به گزارش
بلاغ، وزارت خارجه آمریكا روز دوشنبه رسماً نام سپاه پاسداران را در فهرست گروههاى تروریستى خارجى قرار داد. این اولین بار است كه آمریكا نهادى رسمى از یك كشور را در چنین فهرستى قرار مىدهد. مقامهاى دولت آمریكا مىگویند این كار را باهدف افزایش هراس شركتهاى خارجى از تجارت با ایران انجام دادهاند. هر زمان كه وزیر امور خارجه یك گروه را در هماهنگى با وزیر خزانهدارى تروریستى اعلام كند، كنگره هفت روز فرصت دارد آن را مورد بازبینى قرار دهد و اگر مخالفتى نباشد، اجرایى خواهد شد.
شوراى عالى امنیت ملى جمهورى اسلامى ایران در واكنش به این اقدام آمریكا و با اشاره به سابقه طولانى فرماندهى مركزى نیروهاى آمریكایى در غرب آسیا در حمایت از گروههاى تروریستى، این مقر فرماندهى را در فهرست گروههاى تروریستى قرار داد. اما این اقدام ترامپ با چه هدفى صورت گرفته و چه پیامدهایى را به دنبال خواهد داشت؟
۱. پیشینه طرحطرح تروریستى اعلام كردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامى از سال ۲۰۰۱ در دستور كار روساى جمهور آمریكا قرار داشته و جرج بوش و باراك اوباما روساى جمهور سابق آمریكا به دلیل هراس از پیامدهاى آن، از عملى كردن این طرح خوددارى كردند. آمریكا در سال ۲۰۰۷ نیروى قدس (شاخه عملیات برونمرزى سپاه) را در لیست شمول فرمان اجرایى ۱۳۲۲۴ قرار داده بود و وزارت خزانهدارى دولت ترامپ نیز در ماه اكتبر سال ۲۰۱۷ سپاه پاسداران را به دلیل حمایت از تروریسم در شمول این فرمان اجرایى قرار داد. بااینحال، وزارت خارجه آمریكا از قرار دادن رسمى مجموعه سپاه در فهرست سازمانهاى تروریستى پرهیزکرده بود. در آن برهه زمانى یعنى سال ۲۰۱۷، برخى از اعضاى كابینه ترامپ مانند ركس تیلرسون وزیر خارجه پیشین دولت ترامپ با اجراى این تصمیم مخالفت كردند. تیلرسون این تصمیم را تهدیدى علیه منافع آمریكا ارزیابى مىكرد. وزارت خزانهداری آمریكا كه مسؤولیت نظارت و اجرایى كردن تحریمها را بر عهده دارد نیز در این مورد با ترامپ مخالفت كرد. اما در شرایط فعلى، سرانجام ترامپ حماقت بزرگ خود در مورد ایران را مرتكب شد و سپاه را در لیست گروههاى تروریستى قرار داد.
۲. پاتك ایران به اقدام آمریكادر واكنش به این اقدام، شوراى عالى امنیت ملى جمهورى اسلامى ایران ضمن محكومیت شدید اقدام غیرقانونى، خطرناك و نابخردانه رژیم آمریكا در قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامى در فهرست «سازمانهاى تروریستى خارجى» در اقدامى متقابل اعلام كرد: «رژیم آمریكا را دولت حامى تروریسم و فرماندهى مركزى آمریكا موسوم به سنتكام و تمامى نیروهاى وابسته به آن را گروه تروریستى مىدانیم.»
