چرا آسیب‌ها در کشورمان واکاوی نمی‌شوند؟!

از نظر جامعه‌شناسان هر مسئله اجتماعی بسترساز آسيب اجتماعی است، به عنوان مثال طلاق يا افزايش سن ازدواج، تجرد يا بيكاری لزوماً آسيب اجتماعی نيست، اما يک مسئله اجتماعی است. در مواردی، همگان می‌دانند طلاق هر چند آخرين، ولی به عنوان يک راه نجات، بهترين انتخاب است. با اين حال طلاق می‌تواند فقط برای بچه‌ها زمينه‌ساز گرفتاری‌هايی مثل فرار آنها از خانه، ناسازگاری اجتماعی، تكدی‌گری، توزيع موادمخدر و سرقت‌های كودكانه باشد.

به همين نسبت بايد تمام مسائل اجتماعی را با حساسيت مورد توجه قرار داد تا به آسيب تبديل نشوند، ولی آنچه كه امروز كشور با آن درگير شده مسائل اجتماعی نيست، بلكه آسيب‌هايی است كه به نوبه خود به مسئله عظيمی تبديل شده‌اند.

هنوز چند ساعتي از حرف‌های معاون اجتماعی و پيشگيری از وقوع جرم قوه قضائيه مبنی بر اينكه «با بررسی اعداد و ارقام هر يک از آسيب‌های اجتماعيی روشن می‌شود كه شمار افراد درگير در آنها از ۱۰ ميليون نفر فراتر است» نگذشته بود كه رئيس اداره پيشگيری و درمان سوء‌مصرف موادمخدر وزارت بهداشت با اشاره به تولد سالانه 7 هزار نوزاد از مادران معتاد گفت: «اين نوزادان بايد برای ترک و رفع علائم اعتياد در بيمارستان بستری شوند.» البته عليرضا نوروزی درخواست كرد از واژه نوزاد معتاد در اين مورد استفاده نشود. 

وی با بيان اينكه اطلاعات موجود در اين زمينه جامع نيست و كل تولد‌های كشور بررسی نمی‌شوند، گفت: «در يک دوره چهار ساله از 100 هزار مادر باردار پرسيده شد كه آيا موادمخدر مصرف می‌كنند يا خير كه در خوداظهاری، 5 درصد آنها به مصرف مواد مخدر اعتراف كردند».

نوروزي ادامه داد: «با توجه به اين آمار و تولد سالانه يک ميليون و 400 هزار نوزاد در سال، می‌توانيم بگوييم سالانه 7 هزار كودک از مادرانی متولد می‌شوند كه اعتياد به مواد مخدر دارند».
  
زنان خياباني، بمب آسيب‌ها

حالا موضوع آسيب‌های اجتماعی در كشور به اندازه‌ای جدی شد كه در صورت بی‌توجهی به آن حتما به بحران می‌انجامد. اين در حالی است كه ديگر آسيب‌هايی همچون گرايش جوان‌ها به مواد مخدر و الكل، ازدياد ارتباطات زنان متأهل با پسران جوان و مردان متأهل با دختران، بيكاری، فقر، عدم احساس امنيت و عدم خوشبينی جوان‌ها به آينده و مواردی از اين دست به موضوعی دم‌دستی و تكراری برای مسئولان تبديل شده است.

در همين رابطه، دكتر اصغر كيهان‌نيا، روانشناس؛ با تأكيد بر ضرورت برنامه‌ريزی عاجل مسئولان برای حل آسيب‌های اجتماعی، افزايش سطح توقع نوجوانان در سال‌های اخير، فقر و فاصله طبقاتی را از عوامل زمينه‌ساز رشد آسيب‌های اجتماعی دانسته و می‌گويد: «متأسفانه برخی آمارهای موجود از وجود جمعيت 11 ميليون نفری زير خط فقر در كشور حكايت دارد كه جامعه تنها توانايی تأمين نيازهای اوليه آنها را در سطح  بخور و نمير دارد».

وی با اشاره به لزوم كاهش فاصله اغنيا و فقرا در جامعه، ادامه می‌دهد: «بايد توجه داشت كه افزايش اختلاف طبقاتی باعث از دست رفتن اميد به زندگی در طبقه متوسط و پايين جامعه و افزايش نااميدی ميان نوجوانان و جوانان می‌شود و در واقع نمی‌توان با وجود 14 میلیون فقیر به جنگ‌ آسیب‌های اجتماعی رفت و 10 میلیون نفر درگیر این آسیب‌ها را نجات داد».

