی(ع) روایت است که فرمود: القَبْرُ رَوْضَهًْ مِنْ رِیَاضِ الجَنََهًْْ أَوْ حُفْرََهًْ مِنْ حُفَرِ النَّارِ؛ قبر بوستانی از بوستانهای بهشت یا گودالی از گودالهای دوزخ است.(بحار الأنوار، ج 6 ، ص 218).
فشار قبر به نوعی آمادهسازی فرد برای ورود به بزرخ است لذا انسان های خوب نیز به خاطر اشتباهات دنیوی خود و برای این که طولانی بودن حضورشان در برزخ آنها را آزرده نکند، جان کندن سختی یا فشار قبر طاقتفرسایی خواهند داشت، همانند سعد بن معاض که به خاطر بدرفتاری با همسرش آن قدر فشار قبر شدیدی داشت که پیامبر اکرم(ص) صدای خرد شدن استخوانهایش را شنید.
از آنجا که عوالم ،چهارگانه نیست، بلکه سه گانه دنیا و برزخ و آخرت است، نمیتوان گفت که قبر یک عالمی دیگر است، بلکه مراد از قبر در این گونه روایات همان عالم برزخ است که در قرآن به آناشاره شده است. در روایات است که قبر همان عالم برزخ است. از امام صادق(ع) پرسیدند: قبر چیست؟ حضرت فرمود: القبر هو البرزخ. راوی در ادامه میپرسد: برزخ چیست؟ حضرت میفرماید: القبر منذ حین موته الی یوم القیامه؛ همان قبر است از هنگام مرگ تا روز قیامت. (بحارالانوار ج 6 ص 218).
براساس آموزههای قرآن، وقتی کافران و گناهکاران میمیرند، فرشتگانی در عالم برزخ به شکنجه و عذاب آنان میپردازند: و اگر ببینى آنگاه که فرشتگان جان کافران را مىستانند بر چهره و پشت آنان مىزنند و گویند: عذاب سوزان را بچشید. (انفال، آیه 50).
در جایی دیگر میفرماید: پس چگونه تاب مىآورند وقتى که فرشتگان عذاب، جانشان را مىستانند و بر چهره و پشت آنان تازیانه مىنوازند.(محمد، آیه 27).
پس مراد از فشار قبر همان فشار و شکنجههایی است که در عالم برزخ از سوی فرشتگان بر جسم برزخی- نه جسد مادی و خاکی - متوفی وارد میشود. برخی از مردگان حتی اگر جسد یا گوری نداشته باشند، در عالم برزخ با چنین وضعیتی مواجه خواهند شد.
هر فرد پیش از مرگ میتواند با انجام اعمال خیری هم چون نماز اول وقت، دائم الوضو بودن، صله رحم، صدقه دادن، دستگیری از مستضعفین و فقرا، مهربانی با اطرافیان و فرزندان خود و از همه مهمتر به یاد مرگ بودن از فشار قبر بر خود بکاهد.
حضرت علی(ع) در رابطه با شب اول قبر میفرماید «همانا آن زندگی سخت و دشواری که خداوند دشمن خود را از آن بیم داده، عذاب قبر است، که خداوند بر کافر 99 اژدها مسلط کند که گوشت بدنش را به دندان گزند و استخوان او را بشکنند و پیوسته بر سر او درآمد و شدند تا روزی که از قبر برانگیخته شود که اگر یکی از آنها اژدهایان در زمین بدمد هرگز زمین زراعتی نرویاند»
اما انسان مؤمن که به تکالیف شرعی خود و ترک محرمات عمل کرده و به لطف و مهربانی خداوند امیدوار است، نه تنها هراسی از مرگ ندارد بلکه به آن مشتاق نیز هست چرا که بر اساس وعده الهی فرد صالح و نیکوکار در سرای آخرت همنشین پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) خواهد بود و از نعمت های بی پایان الهی بهره مند میشود.
کسانی که با دیدگاه الهی، مرگ را گذرگاه حیات ابدی و باز شدن دفتر زندگی نوینی میدانند و باورشان این است که رحمت و مغفرت خداوند بیپایان است، به لطف و رحمتش امیدوار میگردند و هراسی از مرگ ندارد، چه آن که هر چقدر گناهان آنان بزرگ و زیاد باشد، با رحمت نامحدود خداوند قابل مقایسه نیست، پس با آب توبه آثار گناهان را شستشو میدهند و با بیم و امید زندگی میکنند، زیرا توبهکننده «محبوب» خداست.
حضرت علی(ع) در رابطه با شب اول قبر میفرماید «همانا آن زندگی سخت و دشواری که خداوند دشمن خود را از آن بیم داده، عذاب قبر است، که خداوند بر کافر 99 اژدها مسلط کند که گوشت بدنش را به دندان گزند و استخوان او را بشکنند و پیوسته بر سر او درآمد و شدند تا روزی که از قبر برانگیخته شود که اگر یکی از آنها اژدهایان در زمین بدمد هرگز زمین زراعتی نرویاند»
اما انسان مؤمن که به تکالیف شرعی خود و ترک محرمات عمل کرده و به لطف و مهربانی خداوند امیدوار است، نه تنها هراسی از مرگ ندارد بلکه به آن مشتاق نیز هست چرا که بر اساس وعده الهی فرد صالح و نیکوکار در سرای آخرت همنشین پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) خواهد بود و از نعمت های بی پایان الهی بهره مند میشود.
کسانی که با دیدگاه الهی، مرگ را گذرگاه حیات ابدی و باز شدن دفتر زندگی نوینی میدانند و باورشان این است که رحمت و مغفرت خداوند بیپایان است، به لطف و رحمتش امیدوار میگردند و هراسی از مرگ ندارد، چه آن که هر چقدر گناهان آنان بزرگ و زیاد باشد، با رحمت نامحدود خداوند قابل مقایسه نیست، پس با آب توبه آثار گناهان را شستشو میدهند و با بیم و امید زندگی میکنند، زیرا توبهکننده «محبوب» خداست.