سبک زندگی رضوی

به گزارش بلاغ، مکتب و شیوه زندگی امامان معصوم(ع) شیوه اسلام ناب است که به صورت عملی در زندگی آنها تجلی یافته است.

در قسمتی از دعای هر روزه ماه شعبان_که از امام سجاد نقل شده است_ امامان به کشتی‌های روان در میان امواج بی‌امان دریا تشبیه شده‌اند که در خصوص صفات آن کشتی آمده است: (یامن من رکبها و یغرق من ترکها، المتقدم لهم مارق و المتاخر عنهم زاهق و اللازم لهم لاحق: کسی که سوار آن کشتی‌ها شد، نجات می‌یابد و کسی که آن را ترک نمودغرق می‌گردد. آن که از آن‌ها پیشی گرفت از مرز دین خارج شده است و کسی که از آن‌ها عقب ماند نابود شده است و آن که دوش به دوش‌شان حرکت کرد و به آنان پیوست، همراه‌شان خواهد بود.)
 
متاسفانه پیروی بسیاری از شیعیان از امامان معصوم بر اساس تعصبات است. آنان با وجود داشتن حسن نیت و بر اثر عدم شناخت، گاهی به نام پیروی از امام، کاملا در مقابل آنان حرکت می کنند. بدین ترتیب برای آشنایی با آن بزرگواران نبایدتنها به گزارش سرگذشت امامان و تاریخ زندگانی آن ها اکتفا نمود، بلکه با تجزیه و تحلیل هدف دار، فرهنگ ناب اسلام را از زوایای زندگی آن ها استخراج کرده و در زندگی خود اجرا کنیم.
 
در ادامه به چند مورد از سبک زندگی امام رضا(ع) اشاره می کنیم:
 
1-اخلاق و ادب
 
اخلاق یکی از عناصر مهم شخصیت انسان است و کاشف کیفیت ذات و درون اوست. اخلاق آن حضرت یگانه و بی مانند بود و بدین سبب دوستی عام و خاص را به خود جلب کردند.
 
ابراهیم بن عباس صولی می گوید:
 
من ابوالحسن الرضا(ع) را هرگز ندیدم در سخن گفتن با کسی درشتی کند و سخن کسی را پیش از فراغ از آن قطع کند. هرگز درخواست کسی را که قادر به انجام دادن آن بود رد نفرمودند. هرگز پاهای خود را جلوی همنشین دراز نمی کردند. هرگز در برابر همنشین تکیه نمی کردند. هرگز او را ندیدم که غلامان و بردگان خود را بد بگوید. هرگز او را ندیدم که آب دهان بیاندازد. هرگز او را ندیدم که قهقهه بزند بلکه خنده اش تبسم بود. تا آن جا که می گوید: هر که بگوید در فضیلت کسی را مانند او دیده، از او باور نکنید.)(کشف الغمه، ج 3، ص91)
 
2-زهد
 
امام رضا(ع) جامع تمام فضائل بودند، به طوری که تمام صفات عالی در ایشان جمع شده بود. خصایص شریف امام رضا(ع) قسمتی از صفات جدش، بزرگترین پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود که از میان پیامبران ممتاز بود. محمد بن عباد در خصوص رفتار زاهدانه حضرت می فرماید:
 
(پوشش ابوالحسن علیه السلام در طول تابستان همواره یک بوریا بود. ایشان در طول زمستان با همه عظمت و وقاری که داشتند، پوششی ساده بر تن داشتند و به دور از هر گونه علامت گذاری و یا این که رنگ مخصوصی داشته باشد همیشه لباس زیر به تن می کردند مگر آن که می خواستند پیش مردم و به دیدن آن ها بروند که در آن وقت بهارین لباس خود را می پوشیدند.)(کشف الغمه، ج3، ص157)
 
3-عبادت
 
عبادت، فروتنی در مقابل خداوند است. انسان کامل به اندازه که به خدا نزدیکتر باشد به همان اندازه خشوع و بندگی‌اش در مقابل خدا بیشتر می‌گردد. چنین کسانی هدفشان در عبادت فقط سپاس نعمت‌های خداوند  و نظرشان به قرب پیشگاه ابدیت می باشد. این از بزرگ‌ترین امتیازات مردان الهی در ارتباط با خدا محسوب شده و موجب می شود که که لحظه ای از حق غافل نشوند. به طوری که اگر گاهی حالت غفلت در خواب یا بیداری به آن ها دست داد، آن را برای خود گناه محسوب می‌کنند. به همین دلیل همواره آنان را می بینیم که در وادی شکر الهی اظهار عجز کرده و با این همه از خوف الهی انابه می کنند و این نشان دهنده تواضع و فروتنی آن‌ها در مقابل ذات احدیت است.
 