۳. اهداف ترامپسال ۲۰۱۷ كه ترامپ به دنبال قرار دادن نام سپاه در لیست گروههاى تروریستى بود یكى از مقامات عضو شوراى امنیت ملى آمریكا اعلام كرد كه گسترش نفوذ ایران در سوریه، عراق، یمن و لبنان براى ترامپ تحملناپذیر است، طبیعتاً ایران به دنبال نابودى داعش است اما این مهم و استراتژى نظامیان ایران موجب افزایش بیشتر قدرت و نفوذ ایران در منطقه شد و ترامپ براى پایان دادن به این وضعیت مىخواهد سنگى در چاه بیندازد كه هیچکس قادر به بیرون آوردنش نخواهد بود. اما اهداف واقعى ترامپ از تروریستى اعلام كردن سپاه پاسداران چیست؟
۱. ۳. كمك به نتانیاهوانتخابات پارلمانى رژیم صهیونیستى روز سهشنبه برگزار شد. دونالد ترامپ نیز درست یك روز پیش از برگزارى این انتخابات، سپاه را تروریستى اعلام كرد. بسیارى معتقدند كه هدف فورى این اقدام ترامپ و تیم «نئوكانى» وى با انتخابات بیست و یكمین دوره كنست اسرائیل مرتبط است. این تصمیم یك روز مانده به این انتخابات اتخاذشده و در واقع آخرین برگ برندهاى است كه ترامپ در اختیار بنیامین نتانیاهو براى پیروزى در این انتخابات قرار مىدهد. ترامپ براى پیروزى نتانیاهو پایتخت آمریكا را از تلآویو به قدس انتقال داد و حتى جولان اشغالى سوریه را كه در اسناد آمریكا هم منطقهاى متعلق به سوریه است به اسرائیل بخشید. تروریستى اعلام كردن سپاه نیز آخرین هدیه ترامپ به نتانیاهو بود. چراكه وى در انتخابات پارلمانى با چالشهایى مانند فساد خانوادگى و همچنین شكست در برابر محور مقاومت مواجه بوده و همین مسئله شانس او براى پیروزى را كاهش داده است. بنابراین ترامپ به دنبال افزایش آراى نتانیاهو بوده است.
همانطور که برخى منابع آمریكایى نیز به سیانان گفتهاند «تروریستى خواندن سپاه بیشتر جنبه نمادین دارد چراكه این نهاد هماكنون نیز بهموجب فرمانى كه جرج بوش، رئیسجمهور اسبق آمریكا، پس از حملات ۱۱ سپتامبر آن را امضا كرد، از دید واشنگتن یکنهاد تروریستى به شمار مىرود و ترامپ در اكتبر سال گذشته بهموجب همین فرمان بود كه تحریمهایى را علیه سپاه وضع كرد» اما اعلام رسمى این موضوع آنهم در فاصله چند ساعت مانده به برگزارى انتخابات سراسرى در سرزمینهاى اشغالى نمىتواند هدف دیگرى جز كمك انتخاباتى به نتانیاهو داشته باشد. از سوى دیگر، نگاهى به پیام نتانیاهو به ترامپ پس از تروریستى خوانده شدن سپاه نیز بهخوبى این واقعیت را آشکار کند كه او با ذكر این عبارت كه «از شما سپاسگزارم كه به یكى دیگر از درخواستهاى مهم من پاسخ مثبت دادید» عمداً در شب انتخابات به دنبال آشكار كردن نقش خود در این تصمیم و اثرگذارى بر رأیدهندگان بوده است. ماتیو مابن، خبرنگار ارشد خبرگزارى فرانس ۲۴ نیز در گزارشى، حمایت از نتانیاهو در آستانه انتخابات اسرائیل را یكى از دلایل اصلى تصمیم آمریكا براى تروریستى خواندن سپاه پاسداران در این زمانِ بهخصوص اعلام كرد. اما سؤال دیگرى كه در اینجا مطرح مىشود این است كه چرا ترامپ به حمایت از نتانیاهو و پیروزى حزب او در انتخابات پارلمانى رژیم صهیونیستى اصرار دارد؟ پاسخ این سؤال نیز روشن است و به نقش برجسته و غیرقابلانكار لابىهاى صهیونیستى در انتخابات ریاستجمهورى آمریكا مربوط مىشود.
ترامپ به دلیل انتقادات شدیدى كه در عرصه سیاست خارجى بر او وارد است و اتهاماتى كه در رابطه با تبانى انتخاباتى با روسیه و پرداخت حقالسكوت به یك بازیگر زن فیلمهاى مستهجن براى افشا نكردن رابطه نامشروع خود با او با آنها روبهروست، بهشدت به حمایت لابىهاى صهیونیستى آمریكا در انتخابات ریاستجمهورى ۲۰۲۰ نیاز دارد. افزون بر این، پیروزى دموكراتها در انتخابات مجلس نمایندگان آمریكا در سال گذشته و تشدید گمانهزنىها درباره استیضاح احتمالى او نیز این روزها بر بار نگرانىهاى او افزوده است.