توزیع ناعادلانه ثروت، عامل نخست

در همين راستا می‌توان زنان خيابانی را نيز جزو قربانيانی قلمداد كرد كه چندباره از طرف محيط پيرامون خود و به خصوص متجاوزان‌شان ضربه می‌خورند.  آنها در ابتدا به خاطر توزيع نامناسب و ناعادلانه ثروت در جامعه و شرايط موجود كه باعث شده عده‌ای با دلالی و كارچاق‌كنی و رانت و رشوه و اختلاس يك‌شبه ميلياردها تومان را به حساب‌های‌شان واريز كنند، به طبقه فقير و ضعيف جامعه رانده می‌شوند و پس از آن وقتی راهی برای فرار از گرفتاری‌های روزمره و تأمين نيازهای‌شان نمی‌يابند، باز هم دست به دامان همان زالوصفتانی می‌شوند كه اين‌بار با پول‌های كثيف‌شان دست به كاری كثيف‌تر می‌زنند. 

فارغ از علت و چرايی حضور زنان خيابانی در سطح شهر، بايد گفت هر زن تن‌فروش به مثابه بمبی می‌ماند كه می‌تواند فاجعه‌آفرين باشد؛ از انتقال ايدز و بيماری‌های عفونی گرفته تا اعتياد و جنايت و تولد فرزندانی شبيه خود. 

چندی پيش و در پي دستگيری بالغ بر 2 هزار زن خيابانی و بررسی وضعيت آنها، مشخص شد 600 نفر از آنها روسپی‌گری را به عنوان شغل خود انتخاب كرده‌اند و هزار و 400 نفرشان از طريق شبكه‌های مجازی به اين دام افتاده و اقدام به ارتباط‌گيری با مردان هوسران می‌كردند.

آمارهای کشنده و وحشتناک

اين درحالی است كه بر اساس آمارهای موجود، هم‌اكنون بالغ بر 5/1 ميليون زن بيوه و مطلقه در كشور وجود دارد و روزانه نيز 160 نفر به اين آمار اضافه می‌شود. از سوی ديگر حدود 5/4 ميليون دختر نيز وجود دارند كه هنوز ازدواج نكرده‌اند. نكته درخور توجه اينكه فاصله سن بلوغ و ازدواج در كشور به شدت بالا رفته است، به‌طوری كه بين سن بلوغ با ازدواج دختران 18 سال و پسران 15 سال فاصله است.
 
پيشگيری بايد مردمی باشد

در شرايطی آسيب‌های اجتماعی هر روز عمق بيشتری يافته و جامعه قربانيانش را افزايش می‌دهد كه هنوز مسئولان به ارائه نظر و طرح‌و‌برنامه روی كاغذ بسنده كردند. در همين رابطه معاون رئيس قوه قضائيه گفت: «برای جلوگيری از اين مسئله در كشوری كه آسيب‌های اجتماعی به اين شدت، عمق و گسترش پيدا كرده است، ارتقای آگاهی‌های عمومی برای جلوگيری از اين روند فزاينده، كاملاً جدی و حياتی است و همين امر باعث شده كه در معاونت اجتماعی و پيشگيری از وقوع جرم، بخشی به‌طور ويژه برای اين مأموريت تعيين شود.»

محمدباقر الفت ادامه داد: «البته اگر به دنبال ارتقای آگاهی‌های عمومی هستيم، بايد روش‌های روز را بشناسيم و به متخصصين آن رجوع كنيم؛ معتقد كردن مردم به برنامه‌های پيشگيرانه و همراه كردن مردم به اجرای آنها روش‌های خاص خود را دارد.»

وی تأكيد كرد: «پيشگيري بايد مردمی و از حصار اين ساختمان خارج شود، زيرا اگر پيشگيری به بدنه جامعه وارد شود، موفقيت حاصل می‌شود. چرخ پيشگيری اگر در جامعه به چرخش بيفتد و مردم معتقد به اين امر شوند، ديگر متوقف نمی‌شود.»

حالا در شرايطی استاندار تهران راه‌اندازی قرارگاه آسيب‌های اجتماعی را با هدف پيشگيری، آسيب‌شناسی آسيب‌های اجتماعی با اولويت رسيدگی به امور معتادان عنوان كرده و رسيدگی به امور 5 هزار زن و 4 هزار مرد معتاد را از جمله اقدامات ارزنده اين قرارگاه می‌داند كه رئيس سازمان بهزيستي كشور معتقد است تمام تصميم‌گيری آسيب‌های اجتماعی در گذشته بدون پشتوانه علمی صورت گرفت.

به هرحال آسيب‌های اجتماعی آتشی است كه تمام جامعه را دربر گرفته و همه را با هم می‌سوزاند. حال بايد منتظر بود تا چرخ پيشگيری شروع به چرخش كند. اما كی و از كجا هنوز مشخص نيست.