اهمیت امام رضا(ع) به نماز در سیره‌ی عملی ایشان کاملا مشهود بود. نقل شده است روزی ایشان با بزرگان ادیان مختلف مناظره داشتند و سخنان بسیتری میان امام علیه السلام و حاضران رد و بدل شد. زمانی که ظهر شد امام فرمودند: وقت نماز است. یکی از خاضرین که عمران نام داشت گفت: سرورم سخنان‌مان را قطع نکن که دلم آزرده می‌شود. شاید اگر سخنانتان را ادامه دهی مسلمان شوم. ایشان فرمودند: نماز می‌خوانیم و بر می‌گردیم. امام برخواستند و نماز خواندند.(امامان و جنبش های مکتبی، ص 281)
 
4-سخاوت
 
از اصول اخلاقی که در زندگی همه امامان فراوان دیده شده است، جود و سخاوت است. سخاوت در مقابل بخل قرار دارد. به این معنی که انسان از امکانات مادی و معنوی که در اختیارش قرار دارد، تنها  خودش استفاده نکند، بلکه با بخش به دیگران قسمتی از مشکلات آن‌ها را نیز مرتفع سازد  و دیگران را از نعمت‌هایی که خداوند به او داده برخوردار نماید.
 
شیوه ی امام رضا(ع) در بخشش به گونه‌ای بود که فرد مورد لطف قرار گرفته ذره‌ای احساس شرمندگی نکند. نقل شده است که ایشان در مجلسی با یاران خود مشغول صحبت کردن بودند. جمعیت زیادی در آن مجلس حضور داشتند که ناگهان مردی بلند قامت و گندمگون وارد مجلس شد و پس از سلام دادن به حضرت گفت:  من از دوستان پدران و نیاکان شما هستم.از حج برمی گشتم که خرجی خود را گم کردم. اگر شما به من کمک نمائید تا به وطنم برسم پولی که شما به من می دهی، از طرفتان صدقه خواهم داد. حضرت فرمودند: بنشین. بعد از مدتی که جمعیت پراکنده شدند و جز عده ی کمی باقی نماندند امام به اتاقشان می روند و بعد از مدت کمی بازگشتند و دستشان را از بالای در بیرون آوردند و پرسیدند: آن مرد کجاست. مرد جواب داد: من در حضور شما هستم. ایشان فرمودند: این دویست اشرفی را بگیر و خرج کن. لزومی ندارد که از طرف من صدقه بدهی. از نزد من خارج شو تا تو را نبینم و تو نیز مرا نبینی. بعد از رفتن آن مرد، فردی که در آن جا حضور داشت به امام رضا(ع) عرض کرد: شما نسبت به این شخص احسان و بخشش نمودید. علت این که فرمودید تا شما او را نبینید و او شما را نبیند چیست؟ ایشان فرمودند: از ترس این که مبادا شرمندگی در صورت او ببینم. آیا از رسول خدا(ص) شنیده ای که فرمودند: حسنه مخفیانه با هزار حج برابر است؟) (بحار الانوار، ج49، ص101)
 
5-تواضع
 
تواضع امام به حدی بود که زمانی که برای حضرت غذا می آوردند، ایشان غلامان و خادمان را بر سر سفره می نشاندند و با آن ها غذا می خوردند. همچنین نقل شده زمانی که آن حضرت تنها می شدند همه ی خادمان و غلامان خودشان را از کوچک و بزرگ جمع می کردند و با آنان سخن می گفتند، به طوری که غلامان آن حضرت هیچ ترسی از ارباب و مولای خود نداشتند.
 
امام رضا(ع) در برخورد با افرادی که ایشان را نمی شناختند و از افراد معمولی تمییز نمی دانند نیز متواضع بود.چنان که روزی وارد حمامی می شوند. مردی که امام را نمی شناخت به ایشان گفت: بیا و مرا مشت و مال بده. حضرت شروع به مالیدن دست و پای او کردند. مرد زمانی که حضرت را شناخت عذرخواهی کرد، اما امام او را دلداری داد.(بحارالانوار، ج49، ص99)
 
6-صبر و مقاومت
 
یکی از اصول مشترک در زندگی امامان که همواره در زندگی آن ها مشاهده گردیده، صبر و استقامت است. این بزرگواران الگوی یزرگ صبر و قهرمان مقاومت بودند. در بررسی زندگی امام رضا(ع) می بینیم که ایشان نیز مانند دیگر امامان، نمونه کامل این صفت اخلاقی بودند. شاید بتوان از موقعیت های دشواری که ایشان با آن روبرو شدند، زمانی که مامون(علیه اللعنه) این بزرگوار را به خراسان دعوت کرد نام برد.
 
امام(ع) برای وداع خانه خدا به مکه مشرف شدند. لحظه جدایی آن حضرت از فرزندش ابی جعفر محمدبن علی جواد(ع) بود که ایشان با دلی استوار و مطمئن به قضا و قدر الهی این مصیبت را تحمل کردند. شکیبایی و بردباری آن حضرت در دوره خلافت مامون در برابر سیاست‌های مرموز و پشت پرده او به ویژه جریان ولایتعهدی، درجه صبر و تحمل آن حضرت را برای ما آشکار می‌سازد.(عیون اخبارالرضا، ج2، ص526)