ترامپ بهخوبى مىداند كه یهودیان آمریكا بهطور سنتى طرفدار حزب دموكرات هستند و حزب لیكود رژیم صهیونیستى نیز كه در حال حاضر ریاست آن را نتانیاهو بر عهده دارد، از نفوذ بالایى در میان لابىهاى یهودى آمریكا برخوردار است. به همین دلیل، حمایت از نتانیاهو در انتخابات سراسرى رژیم صهیونیستى مىتواند براى او در حكم یك بازى برد-برد باشد؛ بهویژه در شرایطى كه كاندیداهاى ریاستجمهورى حزب دموكرات از هماكنون نشان دادهاند از شانس خوبى براى پیروزى در مقابل ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ برخوردارند.
۲. ۳. انتقام از سپاهترامپ بارها نسبت به سپاه پاسداران و موفقیت این نهاد نظامى سخنان بیهوده گفته است. در واقع، آمریكا بسیارى از شكستهاى خود را به دلیل حضور تأثیرگذار سپاه در ایران مىداند. شكست انواع فتنهها در داخل ایران، كودتاهاى ناكام، عبور ایران از تحریمها و تكمیل پروژههاى نفتى و گازى در پارس جنوبى و همچنین تأمین امنیت داخلى همه به دلیل اقتدار سپاه بوده است. علاوه بر این شكست طرح تجزیه كشورهایى مانند سوریه، عراق و لبنان و همچنین شكست در به قدرت رساندن تروریستها در سوریه و مسائل دیگر به دلیل حمایتهاى سپاه از مردم منطقه صورت گرفته است. این مسائل باعث ایجاد نوعى عقده ترامپ نسبت به سپاه پاسداران شده و به همین دلیل با تروریستى اعلام كردن این نهاد مردمى سعى در انتقام دارند.
۳. ۳. عملیات روانىسپاه پاسداران انقلاب اسلامى از طرف آمریكا با انواع مختلف تحریمها مواجه است و در واقع تصمیم اخیر ترامپ ازلحاظ عملیاتى چندان تأثیرگذار نخواهد بود. به نظر مىرسد كه دولت ترامپ به دنبال اجراى یك عملیات روانى علیه ایران است. در واقع ترامپ به دنبال نوعى تفكیك در اقتصاد ایران است تا اقتصاد تحریمى را از غیر تحریمى جدا كند و در نهایت سپاه را بهعنوان عامل مشكلات اقتصادى ایران معرفى كند. هدف ترامپ نیز این است كه دنباله نیروهاى آمریكایى در ایران را در این برهه زمانى بار دیگر فعال كند و بهنوعى چراغقرمز را براى یك آشوب دیگر داخلى داده است. در شرایط كنونى كه اقتصاد ایران با شدیدترین نوع تحریمهاى آمریكا بهزعم مقامات این كشور مواجه است، واشنگتن با كمك برخى عوامل داخلى در ایران سعى دارد كه سپاه را عامل اصلى این مشكل معرفى كند و بهنوعى مردم را در برابر این نهاد انقلابى قرار دهد. البته سرنوشت این توطئه از قبل مشخص بوده چراكه سپاه یك نیروى متعارف نظامى در جهان نیست بلكه ریشه در باورهاى مردم و همچنین فرهنگ ایران دارد. بنابراین هر طرحى باهدف مقابله با سپاه پاسداران و تقابل داخلى با این نهاد محكوم به شكست است.
برخى كارشناسان آگاه به مسائل امنیتى معتقدند این طرح و بهطورکلی طرحهاى ضد ایرانى آمریكا كه در فواصل كم و بهطور نسبتاً منظم روى میز مىآید، ماهیت عملیات روانى براى تأثیرگذاری روى اقتصاد ایران دارد نه جنبه تهدید نظامى. طبق این دیدگاه، براى مقابله با این طرح و سایر طرحهاى مشابه آمریكا باید روى نقطه هدف متمركز شد نه روى ظواهر امنیتى قضیه. بنابراین باید راههاى ضربه زدن به اقتصاد آمریكا و شركاى آن را پیدا كرد. مثلاً آمریكایىها در منطقه كارهاى پیمانكارى زیادى دارند و ایران مىتواند روى مختل كردن فعالیتهاى آنان كار كند. یك وجه دیگر ضربه زدن به اقتصاد شركاى منطقهاى آمریكاست. اخلال در اقتصاد آنان مىتواند سبب فشار آنان به آمریكا براى متوقف كردن برنامههاى ضد ایرانى آمریكا شود. بنابراین، آمریكا به دنبال تنش نظامى علیه ایران چه از نوع گسترده و چه از نوع محدود نیست دلیل آنهم این است كه در چنین روندى با توجه به دست نسبتاً باز ایران، خودشان آسیبپذیرترند.
وزارت خزانهدارى آمریكا قبلاً مجموعه كاملى از تحریمها را علیه اعضا و نهادهاى زیرمجموعه سپاه در چارچوب لیست معروف به SDN اعمال كرده است و درج نام سپاه در لیست سازمانهاى تروریستى كه وزارت خارجه آمریكا تهیه مىكند و تحت عنوان FTOs شناخته مىشود، تأثیر عملیاتى چندانى نخواهد داشت. با توجه به عدم تأثیر عملیاتى، مشخص است كه آمریكایىها بیشتر به دنبال بهرهبردارى از ابعاد روانى و رسانهاى اقدام خود هستند تا اولاً مجموعه خصومت ورزىهاى خودشان را علیه ایران كامل كنند و ثانیاً صف متحدان ضد ایرانى خود را منسجمتر كنند.
۴. ۳. كمپین فشار حداكثرى بر ایرانآمریكا در ۲ سال اخیر كمپین فشار حداكثرى را علیه ایران باهدف عقبنشینی تهران از اهداف منطقهاى و هستهاى به راه انداخته است. پروژه تابستان داغ كه به دنبال ایجاد آشوب داخلى در ایران بود با شكست مواجه شد، جان بولتون مشاور امنیت ملى آمریكا هم اعلام كرد كه ایران جشن ۴۰ سالگى خود را برگزار نخواهد كرد، در همین راستا نشست ضد ایرانى ورشو برگزار شد و در نهایت نیز ترامپ سپاه پاسداران را بهعنوان یك گروه تروریستى اعلام كرد. به نظر میرسد اقدام اخیر ترامپ یك قطعه از پازلى به نام فشار حداكثرى بر ایران است. شكست قطعات دیگر این پازل نشاندهنده این است كه آمریكا در این مورد نیز با شكست مواجه خواهد شد. گیدو اشتاینبرگ، كارشناس آلمانى هم معتقد است كه اقدام آمریكا در قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست تروریستى، در جهت فشار حداكثرى بر ایران است.
۴. واكنشها؛ هستها و بایدهادر نخستین واكنشها با احتمال قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست گروههاى تروریستى آمریكا، ۲۵۵ نفر از نمایندگان مجلس روز یكشنبه در بیانیهاى ضمن محكوم كردن این اقدام آمریكا و حمایت از سپاه تأكید كردند كه هر اقدامى علیه این نیرو را با اقدام متقابل پاسخ مىدهیم.
حشمتالله فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملى و سیاست خارجى مجلس نیز اعلام كرد، در صورت قرار دادن سپاه در فهرست گروههاى تروریستى آمریكا، نظامیان این كشور را در كنار داعش در فهرست سیاه تروریستها قرار مىدهیم. شوراى عالى امنیت ملى جمهورى اسلامى ایران در واكنش به این اقدام آمریكا و با اشاره به سابقه طولانى فرماندهى مركزى نیروهاى آمریكایى در غرب آسیا در حمایت از گروههاى تروریستى، این مقر فرماندهى را در فهرست گروههاى تروریستى قرار داد. نمایندگان مجلس شوراى اسلامى هم با بررسى دوفوریتى طرح تقویت جایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامى در مقابل آمریكا موافقت كردند. ستاد كل نیروهاى مسلح نیز در بیانیهاى اعلام كرد، در مبارزه با گروه تروریستى سنتكام از هیچ تلاشى فروگذار نخواهیم كرد.
واكنش مقامات مختلف در ایران بسیار مناسب و بهجا بود اما این به معنای این نیست كه این واكنشها كافى است. وقتى چنین تصمیمى علیه بخشى از نیروهاى مسلح یك كشور اتخاذ مىشود، هیچ بعید نیست كه در آینده، آمریكا آن را به كلیه نیروهاى مسلح ایران تعمیم دهد و حتى فراتر از آنهم رفته و كلیت دولت را هم در لیست تحریمها قرار دهد. تصمیم كنونى آمریكا علیه سپاه مىتواند همچون تروریستى اعلام كردن سپاه قدس در سال ۲۰۰۷ صرفاً در حد یك تصمیم با پیامدهاى جزئى همچون محدود كردن سفر مقامات نظامى سپاه به كشورهاى همپیمان در منطقه و غیره بماند و هم مىتواند یك نوع مقدمهسازى براى ورود به فازى خطرناكتر در تقابل با ایران باشد كه مىتواند تا حدودى همرنگ و بوى نظامى به خود بگیرد.
قرار دادن سازمان نظامى یكى از بازیگران جامعه بینالملل در لیست گروههاى تروریستى، نهادى كه وظیفه حراست از تمامیت ارضى و منافع كشور را بر عهده دارد به شكل ضمنى، در قالب اعلام جنگ علیه آن كشور تلقى مىشود. در چنین شرایطى ایران حق دارد حتى براى دفاع از خود دست به اقدامى پیشگیرانه نیز بزند.
نكته مهم این است كه مقامات ایران پیشازاین بارها اعلام كرده بودند كه در صورت تروریستى اعلام كردن سپاه از سوى آمریكا اقدامات شدیدى علیه واشنگتن صورت خواهد گرفت. اقدام نخست یعنى تروریستى اعلام كردن نظامیان این كشور بهجا و درست انجام گرفت اما نكته مهم این است كه باید در نظر داشت كه احتمال اینكه اینگونه اقدامات غرب با تحریك اسرائیل و باهدف سنجش حساسیت ایران نسبت به هرگونه تهاجم صورت بگیرد وجود دارد. در واقع ایران باید در این مرحله بهصورت قاطع، پیام مهم و واكنش مناسبى را علیه آمریكا از خود نشان دهد تا هرگونه نقشههاى بعدى نیز در نطفه خفه شوند. در صورت تهدید كردن و عدم اجراى تهدید، ماهیت و كارآمدى تهدید نیز زیر سؤال خواهد رفت. بنابراین باید بهصورت هوشمندانه و با در نظر گرفتن این نكته كه ایران بهعنوان آغازگر هرگونه جنگى در جهان معرفى نشود واكنش قاطع به تصمیم ترامپ اتخاذ شود.
۵. ایران نشانه، خاورمیانه بهانهحمله به عراق و افغانستان، حضور در سوریه، تأسیس پایگاههاى نظامى در تركیه و قطر، تجهیز زرادخانههاى عربستان و حضور نظامى در آبهاى آزاد، طى سه دهه گذشته عمدهترین فعالیتهاى آمریكا در غرب آسیا بوده است. فعالیتهایی كه به نظر مىرسد هدفى جز محدودسازى ایران در جغرافیاى خود نداشته و تنها علیه ایران برنامهریزیشده است. آمریكا به دلایل بسیار و متنوع، درگیرى مستقیم با ایران را در حوزه نظامى دستور كار خود ندارد اما براى سنگاندازی در مسیر پیشرفت ایران همسایگانش را اشغال كرده و حضور خود را در آنها تقویت مىكند. گرچه براى این حضور بهانههاى عامهپسندی چون مقابله با تروریسم و حمایت از كشورهاى منطقه ارائه مىدهد اما كیست كه نداند آمریكا در خاورمیانه و غرب آسیا یك نشانه دارد و باقى همه بهانه است.
گرچه بخشى از هزینههاى سرسامآور این نشانهگذاری و بهانهتراشی را سعودىها پرداخت مىكنند اما بازهم اعتراضات داخلى در آمریكا براى این بلندپروازىها وجود دارد. این اعتراضات زمانى اوج مىگیرد كه ایران نهتنها محدود نشده، بلكه با تمام دشوارىها از تأثیرگذاران منطقه خاورمیانه است، با تمام كاستىهاى داخلى و غیرقابلانکار توانسته به درجهاى از رشد و توسعه دست یابد و این بیش از همه بر دولتمردان آمریكایى و همپیمانان منطقه آنها گران آمده است. قرار دادن نام سپاه پاسداران بهعنوان یكى از بازوهاى تأثیرگذارى ایران در منطقه هم در چنین منظرى مىتواند قابلبررسی باشد.